بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردی 1975-1990

بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردی 1975-1990

45

مه‌سعود بارزانی

پشكا شه‌شێ‌:

100

چالاكیێن سه‌ربازی یێن پێشمه‌رگه‌ی

گرنگییا رێكخستن و كارێ‌ پێشمه‌رگایه‌تیێ‌

پشتی نسكۆیا شۆره‌شێ‌ ل سالا 1975ێ‌، رژێمێ‌ هه‌موو شیان و بزاڤێن خوه‌ بكارئینان ژبۆ رێگرتنێ‌ ل سه‌رهلدانا شۆره‌شێ‌ و سنۆرداركرنا چالاكیێن پێشمه‌رگه‌ی و كارێ‌ پارتایه‌تی یێ‌ هه‌ڤالان و جه‌ماوه‌ری، بۆ ڤێ‌ مه‌ره‌مێ‌ چه‌ندین رێكار گرتنه‌ به‌ر:

دامه‌زراندن و پێكئینانا مه‌فره‌زێن تایبه‌ت (مفارز خاصه‌) ژ وان كه‌سێن ب ناڤ كورد یێن سه‌ر ب وان بخوه‌ڤه‌ و یێن دژی گه‌لێ‌ خوه‌ و دۆزا وی یا ره‌وا بوون. ئه‌و ب ته‌مامی ب به‌عسییان ڤه‌ گرێدای بوون و دژی هه‌ر كه‌سه‌كی بوون كو بیر و هزرێن وی ل ئالییێ‌ كوردایه‌تییێ‌ بوون، ب هه‌موو شیانان هاریكاری و پشته‌ڤانییا به‌عسییان و سازیێن وان دكر ژ بۆ لێدان و ئه‌شكه‌نجه‌دانا كورێن گه‌لێ‌ مه‌ و گه‌ریان ل دووڤ پێشمه‌رگه‌ی.

پشتی ده‌ستپێكرنا شه‌ری د ناڤبه‌را ئیراقێ‌ و ئیرانێ‌ دا ل ئیلۆنا  1980ێ‌، رژێمێ‌ هه‌وه‌كا ناڤ نڤیسینا وه‌لاتییان و لاوێن كورد بۆ دامه‌زراندن و رێكخستنا وان د چارچووڤێ‌ وان فه‌وجان دا ده‌ستپێكر یێن ب ناڤێ‌ فه‌وجێن سڤك (افواج خفیفه‌) دهاتنه‌ نیاسین. پترییا وان كه‌سان به‌ری ناڤ نڤیسینێ‌ و د گه‌ل ناڤ نڤیسینێ‌ و پشتی ناڤ نڤیسینێ‌ پرسیار ژ حزبێن سیاسی دكر. هه‌ر ئێكی پرسیار ژ وێ‌ حزبێ‌ دكر یا ڤیان بۆ هه‌ی، یان په‌یوه‌ندی د گه‌ل دا هه‌ین، ژ پارتی، ژ ئێكه‌تیێ و حزبێن دی. ژبه‌ركو مه‌ ژ روویێ‌ دارایی ڤه‌ شیانێن بخوه‌ڤه‌گرتنا وێ‌ هه‌ژمارا مه‌زن یا لاوان نه‌بوون و مه‌ حه‌ز ژی نه‌دكر ببنه‌ ئاواره‌ و په‌نابه‌ر ل ئیرانێ‌، له‌ورا د به‌رسڤێ‌ دا مه‌ پێ‌ باشتر بوو لاوێن كورد ب شێوه‌یه‌كی ژ شێوه‌یان ل كوردستانێ‌ بهێنه‌ پاراستن، نه‌كو ل ناڤه‌راست و باشوو و ل به‌ره‌یێن شه‌ری دناڤبه‌را هه‌ردو وه‌لاتان دا ببنه‌ سۆته‌مه‌نییا نیازێن شه‌رخوازییا به‌عسییان، ب مه‌رجه‌كی دژی جه‌ماوه‌ر و پێشمه‌رگه‌یان نه‌بن و هندی بشێن خوه‌ ژ زیانگه‌هاندنێ‌ و ئازاردانا وه‌لاتییان د كوردستانێ‌ دا دوور بێخن. هه‌ژماره‌كا مه‌زن ژی باش بوون و خراب نه‌بوون، خو هه‌تا په‌یوه‌ندی ژی دگه‌ل مه‌دا هه‌بوون. ل ده‌مێ‌ سه‌رهلدانا گه‌لێ‌ مه‌ ل سالا 1991ێ‌ مسته‌شاران رۆله‌كێ‌ به‌رچاڤ د دژایه‌تیكرن و روو ب رووبوونا هێز و سازیێن به‌عسییان دا ل كوردستانێ‌ گێرا.

به‌عسییان سه‌رانسه‌ری كوردستانێ‌ ب هێزه‌كا زه‌به‌لاح و چه‌كدار داگرت و چه‌ندین فرقه‌ و لیوا و فه‌وجێن سوپایێ‌ خوه‌ ل كوردستانێ‌ بنه‌جهكرن. هه‌لبه‌ت سه‌ره‌رای دروستكرنا چه‌ندین فه‌وجێن جاشان، رژێمێ‌ پێخه‌مه‌ت گه‌هشتنا ب ئارمانجا خوه‌ ئه‌ڤ هێزه‌ ل كوردستانێ‌ بنه‌جهكرن:

1-            فرقا (50) ل ده‌ڤه‌را كه‌لار.

2-            فرقا (56) ل قه‌ره‌داغ و سلێمانیێ‌.

3-            فرقا (47) ل ده‌ڤه‌را شلێر و پێنجوین.

4-            فرقا (39) ل چوارتا.

5-            فرقا (44) ل قه‌لادزێ‌.

6-            فرقا  (32) ل رواندز.

7-            فرقا (33) ل ده‌ڤه‌را سیده‌كان و مێرگه‌سۆر.

8-            فه‌یله‌قا (1) ل كه‌ركووكێ‌.

9-            فرقا (11) ل زاخۆ.

ل پارێزگه‌ها هه‌ولێرێ‌ ژی هێزێن رژێمێ‌ ب ڤی شێوه‌ی هاتبوونه‌ به‌لاڤكرن:

هه‌ولێر، باره‌گه‌هێ‌ فرقا 8 ل ناڤا سه‌نته‌رێ‌ هه‌ولێرێ‌ و لیوا و فه‌وجێن وێ‌ ژی ب ڤی شێوه‌ی به‌لاڤكربوون:

فه‌وجێن هاڤینگه‌ها سه‌لاحه‌دین، شه‌قلاوه‌، سپیلك، رواندز و دیانا (فه‌وجا حامیه‌) كۆره‌ك، خه‌لیفان، زۆزك.

باره‌گه‌هێ‌ لیوایه‌كێ‌ ل دیانا و فه‌وجه‌كێ‌ ل دێلزیان هاتبوونه‌ دانان.

لیوایا مێرگه‌سۆر كو باره‌گه‌هێ‌ لیوایێ‌ ل مێرگه‌سۆرێ‌ بوو و پێكهاتی بوو ژ فه‌وجێن؛ شكه‌وتووان و شێروان و دو سریه‌ ژی ل گه‌لیێ‌ گوێژێ‌ هاتبوونه‌ چێگیركرن.

سه‌رێ‌ به‌ردێ‌؛ پێكهاتی بوو ژ باره‌گه‌هێ‌ لیوایێ‌ و فه‌وجه‌كێ‌ و دو سریێن كۆماندۆ و ژ چه‌ند فه‌وجان پێكهاتی بوون وه‌كو: فه‌وجێن حه‌سه‌ن به‌گێ‌ و سه‌رێ‌ به‌ردێ‌.

ل گۆره‌ی ئاماران، هه‌ژمارا جاشان ل هه‌ولێرێ‌ گه‌هشته‌ بیست هزاران و هه‌ژمارا جه‌یشولشه‌عبی نێزیكی بیست هزار كه‌سان بوون.

هه‌روه‌سا هێزێن رژێمێ‌ ل زاخۆ ب ڤی شێوه‌ی هاتبوونه‌ به‌لاڤكرن:

باره‌گه‌هێ‌ فرقێ‌ ل ناڤا سه‌نته‌رێ‌ زاخۆ بوو و ب ڤان چه‌كان هاتبوونه‌ چه‌كداركرن:

شه‌ش هێلیكۆپته‌ر، سێ‌ ده‌بابه‌، دو تۆپێن 130 ملم، دو تۆپێن 122 ملم، چار تۆپێن هاون 120 ملم، چه‌ندین هاون (تۆپ)ێن سڤك.

فرقه‌ ژ چه‌ندین لیوا و فه‌وج و سریان بۆ كۆنترۆلكرنا رێكێن ده‌ڤه‌رێ‌ و چاڤدێرییا ئاكنجیێن وی سنۆری پێكهاتی بوو، ب هه‌موو جۆرێن چه‌كی ژی هاتبوونه‌ چه‌كداركرن. لیوایه‌ك و فه‌وجه‌ك ژی ل ناڤا سه‌نته‌رێ‌ دهۆكێ‌ و لیوایه‌ك و فه‌وجه‌ك ل باگێرا هاتنه‌ بنه‌جهكرن، ئه‌ركێ‌ وان چاڤدێرییا رێیان و چالاكیێن پێشمه‌رگه‌ی و وه‌لاتییان بوو.

ئه‌ڤ لیوایه‌ و فه‌وجه‌ ژی ل ڤان جهان هاتبوونه‌ بنه‌جهكرن:

1-            باره‌گه‌هێ‌ لیوایێ‌ ل سه‌رسنگی هاتبوو دانان كو پێكهاتی بوو ژ فه‌وجێن:

ئامێدیێ‌، دێره‌لۆك، شێلادزێ‌، فرۆكخانه‌یا بامه‌رنێ‌.

2-            لیوایا بێگۆڤا ژ چه‌ندین فه‌وجان پێكهاتی بوو و ب ڤی شێوه‌ی:

فه‌وجا سۆتكی، فه‌وجا گه‌رمكێ‌، فه‌وجا باتیفا، فه‌وجا راڤینا، فه‌وجا كانی ماسێ‌.

3-            ئه‌ڤ هێزه‌ ژی ل ده‌ردۆرا شێخان هاتبوونه‌ دانان:

لیوایا ئێسفنێ‌، فه‌وجێن ئه‌ترووش و بان گیڤركێ‌.

4-            ل ئاكرێ‌ باره‌گه‌هێ‌ ڤان چه‌كدارێن سه‌ر ب رژێمێ‌ ڤه‌ هاتبوونه‌ جێگیركرن:

لیوایا ئاكرێ‌، فه‌وجا دینارته‌، فه‌وجا سه‌رێ‌ ئاكرێ‌، فه‌وجا شۆش و شه‌رمنان و باكۆرمان، ناحیا بجیل، ده‌ڤه‌را گۆران، ده‌ڤه‌را گرده‌سین.

5-            جاشان ژی هاریكارییا حكومه‌تێ‌ د پاراستنا ده‌ڤه‌رێ‌ دا و رێگرتنێ‌ ل چالاكیێن پێشمه‌رگه‌ی و چاڤدێرییا وه‌لاتییان و ئاكنجیێن وی سنۆری دكر.

لێ‌ سه‌ره‌رای هه‌موو وان پیلان و به‌رنامه‌ و رێكارێن سه‌ربازی یێن توندێن به‌عسییان گرتینه‌ به‌ر، پێشمه‌رگه‌یێن وێره‌ك و ئازایێن كوردستانێ‌ و كادرێن چاڤنه‌ترسێن پارتییا مه‌ مه‌ردانه‌ روو ب روو ڤان بزاڤ و پیلانێن دوژمنی بوون و ئه‌و راستی سه‌لماند كو ئیراده‌ ژ هه‌موو هێزه‌كێ‌ ب هێزتر و كاریگه‌رتره‌. ب تایبه‌تی پێشمه‌رگه‌یێن قه‌هره‌مانێن ئیلۆنێ‌ كو رۆله‌كێ‌ مه‌زن د رێڤه‌به‌رنا چالاكییان و رێنمایی و پێگه‌هاندنا نڤشێ‌ نوو بۆ پاراستن و به‌رده‌وامیدان و زیندی مانا شۆره‌شێ‌ و خه‌باتا گه‌لێ‌ و ناڤێ‌ پیرۆزێ‌ پێشمه‌رگه‌ی گێرا، ئه‌و بوونه‌ هێڤێنی به‌رده‌وامییا خه‌باتێ‌. له‌ورا پشتی ده‌ستپێكرنا شۆره‌شا گولانێ‌ كو ل رۆژا 26ی گولانا 1976ێ‌ و ب خوینا سه‌ید عه‌بدوللای هیڤیه‌ك دا كورێن گه‌لێ‌ مه‌، چالاكیێن پێشمه‌رگه‌یێن دلێر و چاڤنه‌ترسێن پارتییا مه‌ د داوه‌شاندنا گورزان دا بۆ بنگه‌هـ و باره‌گه‌هێن رژێمێ‌ ب شێوه‌یه‌كێ‌ به‌رچاڤ به‌ر ب زێده‌بوونێ‌ چوون و رۆژانه‌ ل ده‌ڤه‌رێن جودا یێن كوردستانێ‌ پێشمه‌رگه‌یان چالاكی دكرن.

ئێك ژ بریارێن گرنگ و كاریگه‌رێن گۆنگره‌یێ‌ نه‌هێ‌، دارێشتن و ده‌ركرن و كارپێكرنا یاسایا له‌شكرێ‌ شۆره‌شگێرێ‌ كوردستانێ‌ بوو، ژبه‌ركو ئه‌ڤ یاسایه‌ بوو ئه‌گه‌رێ‌ رێكخستن و دیاركرنا ماف و ئه‌ركێ‌ پێشمه‌رگه‌یێن گیانێ‌ ل سه‌رده‌ستێن كوردستانێ‌.

ئه‌ڤ یاسایه‌ د كۆمبوونا دویێ‌ یا كۆمیته‌یا ناڤه‌ندی دا ل گۆره‌ی یا پێدڤی هاته‌ راستڤه‌كرن و ب كۆما ده‌نگێن پشكداربوویێن كۆمبوونێ‌ بریار ل سه‌ر هاته‌ دان كو له‌شكرێ‌ شۆره‌شگێرێ‌ كوردستانێ‌، ل گۆره‌ی به‌ندێن وێ‌ بهێنه‌ رێكخستن و سه‌ركردایه‌تییا وان بهێته‌ كرن. یاسا ژ چار پشكان و ده‌هـ به‌ندان پێكهاتی بوو.

د یاسایێ‌ دا پێناسا پێشمه‌رگه‌ی، مه‌رجێن وه‌رگرتنێ‌، ئه‌رك و فه‌رمانێن پێشمه‌رگه‌ی، ئه‌و كه‌سێن نه‌هێنه‌ وه‌رگرتن، مافێن پێشمه‌رگه‌ی، شێواز و جۆرێن سزادانێ‌، ڤه‌گوهاستن و بێهنڤه‌دانێن پێشمه‌رگه‌ی، هه‌یكه‌لێ‌ رێكخستنا پێشمه‌رگه‌ی و شێوازێ‌ په‌یوه‌ندیێن پێشمه‌رگه‌ی و سه‌ركردایه‌تیێ‌ هاتینه‌ به‌حسكرن. د به‌ندێ‌ ده‌هێ‌ و دوماهییا یاسایێ‌ دا شێوه‌ و جۆرێ‌ په‌یوه‌ندییێ‌ د ناڤبه‌را پێشمه‌رگه‌ی و جه‌ماوه‌ری دا و سه‌ره‌ده‌ری و ره‌فتارێن پێشمه‌رگه‌ی د ناڤ جه‌ماوه‌ری دا هاتینه‌ دیاركرن. یاسایا له‌شكرێ‌ شۆره‌شگێرێ‌ كوردستانێ‌، كارتێكرنه‌كا مه‌زن هه‌بوو ل سه‌ر رێكخستن و ب هێزكرن و موكمكرنا هێزێن پێشمه‌رگه‌یێن كوردستانێ‌ و بلندكرنا گیانێ‌ فیداكاری و شۆره‌شگێری د ناڤبه‌را پێشمه‌رگه‌ی دا ژ ئالییه‌كی ڤه‌ و دناڤبه‌را پێشمه‌رگه‌ی و جه‌ماوه‌رێ‌ كوردستانێ‌ دا ژ ئالییه‌كێ‌ دی ڤه‌.

هه‌ر پشتی كۆنگره‌ی، مه‌ رێكارێن رێكخستن و دامه‌زراندنا پێكهاته‌یه‌كێ‌ نوو بۆ پێشمه‌رگه‌ی ب شێوه‌یه‌كێ‌ سه‌رده‌میانه‌ گرتنه‌ به‌ر كو د گه‌ل ره‌وشا نوو و پێدڤیێن سه‌رده‌م و قۆناغا خه‌باتێ‌ دا بگونجیت، هه‌ر چه‌نده‌ پشتی نسكۆیێ‌ چه‌ند مه‌فره‌زه‌یێن پێشمه‌رگه‌ی ل ده‌ڤه‌رێن جودایێن كوردستانێ‌ مابوون، لێ‌ به‌رهه‌ڤی هاتنه‌ كرن بۆ هنارتنا هه‌ژماره‌كا زێده‌تر یا پێشمه‌رگه‌ی بۆ ناڤا ئاخا وه‌لاتی ب مه‌ره‌ما به‌رگریێ‌ ژ ماف و ئاخ و نشتیمانی، بۆ ڤێ‌ مه‌ره‌مێ‌ د گه‌ل مه‌فره‌زه‌ و هێزان دا چه‌ندین كۆمبوون هاتنه‌ كرن و ده‌مه‌كێ‌ درێژ ڤه‌كێشا.

ب مه‌ره‌ما چاڤدێری و باشتر ب رێڤه‌چوونا كاروبارێن پێشمه‌رگه‌ی و دامه‌زراندنا سازییه‌كا سه‌رده‌میانه‌، رۆژا 16ی تیرمه‌ها 1979ێ‌ سه‌ركردایه‌تییا ده‌مكی یا سه‌ربازی هاته‌ دامه‌زراندن كو پێكهاتی بوو ژ هه‌ڤالان: (جه‌وهه‌ر نامق سالم، ملازم محه‌مه‌د، ملازم عه‌لی و ملازم یونس رۆژبه‌یانی). دامه‌زراندنا سه‌ركردایه‌تییا ده‌مكی یا سه‌ربازی كارتێكرنه‌كا به‌رچاڤ د رێكخستن و پێشڤه‌برنا كاروبارێن سه‌ربازی و پێشمه‌رگایه‌تییێ‌ دا هه‌بوو.

پشتی به‌رهه‌ڤییان و گرتنه‌به‌را رێكارێن پێدڤی، رۆژا 10ی ته‌باخا 1979ێ‌ مه‌ چه‌ند باره‌گه‌هێن پێشمه‌رگه‌ی ل ده‌ڤه‌را كه‌وپه‌ر و بادیناوا دامه‌زراندن.

د چارچووڤێ‌ به‌رهه‌ڤی و هنارتنا پێشمه‌رگه‌ی دا، رۆژا 18ی چریا دویێ‌ 1979ێ‌ ل زێوه‌، گرۆپه‌كێ‌ پێشمه‌رگه‌یێ‌ لقا ئێك بۆ هنارتنێ‌ بۆ سنۆرێ‌ چالاكیێن لقا ئێك هاته‌ به‌رهه‌ڤكرن. هه‌لبه‌ت ب مه‌ره‌ما ب رێخستنا وان، رۆژا 20 و 21ی چریا دویێ‌ 1979ێ‌ من پشكه‌ك ژ وان پێشمه‌رگه‌یێن مه‌یێن قه‌هره‌مان دیتن كو خوه‌ بۆ ڤه‌گه‌ریانێ‌ بۆ سنۆرێ‌ لقا ئێك (به‌هدینان) به‌رهه‌ڤ كربوو. هه‌لوه‌ستێ‌ نشتیمانی و نه‌ته‌وه‌یی و دلسۆزانه‌یێ‌ وان د وێ‌ ره‌وشا ئالۆز و هه‌ستیار دا جهێ‌ رێز و په‌سنێ‌ بوو.

ب به‌رچاڤوه‌رگرتنا ره‌وشا ده‌ڤه‌رێ‌ و ئیراقێ‌ و كوردستانێ‌ و ب مه‌ره‌ما كۆمكرنا زێده‌تر یا هێزێن هه‌ڤالان و پێشمه‌رگه‌ی بریار هاته‌ دان رێكخستنه‌كا هه‌ڤپشك یا رێكخستنێ‌ و پێشمه‌رگه‌ی پێكبهێت و هه‌ڤاله‌ك به‌رپرسایه‌تییا رێكخستنا هه‌ڤپشك یا رێكخستنا پارتایه‌تی و پێشمه‌رگه‌ی بكه‌ت، له‌ورا رۆژێن 8 هه‌تا 12ی كانوونا ئێكێ‌ 1979ێ‌ ب ته‌مامی ئه‌م مژویلی رێكخستن و به‌رهه‌ڤی و دیداران بووین د گه‌ل هه‌ڤال و پێشمه‌رگه‌یێن لقا ئێك و به‌رپرسێن مه‌فره‌زان و به‌رپرسێن ده‌ڤه‌ران. د دیداران دا ل دۆر به‌رده‌وامبوونێ‌ ل سه‌ر رێباز و پرۆگرامێ‌ پارتییا مه‌ و درێژه‌پێدان ب خه‌باتێ‌ هه‌تا گه‌هشتنا گه‌لێ‌ مه‌ ب ئارمانجێن خوه‌یێن نشتیمانی، من شیره‌ت و رێنمایێن بارزانی ل بیرا وان ئینان.

رۆژا 24ی كانوونا ئێكێ‌ 1979ێ‌، هه‌ڤالان خۆرشید شێره‌ و ملازم عه‌لی سه‌ره‌دانا مه‌ كر. د دیداره‌كێ‌ دا به‌حسی ره‌وشا ده‌ڤه‌رێ‌ ب گشتی و لقا دو ب تایبه‌تی هاته‌ كرن. پاشی مه‌ بڕه‌كا به‌رچاڤ یا چه‌كێ‌ گران و كه‌لوپه‌لێن سه‌ربازی دانێ‌. هه‌لبه‌ت پشتی بزاڤ و ماندیبوونه‌كا مه‌زن، رۆژا 30ی كانوونا ئێكێ‌ 1979ێ‌ كارێ‌ دابینكرنا كه‌لوپه‌ل و پێدڤیێن لقا سێ‌ ته‌مام بوون، هه‌روه‌سا هێزا عه‌ریف ده‌روێش، بۆ پشته‌ڤانییا هێزێن مه‌ ل ده‌ڤه‌رێ‌، به‌ر ب سنۆرێ‌ لقا چار ب رێ كه‌فت.

پشتی ده‌ستپێكرنا شه‌رێ‌ ئیراق و ئیرانێ‌، مه‌ بزاڤه‌كا مه‌زن كر كو ل گۆره‌ی شیانان مفای ژ وی شه‌ری وه‌رگرین، له‌ورا ده‌ست ب رێكخستنێ‌ و ب هێزكرنا وان هێزێن پێشمه‌رگه‌یێ‌ ل كوردستانێ‌ هاته‌ كرن، ژ وانا:

هێزا پێشمه‌رگه‌یێن بارزان ل ده‌ڤه‌را (هه‌یات)، ب فه‌رماندارییا دكتۆر سه‌عید بارزانی.

هێزا برادۆست ل سنۆرێ‌ سیده‌كان، ب سه‌ركردایه‌تییا حه‌مید ئه‌فه‌ندی.

پشتی رێكخستن و ب هێزكرنا پێشمه‌رگه‌ی، ل گۆره‌ی شیانان مفا ژ ره‌وشێ‌ هاته‌ وه‌رگرتن یا ژ ئه‌گه‌رێ‌ شه‌ری دروست بووی و پشتی ده‌ستپێكرنا شه‌ری، زێده‌تر ده‌ڤه‌ر هاتنه‌ رزگاركرن و كه‌فتنه‌ ژێر ده‌ستێ‌ پێشمه‌رگه‌ی.

پشتی پێداچوون و رێكخستنا هێزێن پێشمه‌رگه‌ی د سازییه‌كا باش و گونجای و پێشكه‌فتی دا د گه‌ل قۆناغ و ره‌وشا سه‌رده‌م، چالاكیێن پێشمه‌رگه‌یێن مه‌یێن قه‌هره‌مان بۆ سه‌ر بنگه‌هـ و باره‌گه‌هێن به‌عسییان د زێده‌بوونێ‌ دا بوون و رۆژانه‌ گورزێن مه‌زن و كاریگه‌ر ل هێزێن رژێمێ‌ ددان.

رۆژا 2ی كانوونا دویێ‌ 1980ێ‌، مه‌ باره‌گه‌هێ‌ خوه‌ ژ نۆڤێ‌ بۆ راژان ڤه‌گوهاست، ژبه‌ركو ل راژان خانیێن زێده‌تر هه‌بوون، جهێن مه‌زنتر و به‌رفه‌رهتر ب ده‌ست مه‌ كه‌فتن. ب راستی جهێ‌ مه‌ ل نۆڤێ‌ یێ‌ ته‌نگ و بێسه‌روبه‌ر بوو.

رۆژا 10ی كانوونا دویێ‌ 1980ێ‌، هه‌ڤالان د. جه‌رجیس حه‌سه‌ن و ئه‌بوو عه‌نته‌ر و خالد شلی و سلۆ به‌ندی و عه‌ریف یاسین، ڤه‌گه‌ریانه‌ لقا ئێك. ئیسماعیل زایر (ابو ڤفار) ژی ڤه‌گه‌ریا به‌یرووتێ‌، بریار بوو د. جه‌رجیس حه‌سه‌ن هه‌تا سنۆرێ‌ زاخۆ ب رێ بێخیت.

 

سه‌ره‌دانا ده‌ڤه‌را ئالواتان

رۆژا 12ی كانوونا دویێ‌ 1980ێ‌، ب مه‌ره‌ما سه‌ره‌دانا هێزێن مه‌ ل وێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ ژ راژان به‌ر ب كه‌وپه‌رێ‌ ب رێ كه‌فتین. بێهنه‌كێ‌ ل زێوه‌ راوه‌ستیاین و د بزاڤا دابینكرن و به‌رهه‌ڤكرنا كه‌لوپه‌لێن پێدڤی دا بووین، پاشی د رێكا دزێ‌ و شنۆ دا ب رێ كه‌فتین، به‌ری سه‌ركه‌فتنا مه‌، دو ترۆمبێلێن كو چه‌ك و كه‌لوپه‌ل هه‌لگرتین راوه‌ستیا بوون، دیار بوو ژبه‌ر باش نه‌رێكخستنا بارێ‌ چه‌كی نه‌شیابوون سه‌ربكه‌ڤن. پاشی بزاڤ هاتنه‌ كرن ترۆمبێلان ڤه‌گه‌رینن. م. عه‌بدوللا، به‌رپرسێ‌ رێكخستنا وی كاروانی بوو. به‌ری بگه‌هینه‌ شنۆ، ژبه‌ر به‌فرێ‌ و به‌ستیگرتنا رێكێ‌ چ نه‌مابوو ترۆمبێلا مه‌ وه‌رگه‌ریت. ل نێزیك گوندێ‌ نه‌لیوان یێ‌ باژارێ‌ شنۆ ئه‌م راوه‌ستیاین و مه‌ هه‌ڤال فازل میرانی هنارته‌ شنۆ بۆ وێ‌ یه‌كێ‌ په‌یاما گه‌هشتن و ده‌ربازبوونا مه‌ بۆ كه‌وپه‌ر بگه‌هینیته‌ حزبا دیمۆكراتا كوردستانێ‌. پشتی ده‌مه‌كێ‌ كورت كاك فازل ڤه‌گه‌ریا و گۆتی، حزبا دیمۆكرات نه‌ك هه‌ر رێگری نینه‌، به‌لكو دێ‌ پاسه‌وانان ژی دگه‌ل مه‌ هنێرن، هه‌تا گه‌هشتینه‌ خانێ‌ (پیرانشار) پاسه‌وانی ژی ل مه‌ كر. ل جه‌لدیان ئه‌م ب نك ئامر لیوایێ‌ خانێ‌، عه‌قید مهامی ده‌ربازبووین و مه‌ سلاڤه‌ك لێكر. نێزیكی سه‌عه‌ت پێنجی ئێڤاری بوو گه‌هشتینه‌ باره‌گه‌هێ‌ لقا دو ل كه‌وپه‌ر. د بزاڤه‌كا سه‌ره‌دانا هێزان دا نێزیكی حه‌فت سه‌عه‌تان ب رێڤه‌ بووین. رێك گه‌له‌ك نه‌خۆش بوون، ب تایبه‌تی بلنداهیێن كانی سپیێ‌ به‌ری بگه‌هینه‌ شنۆ.

ئه‌م و چه‌كێن خوه‌ گه‌هشتینه‌ باره‌گه‌هێ‌ لقا دو، پاشی حزبا دیمۆكرات گازنده‌ كرن كو مه‌ ئه‌و ئاگه‌هدار نه‌كرینه‌، هه‌رچه‌نده‌ رێگری نه‌كر، لێ‌ به‌ری ده‌مه‌كی ل شنۆ ب گرتنا چه‌كێ‌ لقا دو هه‌لوه‌سته‌كێ‌ نه‌ د جهـ دا نیشا دا بوو. بڕه‌كا به‌رچاڤ یا چه‌كێن مه‌یێن گران بربوون وه‌كو هاونێن (81 ملم و 70 ملم و 57 ملم) یێن دژی تانك و نێزیكی سه‌د و پێنجی تڤه‌نگێن برنۆ ب مه‌ره‌ما بارڤه‌كرنێ‌ ل سه‌ر وان پێشمه‌رگه‌یان دا یێن ده‌مه‌كێ‌ درێژ بوو بێ‌ چه‌ك بوون و چاڤه‌رێ‌ وه‌رگرتنا تڤه‌نگان بوون. سه‌عه‌ت نه‌هی شه‌ڤێ‌ و ل گۆره‌ی وی به‌رنامه‌یێ‌ پێشتر هاتیه‌ دانان، مسته‌فا ئامێدی بزاڤ كرن په‌یوه‌ندیێ‌ ب وه‌ستگه‌ها عه‌بدوللا ده‌روێشی بكه‌ت ل راژان. پشتی نسكۆیا 1975ێ‌ ئه‌ڤ بزاڤه‌ یا ئێكێ‌ بوو بۆ په‌یوه‌ندیێ‌ د ناڤبه‌را هێزێن مه‌ دا ب رێكا بێته‌لێ‌ كو ژبه‌ر ئه‌گه‌رێن ته‌كنینكی ئه‌و په‌یوه‌ندی یا سه‌ركه‌فتی نه‌بوو.

رۆژا 13ی كانوونا دویێ‌ 1980ێ‌، مه‌ ل گوندێ‌ كه‌وپه‌ر سمیناره‌كا به‌رفه‌رهـ بۆ هێزێن لقا دو ساز كر، ب تێروته‌سه‌لی ره‌وشا گشتی و ده‌ڤه‌رێ‌ و شۆره‌شێ‌ مه‌ بۆ به‌حسكر. كۆمبوونه‌كا باش و سه‌ركه‌فتی بوو. پاشی مه‌ سه‌ره‌دانا باره‌گه‌هێ‌ مه‌كته‌با سیاسی كر و د گه‌ل ڤان ئامر مه‌فره‌زان كۆمبووین:

عه‌بدوللا ئامێدی، حه‌مۆ كه‌مه‌كی، عه‌بدوللا قادۆ، سیسۆ دۆله‌مه‌ری، ره‌شید ئیسۆمه‌ری، محه‌مه‌د عه‌لی كورانی، حه‌سه‌ن شێخۆ، جه‌میل ئاكره‌یی، به‌رپرسێ‌ پاسه‌وانێن ده‌ڤه‌رێ‌، زگری به‌رگاره‌یی، وه‌كیل ره‌مه‌زان كۆیی و هه‌ڤالێن دی، پشتی گه‌نگه‌شه‌یه‌كا تێروته‌سه‌ل ل سه‌ر بابه‌ت و ئاریشان و گرنگییا رێكخستنێ‌ د ناڤ رێزێن پێشمه‌رگه‌ی دا هاتیه‌ كرن، داكۆكی ل ڤان خالان هاته‌ كرن:

پێگیری ب په‌یره‌وێ‌ ناڤخوه‌.

پێدڤییه‌ هێز مۆله‌تان راگرن، ئێك ل سه‌ر سێ‌ یا هێزان د مۆله‌تان دا بن و دو ل سه‌ر سێ‌ یا هێزان ژی د ئه‌ركی دا بن.

زێده‌كرنا بودجێ‌ و نه‌سریا پێشمه‌رگه‌ی و بۆ هه‌ر ئێكی دێ‌ (5/7) دیناران بن.

ڤه‌كرنا خۆلێن مه‌شق و راهێنانێ‌ و فێربوونا چه‌كی.

نه‌هێلانا كێماسیێن چه‌كی و میلاكاتێن پێشمه‌رگه‌ی.

دیدار و كۆمبوونان به‌رده‌وامی هه‌بوو و رێكخستن ب شێوه‌یه‌كێ‌ گشتی د ناڤا پێشمه‌رگه‌ی دا موكم بوون. هه‌روه‌سا لێپرسین و بجهئینانا په‌یره‌وی ژی ب باشی دهاته‌ دیتن. هه‌ستا شۆره‌شگێری ژی د ناڤا هێزێن مه‌ دا د ئاسته‌كێ‌ بلند دا بوو.

رۆژێن 14 و 15ی كانوونا دویێ‌ 1980ێ‌، دیدار و كۆمبوونێن مه‌ د گه‌ل مه‌فره‌زه‌ و هێزێن مه‌ ل كه‌وپه‌ر به‌رده‌وام بوون، پشتی نیڤرۆ مه‌ سه‌ره‌دانا باره‌گه‌هێن ڤان هێزان كر:

باره‌گه‌هێ‌ عه‌بدوللا ئامێدی كو هه‌ژمارا وان بیست و ئێك پێشمه‌رگه‌ بوون، مه‌فره‌زه‌ ژ كۆمه‌كا لاوێن خوینگه‌رم و ره‌وشه‌نبیر پێكهاتی بوو. ناڤێن وان د گه‌ل چه‌ك و هه‌ژمارێن وان و هه‌ر تشته‌كێ‌ پێدڤی بیت هاتنه‌ تۆماركرن، ژبه‌ر رێكوپێكییا رێكخستنا وان بریار هاته‌ دان نڤیساره‌كا ده‌ستخۆشیێ‌ بۆ بهێته‌ ئاراسته‌كرن. مه‌ هه‌سته‌كا بلند و ب هێز د وێ‌ مه‌فره‌زێ‌ دا دیت، پاشی مه‌ سه‌ره‌دانا باره‌گه‌هێ‌ عه‌بدوللا قادۆی كر و ناڤێن پێشمه‌رگه‌ی و چه‌ك و هه‌ژمارێن وان و هووركاتی تۆماركرن، ئه‌و سیهـ و ئێك پێشمه‌رگه‌ بوون.

دیسا ب مه‌ره‌ما ئاگه‌هداربوونێ‌ ژ ره‌وش و كاودانێن پێشمه‌رگه‌ی و پێداچوونا رێكخستنێ‌ و كاروبارێن وان، رۆژا 15ی كانوونا دویێ‌ 1980ێ‌ ل باره‌گه‌هێ‌ مه‌كته‌با سیاسی ل كه‌وپه‌رێ‌، مه‌ سه‌ره‌دانا هه‌موو وان باره‌گه‌هـ و بنگه‌هان كر یێن ل وێرێ‌ هه‌ین. د هه‌موو دیداران دا به‌حسی ره‌وشا گشتییا ده‌ڤه‌رێ‌ و كوردستانێ‌ و پارتییا مه‌ و ئه‌ركێ‌ پێرۆزێ‌ پێشمه‌رگه‌ی هاته‌ كرن، پویته‌ و گرنگییا رێكخستنێ‌ و پێگیرییا پێشمه‌رگه‌ی ب یاسا و شیره‌تان هاته‌ دوپات كرن.

رۆژا 17ی كانوونا دویێ‌ 1980ێ‌، مه‌ سه‌ره‌دانا باره‌گه‌هێ‌ مه‌لا ره‌سوولی ل كانی شكه‌فتێ‌ كر و مه‌ هه‌ست پێكر كو مه‌فره‌زا مه‌لا ره‌سوولی ژ هه‌موو مه‌فره‌زێن دی پتر چه‌كێن كلاشینگۆف هه‌نه‌. ل وێرێ‌ ل گۆره‌ی پێشنیازا وه‌لاتییه‌كێ‌ كانی شكه‌فتێ‌ مه‌ سه‌ره‌دانا مزگه‌فتا گوندی كر. هه‌ژماره‌كا به‌رچاڤ یا گوندییان ل وێرێ‌ به‌رهه‌ڤ بوون، ره‌وشا ده‌ڤه‌رێ‌ و په‌یوه‌ندیێن د ناڤبه‌را ئالیێن مه‌دا هاته‌ به‌حسكرن. ل وی ده‌می كو ئه‌ندامه‌كێ‌ حزبا دیمۆكراتا كوردستانێ‌ ئاخفتی و د ئاخفتنێن خوه‌دا ره‌خنه‌یه‌كا توند ل جه‌لال تاله‌بانی گرت.

مه‌ سه‌ره‌دانا باره‌گه‌هێ‌ هێزا باله‌كی یا سه‌ر ب لقا دو ڤه‌ ل كۆنه‌لاجانێ‌ كر. هێزا وان ب شێوه‌یه‌كێ‌ رێكوپێك و ته‌مام به‌رهه‌ڤ و ل سه‌رخوه‌ دیار بوون. ده‌مێ‌ ڤه‌گه‌ریاینه‌ مه‌كته‌با سیاسی ل كه‌وپه‌رێ‌، هه‌تا سه‌عه‌ت چار و نیڤێ‌ سپێدێ‌ د گه‌ل هه‌ڤالان مژویلی تۆماركرنا چه‌ك و هه‌ژمارێن وان و ده‌ستنیشانكرنا كێم و كاسییان بووین.

پشتی هه‌لسه‌نگاندن و خواندن و گه‌نگه‌شه‌كرنا ره‌وشا ده‌ڤه‌رێ‌، بریار هاته‌ دان سه‌ره‌دانا ده‌ڤه‌را ئالواتان بكه‌ین، ژبه‌ركو جهه‌كێ‌ ستراتیژی و گرنگ و نێزیك بوو ژ پارێزگه‌ها سلێمانیێ‌، ب تایبه‌ت ده‌ڤه‌رێن قه‌لادزێ‌، هه‌روه‌سا ده‌ڤه‌ره‌كا گونجای بوو بۆ هاتنوچوونێ‌ د وه‌رزێ‌ زڤستانێ‌ دا. ژ ئالییه‌كێ‌ دی ڤه‌، ژبه‌ركو بنگه‌هـ و باره‌گه‌هێن پترییا هێز و پارتێن سیاسی ل وێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ بوون، مه‌ ب پێدڤی زانی سه‌ره‌دانا وێرێ‌ ژی بكه‌ین.

بۆ ده‌مه‌كێ‌ درێژ مژویلی به‌رهه‌ڤكرن و هنارتنا هێزان بووین، هه‌ر د ڤی چارچووڤه‌ی دا رۆژێن 30 و 31ی كانوونا دویێ‌ 1980ێ‌ د گه‌ل به‌رپرسێن سه‌رجه‌م مه‌فره‌زه‌ و هێزان د كۆمبوونا دا بووین، مه‌ره‌ما مه‌ به‌رهه‌ڤكرن و شیره‌تكرن و ب رێ ئێخستنا وان بوو بۆ ده‌ڤه‌را كه‌وپه‌ر و مه‌ پشكا سه‌ربازی پێگیركر كو ئاسانكارییان بۆ بكه‌ت و رێكارێن پێدڤی بۆ بگریته‌ به‌ر.

رۆژا 1ی ئیلۆنا 1980ێ‌، د كۆمبوونه‌كا تایبه‌ت دا د گه‌ل مه‌كته‌با سیاسی به‌حسی ده‌م و شێوه‌یێ‌ ب رێ كه‌فتنا بۆ كه‌وپه‌رێ‌ هاته‌ كرن و بریار هاته‌ دان، بزاڤ بهێنه‌ كرن ل كه‌وپه‌رێ‌ په‌یوه‌ندی ب مه‌كته‌با سیاسی بهێته‌ كرن و كاره‌كێ‌ وه‌سا بهێته‌ كرن كو بێ‌ گیروگرفت و شه‌ر ده‌رباز بن، لێ‌ هه‌كه‌ رێك ل مه‌ هاته‌ گرتن نه‌چارین به‌رگرییێ‌ بكه‌ین.

رۆژا 2ی ئیلۆنا 1980ێ‌ چووینه‌ مه‌كته‌با سیاسی و ئه‌و كاروبار مه‌ بجهئینان كو پێدڤی بوون بۆ چوونا مه‌ بۆ كه‌وپه‌رێ‌. د ده‌مێ‌ رۆژێن (4 و 5 و 6)ی ئیلۆنا 1980ێ‌ دا، ب چه‌ند گرۆپان، نێزیكی سێسه‌د كه‌سان، به‌ر ب كه‌وپه‌رێ‌ ب رێ‌ كه‌فتین.

رۆژا 10ی ئیلۆنا 1980ێ‌، د گه‌ل هه‌ڤالێن مه‌كته‌با سیاسی ل راژان، ب رێكا ئورمیێ‌ ــ نه‌غه‌دێ‌ به‌ر ب كه‌وپه‌رێ‌ ب رێ‌ كه‌فتین، بۆ نیڤرۆ گه‌هشتینه‌ دۆلا پشت ته‌ركه‌ش. ب شه‌ڤێ‌ به‌رپرسێن هه‌موو هێزان هاتنه‌ داخوازكرن ب مه‌ره‌ما گه‌نگه‌شه‌كرنا چوونا مه‌ بۆ ده‌ڤه‌رێ‌.

رۆژا 11ی ئیلۆنا 1980ێ‌ كو بیروه‌رییا ده‌ستپێكرنا شۆره‌شا نشتیمانییا ئیلۆنا مه‌زن بوو، ئه‌م مژویلی سه‌ره‌دانا باره‌گه‌هێن پێشمه‌رگه‌یێن خوه‌ بووین ل سنۆرێ‌ كه‌وپه‌ر، هه‌روه‌سا مه‌ كاك مه‌لا حه‌سه‌ن ره‌ستگار و م. عه‌زیز ژ حدكا دیتن كو د گه‌ل حه‌سۆ ژاژۆكی هاتبوون. د كۆمبوونه‌كێ‌ دا به‌حسی ره‌وشا گشتییا ده‌ڤه‌رێ‌ و كوردستانێ‌ هاته‌ كرن و را و بۆچوونێن باش هه‌بوون، سۆز ژی دان بۆ ده‌ربازبوونا مه‌ هاریكاریێ‌ بكه‌ن.

رۆژا 13ی ئیلۆنا 1980ێ‌، په‌یامه‌ك بۆ مه‌ هات كو ل رۆژا 9ی ئیلۆنا 1980ێ‌ ل گوندێ‌ جه‌را قاره‌مان، دكتۆر عه‌بدولره‌حمان سلێمان زراری د گه‌ل پێنج پێشمه‌رگه‌یێن دی ب ده‌ستێ‌ دوژمنی هاتینه‌ شه‌هیدكرن، جاشان ژی هاریكارییا حكومه‌تێ‌ كرییه‌، وه‌كو سه‌عید شێتنه‌یی و محه‌مه‌د تاهر سه‌رۆكانی. دكتۆر عه‌بدولره‌حمان ب برینداری كه‌فتیه‌ ده‌ستێ‌ حكومه‌تێ‌ و ب زیندی و ب برینداری د هێلیكۆپته‌رێ‌ دا هاڤێتیه‌ خار. ب ڤی په‌یامی گه‌له‌ك دلگران و نه‌خۆش بووم.

رۆژا 17ی ئلیۆنا 1980ێ‌، ئه‌م مژویلی كۆمبوونێ‌ بووین د گه‌ل به‌رپرسێن هێزان ب مه‌ره‌ما دانانا رێكارێن پێدڤی بۆ لڤینێ‌. د كۆمبوونێ‌ دا رێكارێن پێدڤی هاتنه‌ دانان بۆ بارڤه‌كرنا ئه‌رك و كاروباران و دیاركرنا هه‌ژمار و قه‌بارێ‌ هێزان. ب خۆشحالی ڤه‌ كۆما هێزان ب شێوازێ‌ بارڤه‌كرنێ‌ رازی بوون و داخواز ژی كر ب زووترین ده‌م ده‌ست ب لڤینێ‌ بكه‌ن، ئانكو هێرش ل سه‌ر حاجی ئۆمه‌ران بهێته‌ كرن و ب پشته‌ڤانییا تۆپخانێ‌ ده‌ڤه‌را باله‌ك بێخینه‌ ژێر ده‌ستێن خوه‌. هه‌موویان پشته‌ڤانی ل وێ‌ پێشنیازێ‌ كر.

رۆژا 21ی ئیلۆنا 1980ێ‌، ب مه‌ره‌ما ئاگه‌هداربوونێ‌ ژ ره‌وشا وان، مه‌ سه‌ره‌دانا پێشمه‌رگه‌یێن لقا چار كر. د دیداره‌كێ‌ دا داوی پێشهات و خه‌باتا پارتییا مه‌ بۆ به‌رگریكرنێ‌ ژ مافێن گه‌لێ‌ مه‌ هاتنه‌ به‌حسكرن. ب راستی پێشمه‌رگه‌یێن چاڤنه‌ترس و ب وره‌ و ب بیروباوه‌ر بوون.

رۆژا 2ی چریا ئێكێ‌ 1980ێ‌، ب مه‌ره‌ما خوه‌ به‌رهه‌ڤكرنێ‌ بۆ ب رێ ئێخستنێ‌ د گه‌ل هێزان كۆمبووین. ئێڤاری گه‌هشتینه‌ باره‌گه‌هێ‌ لقا دو ل بادیناوا و مه‌ رێكارێن پێدڤی گرتنه‌ به‌ر و كاروبارێن وان بۆ ب رێ‌ كه‌فتنێ‌ ته‌مام بوون. هه‌مان رۆژ، وه‌لاتی خدر داود، ژ حاجی ئۆمه‌رانێ‌ سه‌ره‌دانا مه‌ كر و زانیاریێن گرنگ ل سه‌ر تۆپبارانا رۆژا پێشتر یا حاجی ئۆمه‌ران و هاتنا لیوایه‌كا سوپایێ‌ ئیراقێ‌ بۆ ده‌ڤه‌رێ‌ دانه‌ مه‌.

دیار بوو ئه‌و ب نیاز بوون هێرشێ‌ بكه‌نه‌ سه‌ر بنگه‌هێ‌ سه‌ربازیێ‌ خانێ‌ و باره‌گه‌هێن پێشمه‌رگه‌یێن مه‌. هه‌روه‌سا نێزیكی چارسه‌د و پێنجی جاش هاتبوونه‌ حاجی ئۆمه‌ران. پێخه‌مه‌ت موكمتر برێڤه‌چوونا به‌رنامه‌یان مه‌ ژی بریار دا، هه‌تا سه‌ر سنۆرێ‌ قه‌لادزێ‌، هه‌موو هێزێن مه‌ پێكڤه‌ بن و پاشی ژ ئێك جودا بن.

رۆژێن 3 و 4ی چریا ئێكێ‌ 1980ێ‌، حه‌سۆ ژاژۆكی بۆ به‌رهه‌ڤیێن ب رێ‌ كه‌فتنا مه‌ سه‌ره‌دانا هێزێن خوه‌ كر.

ئێڤارییا رۆژا 4ی چریا ئێكێ‌ 1980ێ‌، گرۆپێ‌ ئێكێ‌ یێ‌ پێشمه‌رگه‌یێن مه‌ بۆ سنۆرێ‌ قه‌لادزێ‌ ب رێ‌ كه‌فت. گرۆپ ژ هێزێن لقا چار و ره‌شید ئیسۆمه‌ری، غه‌زالی ژاژۆكی پێكهاتی بوو و بێ‌ ئاریشه‌ ل سه‌رێ‌ سه‌در و چیایێ‌ جاسووسان و دۆله‌كۆكێ‌ جێگیر بوون.

رۆژێن 2 و 5ی چریا ئێكێ‌ 1980ێ‌ هێزه‌كا دی ژی ب رێ‌ كه‌فت كو پترییا وان پێشمه‌رگه‌یێن لقێن دو و سێ‌ و چار بوون، پشكه‌كا دی ژی ژ هێزێن لقێن سێ‌ و چار گه‌هشتنه‌ جهێن خوه‌، ره‌ییس عه‌بدوللا و د. ده‌روێش ب رێ‌ كه‌فتن، رۆژێن 3 و 6ی چریا ئێكێ‌ 1980ێ‌، هێزێن لقا چار چوون و پاشی به‌تالیۆنێن سه‌عید بۆسه‌لی و عه‌بدوللا ئامێدی ژ سه‌ركردایه‌تیێ‌، ب سه‌رپه‌رشتییا ملازم محه‌مه‌دی ب رێ‌ كه‌فتن، هه‌روه‌سا رۆژا 7ی چریا ئێكێ‌ 1980ێ‌ هێزا عه‌لی خه‌لیلی چوو.

رۆژا 20ی چریا ئێكێ‌ 1980ێ‌ ئه‌م ل ده‌شتا وه‌زنێ‌ بووین، سپێدێ‌ زوو ژ خه‌و رابووین. سه‌قایێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ ل كه‌وپه‌رێ‌ سارتره‌، جهه‌كێ‌ ل سه‌ر سنۆران و زۆزان و بێ‌ داروباره‌. پشتی نیڤرۆ بریار هاته‌ دان ل سنۆرێ‌ لقا سێ‌ سه‌ره‌دانا به‌ره‌یێ‌ ئێك بكه‌ین. هه‌تا گه‌هشتینه‌ وێرێ‌ دو سه‌عه‌ت و نیڤ پێڤه‌چوون. سه‌عه‌ت پێنج و بیست خوله‌ك ژی گه‌هشتینه‌ خالا دوماهیێ‌ ئانكو ناڤ ئاخا كوردستانا ئیراقێ‌. ده‌مێ‌ من پێ‌ خوه‌ دانایه‌ سه‌ر ئاخا وارێ‌ خۆشتڤی، من ژ كووراتییا دلی سوپاسییا خودایێ‌ مه‌زن كر.

من هیڤیه‌كا مه‌زن هه‌بوو بهێمه‌ وارێ‌ خۆشتڤی. من سوپاسییا خۆراگری و ئیرادا ب هێز یا گه‌لێ‌ خوه‌ و به‌رگرییا پێشمه‌رگه‌یێن مه‌یێن قه‌هره‌مان كر. ژ وێرێ‌ ب دووربینی مه‌ به‌رێخوه‌ددا ده‌ڤه‌رێ‌. سه‌نگه‌سه‌ر و رانیه‌ و ژاراوه‌ و چیایێ‌ كێوه‌ره‌ش و ئاسۆس دیار بوون، مه‌ هه‌ست ب خۆشی و شادییه‌كا مه‌زن كر. ژ ئالییه‌كێ‌ دی ڤه‌، من هه‌ست ب دلگرانی و خه‌مباریێ‌ دكر، دوماهی رۆژێن دگه‌ل بارزانیێ‌ نه‌مر دا ل وان جهان ژیاین كو رۆژێن گه‌ش و خۆشێن گه‌لێ‌ كورد بوون. ب شه‌ڤێ‌ ل باره‌گه‌هێ‌ فه‌یزۆی ماین و خانیكه‌كێ‌ ساده‌ مه‌ چێكر، لێ‌ گه‌له‌ك یێ‌ خۆش ژی بوو.

ئه‌م ل سنۆرێ‌ به‌ره‌یێ‌ ئێك بووین، سپێده‌هییا رۆژا 21ی چریا ئێكێ‌ 1980ێ‌ ساهی و خۆش بوو. مه‌ ب دووربینی به‌رێخوه‌ددا سه‌نگه‌رێن دوژمنی. پاشی چووینه‌ گوندێن شێنێ‌ و زه‌لێ‌ و توێژه‌. دیار بوو ل هه‌موو جهان باره‌گه‌هێن پارتێن سیاسی تێكهه‌لی ئێك ببوون. دۆلا شێنێ‌ وه‌كو هێلینا بالندان دهاته‌ به‌رچاڤ. بۆ من گه‌له‌ك یا سه‌یر بوو كا چاوا جهێ‌ ڤان هه‌موو حزبان تێدا كرییه‌، د گه‌ل وێ‌ یه‌كێ‌ ژی دا ب دیتنا وان هه‌ر كه‌سێ‌ سه‌ره‌دانا شێنێ‌ نه‌كربیت هه‌روه‌كو سه‌ره‌دانا كوردستانێ‌ نه‌كربیت. ئێڤاری، كاك ره‌سوول مامه‌ند و قادر جه‌باری بۆ بخێرهاتنا مه‌ هاتن.

بریار بوو سپێدێ‌ ژی ب مه‌ره‌ما به‌حسكرنا ئاریشێن د ناڤبه‌را پارتی و ئێكه‌تییێ‌ دا د گه‌ل نوونه‌رێ‌ حزبا شیوعی و به‌عسیێن سووریێ‌ و پاسۆكێ‌ دا كۆم ببین. ره‌سوول مامه‌ندی ئه‌م گازیكرین بۆ وێ‌ یه‌كێ‌ دوسبه‌ سپێدێ‌ سه‌ره‌دانا باره‌گه‌هێ‌ وان بكه‌ین، ئه‌م ب داخوازا وان رازی بووین.

گوهلێبوونا زانیاریێن دوور ل دۆر ره‌وشا ئالیێن سیاسی ل ده‌ڤه‌رێ‌، د گه‌ل دیتنا راسته‌وخۆ یا ره‌وشێ‌ جودایه‌، هه‌لبه‌ت ئه‌و زانیاریێن پێشتر ژ ئالییێ‌ حسك و پاسۆك و خه‌لكی دی دگه‌هشتنه‌ مه‌ و به‌حسی ئالۆزییا ره‌وش و لاوازییا ئێكه‌تییێ‌ دكر، ب دروستی ب وی شێوه‌ی نه‌بوو.

ئێڤارییا رۆژا 22ی چریا ئێكێ‌ 1980ێ‌، ئه‌م گه‌هشتینه‌ ناڤ كه‌سكاتیێ‌ و داروباران و مه‌ جهه‌كێ‌ لێ‌ چێكر، زێده‌تر وه‌كو كونا گورگی بوو، لێ‌ گه‌له‌ك یا خۆش ژی بوو. هه‌ر وێ‌ ئێڤارێ‌ په‌یامێ‌ لژنا ناڤبژیڤانیێ‌ گه‌هشته‌ ده‌ستێ‌ مه‌ كو كۆمبووینه‌ و چار خال بۆ هه‌ردو ئالییان هاتینه‌ پێشنیاز كرن كو پێكهاتی بوون ژ:

هێرشا راگه‌هاندنێ‌ بهێته‌ راوه‌ستاندن.

هه‌ردو ئالی پێشمه‌رگه‌یێن خوه‌ ئاگه‌هدار بكه‌ن كو شه‌رێ‌ ئێك و دو نه‌كه‌ن.

كۆمبوونه‌كا راسته‌وخۆ د ناڤبه‌را هه‌ردو ئالییان دا بهێته‌ كرن.

هه‌ر ئالییه‌كێ‌ پێگیری ڤان خالان نه‌بیت ئه‌و دێ‌ به‌رپرسیار بیت.

 

کۆمێنتا تە