رێڤه‌به‌رێ گشتی یێ چاندنێ: داخوازێ ژ وه‌به‌رهێنه‌ران دكه‌ین سه‌رمایێ خوه بێخنه د كه‌رتێ چاندنێ دا
دیدار، نیوار محه‌مه‌دسه‌لیم:
ئه‌حمه‌د جه‌میل رێڤه‌به‌رێ گشتی یێ چاندنێ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ د دیداره‌كێ دا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ به‌حس ل وان ئاریشان دكه‌ت یێن جۆتیار تووش دبنێ و مه‌ترسیا نه‌بارینا بارانا و پلانێن حوكمه‌تێ بۆ دیتنا رێیه چاره‌كێ بۆ پێگوهۆڕێ بارانێ و داخوازێ ژی ژ وه‌به‌رهێنه‌ران دكه‌ت كو سه‌رمایێ خوه بێژخنه د كه‌رتێ چاندنێ چاندنێ دا، گه‌له‌ك یێ ب مفایه و ئه‌و ژی دێ گه‌له‌ك هاریكاریا وان كه‌ن بۆ سه‌رخستنا پرۆژێن وان. دده‌ته زانین ژی كو نها زه‌یتون ب به‌رنامه دهێته چاندن و كارگه‌هێن زه‌یتا زه‌یتونان ژی هاتینه دروستكرن و نها یێ بزاڤێ دكه‌ن به‌رهه‌مێ گه‌نمه شامیێ و په‌مپی ژی زێده بكه‌ن.
ئه‌ڤرۆ: به‌رچاڤتیرین ئه‌و ئاریشێن هوون وه‌كو رێڤه‌به‌ریا گشتی تووش دبنێ چ نه؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: ئاریشێن رێڤه‌به‌ریا گشتی یا چاندنێ د زۆرن چو گازندێن ئه‌ردی بن یان یێن بودجێ. ئه‌ردێ مه گه‌له‌ك ب رێیا وه‌زاره‌تێ و شێوازێن خوه یێن دروست هاتیه گوهۆڕین. جهێ مه ئاریشه ل سه‌ر هه‌یی ئه‌و زێده‌گاڤی نه یێن ل سه‌ر ئه‌ردێ چاندنێ مه هه‌موو رێڤه‌به‌ریێن خوه ئاگه‌هدار كرینه كو ل دووڤ قانوونا ژماره 3 یا 2018ێ سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل بكه‌ن. هه‌كه هه‌ڤبه‌ركیه‌كێ ژی ل گه‌ل سالێن پێشتر بكه‌ین، دێ بینین كو زێده‌گاڤێ ل سه‌ر ئه‌ردێ چاندنێ گه‌له‌ك كێم بووینه. كۆنترۆله‌كا باش یا هاتیه كرن و هۆشیاری ژی یا ل ده‌ف جۆتیاری هه‌یی و یێ ب ئه‌ردی ڤه هاتیه گرێدان.
ئه‌ڤرۆ: ئه‌و كیژ به‌رهه‌من، هه‌رێما كوردستانێ نها پێدڤی ب به‌رهه‌مێ ژ ده‌رڤه نینه؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: به‌رهه‌مێ گه‌نمی و پتاتێ مه پێدڤیاتی ب ژ ده‌رڤه نینه، به‌رهه‌مێن دی یێن وه‌رزی وه‌كو خیار و باجان و كه‌سكاتی و پیڤاز هه‌موو زێده‌تری پێدڤیا وه‌لاتیانه و كار بۆ بازاركرنا وان دكه‌ین. نها خانیێن پلاستیكی ژی زێده‌تر 3500 خانیێن پلاستیكی هه‌نه، هه‌كه پشته‌ڤانیا جۆتیاری بهێته كرن دشیان دایه ل وه‌رزێن دژی ئه‌ڤ به‌رهه‌می پێدڤیاتیا بازاری دابین بكه‌ن یان هه‌ڤركیا به‌رهه‌مێ بیانی بكه‌ن.
ئه‌ڤرۆ: هووون دشێن ژ چو لایان ڤه هاریكاریا جۆتیاری بكه‌ن؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: حوكمه‌تا هه‌رێمێ گه‌له‌ك هاریكاریا جۆتیاران كریه، بۆ نمۆنه ئه‌ڤ خانیێن پلاستیكی ل ده‌ستپێكێ ب هه‌روه دانه جۆتیاران و پاشان ب پشته‌ڤانیا 75% و پاشان 50% و پاشان ژی 25% دا كو جۆتیار خوه ل گه‌ل بگۆنجینیت و كار تێداب كه‌ت و مفایی ژێ ببینیت. نوكه جۆتیار د ڤی واری دا گه‌له‌ك یێن شاره‌زا بووین و هنده‌ك ژ وان كارگه‌هێن چێكرنا خانیێن پلاستیكی یێن هه‌ین.
ئه‌ڤرۆ: نها هوون كار ل سه‌ر چ به‌رهه‌م دكه‌ن كو حه‌ز دكه‌ن ل پارێزگه‌هێ زێده ببیت؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: كار ل سه‌ر وان به‌رهه‌مێن ستراتیژی دكه‌ین ئه‌وێن ژ ده‌رڤه دهێن كو ئێك ژ وان گه‌نموكه، رووبه‌رێن وێ زێده كه‌ین و گرنگیێ بده‌ینی. مه هنده‌ك تۆڤێ وێ یێ چاندنی و سه‌ركه‌فتنه‌كا باش یا ئینایی، نها مژوولی چاندنا په‌مپی نه و مه رێكه‌فتن ل گه‌ل كارگه‌هه‌كێ كریه كو ده‌ست ب چاندنا په‌مپی بهێته كرن. ب ڤێ چه‌ندێ دێ شێین به‌رهه‌مێ گه‌نموكێ و په‌مپی زێده كه‌ین.
ئه‌ڤرۆ: هه‌كه باران بارین ب ڤی ره‌نگی بن، هوون پێشبینیا چ ره‌وش دكه‌ن؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: هه‌كه ب ڤی ره‌نگێ نها بیت دێ كارتێكرنه‌كا مه‌زن كه‌ت نه ب تنێ به‌رهه‌مێ زڤستانی، به‌لكو دێ كارتێكرنێ ل سه‌ر بیستانێن دێم و دارستانا ژی كه‌ت. نها ئێك ژ ئاریشێن مه هه‌یین، كارتێكرنێن هشكه‌سالیێ نه ئه‌وێن پار ماین، ب تایبه‌ت به‌روبۆمێ بیستانا وه‌كو گه‌نمی، سالا بۆری نێزیكی 10 ملیارا زه‌ره گه‌هشتێ و ئه‌و تۆڤێ ژێ ده‌ركه‌فتی ژی ب كێری چاندنێ ناهێت. دڤێت ل گه‌ل حوكمه‌تێ ل پشته‌ڤانیه‌كێ بگه‌رین بۆ جۆتیاران و داخوازێ ژ جۆتیاران دكه‌ین رێیێن ته‌مامكه‌ر یێن ئاڤێ بكاربینن و پشت به‌ستنێ ل سه‌ر ئاڤا بارانان ب تنێ نه‌كه‌ن. ئه‌ڤه ژی پرۆژه‌كه به‌لێ پێدڤی ب پشته‌ڤانیێ یه.
گه‌نمی رێژه‌كا دیاركری یا بارانان ل ده‌مێن دیاركری دڤێت هه‌كه ل هه‌یڤا ئاداری دو هزار ملیمێن بارانێ ژی بهێن، ما بۆچی یه. گه‌نم نها پێدڤی ب نێزیكی 50 ملم بارانێ هه‌یه و پاشان پشتی ده‌مه‌كی باران نه‌هێن ژی درسته هه‌تا ب سه‌ردكه‌ڤیت و پاشان ژی هنده‌ك بارانێن دی بهێن دێ یا باش بیت بۆ گه‌نمی. 300 هه‌تا 350 ملم د پێدڤی نه بۆ گه‌نمی، به‌لێ هه‌ر ماوه‌كی رێژه‌كا دیاركری.
ئه‌ڤرۆ: حوكمه‌تا عیراقێ داخواز ژ جۆتیارێن خوه كر كو هه‌ر ئێك نیڤا ئه‌ردێ خوه یێ چاندنێ بكه‌ت ژ به‌ر كێمیا ئاڤێ؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: حوكمه‌تا عیراقێ یا جودایه ژ مه، پشت به‌ستنا باشوور و ناڤه‌راستا عیراقێ هه‌موو ل سه‌ر ئاڤێ یه. پشت به‌ستنا وان ل سه‌ر بارانان نینه. به‌هرا وان یا ئاڤێ یا كێم بوویی.
ده‌مێ سالێن نورمال جۆتیاران ب رێیه‌كێ گه‌نم دچاند، ده‌ما باران دهات دا شین بیت، ئه‌ڤ ساله جۆتیار یێ دو دله، هه‌تا باران نه‌هێت ناهاڤێت. هه‌كه باران نه‌هێت دێ كارتێكرنه‌كا گه‌له‌ك خراب هه‌بیت. كارتێكرنا باران بارینێ یا ل سه‌ر هه‌موو به‌رهه‌مێن چاندنێ هه‌یی، ئه‌ڤێ پشت به‌ستنێ ل سه‌ر ئاڤا بارانان دكه‌ت و ئه‌ڤێ دهێته ئاڤدان ژی، چونكو ب هه‌ردو ره‌نگان هه‌ر ئه‌و ئاڤه مفا ژێ دهێته وه‌رگرتن.
ئه‌ڤرۆ: شاره‌زایێن كه‌شناسیێ دبێژن ئێدی ئه‌و بارانێن نه‌رم یێن ل هه‌رێمێ دهاتن، ئێدی ناباران، هه‌كه بهێن ژی دێ ب رێیا تاڤی بن. تو دبێژی ئه‌ڤ شێوازه دێ كارتێكرنێ ل سه‌ر كه‌رتێ چاندنێ بكه‌ت؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: نه‌خێر، رێیێن پێگوهۆڕ مه یێن هه‌ین. پێشبینیێن دهێنه كرن ژی دبیت د جهێ خوه دا نه‌بن، به‌لێ هه‌ر دڤێت مه پێگوهۆڕێ بارانان هه‌بیت، مفایی ژی ئاڤا سه‌ر ئه‌رد وه‌ربگرین و یا بن ئه‌رد ژی بۆ نفشێ داهاتی بهێلین. حوكمه‌تێ چار پێنج پرۆژێن ستراتیژی یێن ئاڤدانێ هه‌بوون، به‌لێ ژ به‌ر قه‌یرانا دارایی مانه نیڤه‌رۆ. دا ب رێیا عه‌مباركرنێ ئاڤا رووباران راگرن و ب ره‌نگه‌كێ زانستی و ل دووڤ پێدڤیاتیێ ئێخنه د خزمه‌تا جۆتیاران دا. ئێك ژ ده‌ستكه‌فتێن كابینا نه‌هێ نه، هه‌كه ئه‌و ژی بكه‌ڤنه كاری دێ خزمه‌ته‌كا دی یا مه‌زن پێشكێشی عه‌مباركرنا ئاڤێ كه‌ن. هه‌كه ل گوندان ژی دشیان دابیت، ئاڤێ راگرن هه‌ر باشه، دڤێت كار ل سه‌ر هندێ بهێته كرن هه‌ر چپكه‌كا بارانێ ژ ئه‌سمانی بهێته خوار، مفا ژێ بهێته وه‌رگرتن.
ئه‌ڤرۆ: نها چو به‌رهه‌مێ جۆتیارێن پارێزگه‌هێ دشیان دایه بۆ پارێزگه‌هێن هه‌رێمێ و عیراقێ بهێته ره‌وانه‌كرن؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: هه‌موو ئه‌ڤ به‌رهه‌مێ ل دهۆكێ ژ لایێ جۆتیاران ڤه دهێته به‌رهه‌مئینان، زێده‌تری خواستا بازاری یه و دشیان دایه بازاركرن بۆ بهێته كرن، (خیار، باجان، پتات، پیڤاز، كه‌سكاتی، گه‌نم، سێڤ، تری) به‌روبۆمێن وه‌رزی ژی هه‌موو زێده‌تری خواستا ده‌ڤه‌رێ نه.
ئه‌ڤرۆ: چو تشتێ سه‌یر هه‌یه پێشتر نه‌هاتیه چاندن و نها هوون گرنگیێ ب چاندنا وێ دده‌ن؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: سه‌قایێ هه‌رێمێ بۆ هه‌موو جۆرێن به‌رهه‌مێن چاندنێ یێ گۆنجایی یه، نها ئه‌مێ كار ل سه‌ر فێقیێن مز دكه‌ین وه‌كو پرته‌قال و نیموك و ئه‌ڤ كه‌رستێن ژ ڤی ره‌نگی، دیسا ژی زه‌یتون و فسته‌ق ژی به‌رهه‌مێن ستراتیژی نه و گه‌له‌ك پشته‌ڤانیا وان دهێته كرن.
ئه‌ڤرۆ: ته چ شیره‌ت بۆ جۆتیاران هه‌نه؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: داخوازێ ژ جۆتیاران دكه‌م پشت به‌ستنێ ل سه‌ر به‌رهه‌مه‌كێ ب تنێ نه‌كه‌ن. رێیێن زانستی ب كار بینن، دێ خزمه‌تا وان كه‌ین و مه بنگه‌هێن شیره‌تكاری هه‌نه، دێ هاریكاریا وان كه‌ن. دا به‌رهه‌مێ وان زێده ببیت و مه‌زاختیێ وان كێم بیت.
ئه‌ڤرۆ: جهێ عه‌مباركرنا به‌رهه‌می ل دهۆكێ هه‌یه؟
ئه‌حمه‌د جه‌میل: پرۆژه‌كێ ستراتیژی ل دهۆكێ دێ هێته دانان، سایلۆ و كارگه‌هێن ئاری و ساڤاری دێ هێنه دانان و مه سێ سایلۆ ژی یێن هه‌ین ل زاخۆ و شێخان و فه‌یدیێ و مه گۆره‌پان ژی یێن هه‌ین، مه دڤێت كه‌رتێ تایبه‌ت بهێته سه‌ر خه‌ت، داخوازێ ژێ دكه‌ین بهێن سامانێ خوه بێخنه د خزمه‌تا كه‌رتێ چاندنێ دا، دێ مفایه‌كێ باش ژێ بینن، ئه‌م ژی دێ ب هه‌موو ره‌نگه‌كی پشته‌ڤانین بین دا پرۆژێن وان سه‌ركه‌فتنێ بینن.
