عه‌بدولره‌حمان بامه‌رنی

به‌ری بچمه‌ ناڤ بابه‌تێ خوه‌ یێ من مه‌به‌ست پێ، دێ شرۆڤه‌كرنه‌كێ ده‌مه‌ ناڤ و نیشانێ گۆتارا خوه‌. (ئه‌ده‌با كوردی)، ئه‌م هه‌می دزانین بۆ جهێ ده‌ستاڤێ دهێته‌ گۆتن، ئه‌ڤ ناڤێن هه‌نێ ژی هه‌نه‌، وه‌ك: (ته‌والیت، مه‌رافق، wc و… هتد). (ئه‌ده‌با عه‌ره‌بی)، د به‌رامبه‌ر وێ دا ئه‌م (توره‌) بكار دئینن، توره‌ ژی زێده‌تر زاراڤه‌كه‌ بۆ رێزگرتنێ ل خوه‌ دهێته‌ بكارئینان، ئه‌ڤێن جوان دئاخڤیت و رێزێ ل هه‌می تشته‌كی دگریت، گه‌له‌ك جاران دێ بێژینه‌ زارۆكه‌كێ نه‌ ته‌بتی یان یێ شووم (خوه‌ توره‌ بكه‌)، دیسان د زمانێ عه‌ره‌بی دا، ئه‌ده‌ب دهێت كو كه‌سه‌كێ رازی ژ خوه‌ و یان كو ره‌وشت و ره‌فتارێن وی و ئه‌ده‌ب وه‌ك په‌یڤه‌كا ئه‌ده‌بی ژی دهێت، كو ئاخفتنكه‌ر د گۆتنێن خوه‌دا یێ ره‌هوان بیت و چه‌ندین پێناسێن دی، هه‌كه‌ وه‌ك پێناسه‌ مه‌ به‌حسكربیت و كورتیا وێ ل دووڤ تێگه‌هشتنا مه‌ (ئه‌ده‌ب) بۆ ژانرێن ئه‌ده‌بی دهێت، وه‌ك شعر و چیرۆك و رۆمان و… هتد. (به‌رسڤه‌كا نه‌رم)، مه‌به‌ستا من ب ڤێ نه‌رماتیێ، هه‌ر تشتێ مرۆڤ له‌زێ تێدا بكه‌ت و هه‌لچوونێن مرۆڤی د زێده‌بن و مرۆڤ د گه‌رماتیێ دا بیت، هینگێ بریار و ره‌فتارێن مرۆڤی ژی دێ له‌ز و به‌زاتی پێڤه‌ دیار بیت. د كورده‌واریێ ژی دا ئه‌ڤ زاراڤه‌ ژی زێده‌تر بۆ بارانا نه‌رم و دژوار هاتیه‌ گۆتن، كو بارانا نه‌رم د عه‌ردی دا دچیته‌ خوارێ و هه‌می شینكاتی و داروبار ژێ مفادار دبن و هه‌تا ئاڤا بنئه‌رد ژی و د به‌رامبه‌ردا بارانا بۆش و دژوار ژی، هه‌می تشته‌كی د گه‌ل خوه‌ ڕادمالیت و ب تنێ زیانێ دگه‌هینیت هه‌می تشته‌كی. (ئه‌دیب) بێی ناڤ ئینانا ناڤێ وی ب تنێ وه‌ك نموونه‌، ئه‌ز دێ به‌حس ل هه‌ڤاله‌كێ خوه‌ یێ ئه‌ز گه‌له‌ك رێزێ لێ دگرم كه‌م، كو ناڤێ وی (ره‌شاد) بوو، ره‌شاد ب خوه‌ په‌یڤه‌كا عه‌ره‌بیه‌ و یانكو ل رێكا راست بچیت و د كوردیێ دا رامانه‌كا جوداتر هه‌یه‌ و ب تنێ وه‌ك نوكته‌ ئه‌م دبه‌ر دكانه‌كێ را چووین و گیایێ (ره‌شاد)ێ، كو وه‌ك كه‌ره‌فسێ بۆ خوارنێ یا خوشه‌، ل به‌رده‌رێ دكانه‌كا زه‌رزه‌واتی دهاته‌ فرۆشتنێ، وی ژ خودانێ دكانێ پرسیار كر، كا ناڤێ ڤی گیایی چیه‌؟ ژ به‌ر كو ب زاراڤێ وان ناڤه‌كێ دی هه‌بوو و دڤیا خوه‌ ژێ پشتراست بكه‌ت، ئینا من گۆتێ: ئه‌ڤه‌ ناڤێ ته‌یه‌ و پێنه‌ڤێت د گه‌ل كه‌نیێ، هه‌مان تشت بۆ كاك ئه‌دیبی ژی، ئایا په‌یڤا ئه‌دیب د زمانێ عه‌ره‌بی دا یا زانایه‌ و د هه‌مان ده‌م دا د زمانێ كوردیێ ژی دا هه‌می كه‌س رامانا په‌یڤا ئه‌دیب دزانن، كو كه‌سه‌كه‌ ل سه‌ر ئه‌ده‌بیاتا كاری و داهێنانێ دكه‌ت؟!!

دا ڤه‌گه‌رم سه‌ر بابه‌تێ خوه‌:

پشتی ئاهه‌نگا ئیمزاكرنا چیرۆكێن (ئه‌دیب عه‌بدوللای) د رێ و ره‌سمه‌كێ جوان دا هاتیه‌ گێران و پرتووك كه‌تیه‌ به‌رده‌ستێ خوانده‌ڤانان، پرتووك ب گرنگی هاتیه‌ وه‌رگرتن و هاته‌ خواندن و به‌لگه‌ ژی، كو چه‌ند نڤیسه‌ران ل سه‌ر وێ پرتووكێ نڤیسی، ژ وان ژی نڤیسه‌ر (شه‌مال ئاكره‌ی) گۆتاره‌ك ب ناڤێ (گلێش نه‌ په‌یڤه‌كا ئه‌ده‌بی یه‌!!)، د رۆژناما ئه‌ڤرۆ (هه‌ژماره‌ (3035) رۆژا 13/10/2021)ێ بلاڤكر و ئه‌ز ب خوه‌ ژی ئێك ژ وان بووم، كو من كۆمێنت ل سه‌ر وێ گۆتارێ نڤیسی و ئه‌ز ژی هنده‌كێ د گه‌ل كاك شه‌مالی بووم، كو هه‌كه‌ هه‌تا ناڤێ پرتووكێ (چه‌پا گلێشی) یا جوان ژی بیت، لێ بۆ ناڤێ پرتووكێ ره‌نگه‌ یا جوان نه‌بیت و وه‌ك هه‌ڤالینی، كاك ئه‌دیبی ته‌له‌فۆن كر و مه‌ هنده‌ك دان و ستاندن ژی كر و ئه‌و تشتێ كاك شه‌مالی نڤیسی و ئه‌دیب عه‌بدوللای هه‌ر د رۆژناما ئه‌ڤرۆ یا هه‌ژماره‌ 3040 یا رۆژا 25/10/2021ێ بابه‌ته‌ك ل بن ناڤێ (ئه‌ده‌ب كه‌نگی بابه‌ته‌كێ ئه‌ده‌بی یه‌؟) بلاڤكری، من كار ب وێ نڤیسینێ و ب یا كاك شه‌مالی ژی ڤه‌ نینه‌ و ئه‌ز ل سه‌ر ناراوه‌ستم. ب تنێ تشتێ ب من ڤه‌ گرێدای، كاك ئه‌دیبی ل دووماهیا گۆتارا خوه‌ ئه‌ڤ چه‌ند په‌یڤه‌ نڤیسینه‌ و نه‌ راسته‌خوه‌ ئاراسته‌ی من كرینه‌، ئاراسته‌كرنه‌ك ب ره‌نگه‌كی هه‌ر وه‌كو مرۆڤ دبێژیت به‌لگێن مێوێ و برنج و قیمه‌ و زه‌یت و ب تنێ وه‌رپێچان مابیت، كو ببیته‌ ئیپراخ و ده‌قێ وێ ژی ئه‌ڤه‌ یه‌:

(تێبینی: پشتی من مانشێتێ‌ نڤیسه‌رێ‌ هێژا دیتی، كو گلێش نه‌ په‌یڤه‌كا ئه‌ده‌بی یه‌؟ هه‌ر ئێكسه‌ر هزر بۆ من چێبوو، كه‌نگی ئه‌ده‌ب په‌یڤه‌كا ئه‌ده‌بی یه‌؟ گه‌رماتیه‌ك بۆ من چێبوو كو پتر هزرا خوه‌ تێدا بكه‌م، لێ‌ ب مخابنی ڤه‌ هه‌ڤاله‌كێ‌ منێ‌ نێزیك ب ڤی ناڤونیشانێ‌ من حه‌سیا، هه‌ر ئێكسه‌ر د مالپه‌ر و ئه‌كاونتێ‌ خوه‌ دا بابه‌ته‌ك ب ڤی ناڤی ئازراند، ئه‌و گه‌رماتیا د ناخێ‌ من دا مخابن گه‌رم نه‌هێلا.).

وه‌ك به‌رسڤدانه‌كا راسته‌وخوه‌ بۆ هه‌ڤال ئه‌دیب، كو ئه‌و گۆتارا من د مالپه‌رێ خوه‌ یێ ره‌خنه‌یی (روانگه‌ و ره‌خنه‌)دا ل بن ناڤێ (ژ دیوارێ ئه‌دبێ بۆ دیوارێ فه‌یسبۆكێ) بلاڤكری، چو گرێدان نه‌ ژ نزیك و نه‌ ژ دوور د گه‌ل هزرا ته‌ نه‌بوویه‌ و مه‌ ل سه‌ر دان و ستاندن نه‌كریه‌ ژی و بۆ سه‌لماندنا ڤێ چه‌ندێ ژی، ب تنێ وه‌ك بیر ئانین:

من و هه‌ڤالێ نڤیسه‌ر و وه‌رگێر (سادق سالح)ی كو به‌ری هه‌یامه‌كی ل دهۆكێ بوو و نوكه‌ ل وه‌لاتێ سوید دژیت، مه‌ ئه‌ڤ دان و ستاندنه‌ كربوو و من گۆتبوویێ كو ئه‌ز دێ بابه‌ته‌كێ ب ڤی ره‌نگی نڤیسم و دێ به‌حسێ زمان ره‌شیا ل سه‌ر دیوارێ ئه‌ده‌بێ یێ به‌ری سه‌رهلدانێ و یێ فه‌یسبۆكێ كه‌م و من گۆتاره‌ك بناڤێ (ژ دیوارێ ئه‌ده‌بێ بۆ دیوارێ فه‌یسبۆكێ) بلاڤكر و ته‌مه‌نێ وی درێژ بیت، نوكه‌ كاك سادق یێ ساخه‌ و دشێت راستیا گۆتنا مه‌ ب سه‌لمینیت و هه‌تا وی رادده‌ی، ئه‌و د گه‌ل هزرا من نه‌بوو كو ڤێ به‌راوردكرنێ بكه‌مه‌ گۆتار، وه‌ك هه‌ر جارێن دان و ستاندنێن من و وی، كو ئه‌م حه‌ز دكه‌ین هه‌می بابه‌تان بێخینه‌ بن دان و ستاندنێن خوه‌.

هزرێن ته‌ بۆ ته‌ و یێن من بۆ من:

ل ڤێره‌ نه‌كو ب تنێ من هزرا كاك ئه‌دیبی وه‌رنه‌گرتیه‌، به‌لكو ئه‌دیبی بابه‌ته‌ك یێ ئازراندی كو د به‌ژه‌وه‌ندیا وی ب خوه‌دا نه‌بوویه‌ كو ناڤێ وی ب خوه‌ ئه‌دیبه‌ و ب تنێ وه‌ك نموونه‌ ئه‌ز بینم، كو ئه‌ڤه‌ روودانه‌كا راستی هاتبوو روودان، ل سالێن هه‌شتیان دو كه‌سان گه‌له‌ك نه‌ڤیان بۆ ئێك هه‌بوو و ئێكی ژ وان سكالا ل (دایرا ئه‌منێ) یا سه‌رده‌مێ رژێما ژناڤچووی ل سه‌ر هه‌ڤالێ خوه‌ تۆماركر، كو وی ده‌ست د گه‌ل شوره‌شێ و پێشمه‌رگه‌ی یا هه‌ی و به‌لگێ وی ژی، كو ناڤێن هه‌ردوو كوڕێن وی ئێك مه‌سعوده‌ و ئێك ژی ئدریس، پشتی ئه‌منێ كابرایێ دی گازی كری و ئه‌ڤ تومه‌ته‌ داینه‌پال وی، گۆتێ راسته‌ ناڤێن كوڕێن من ئه‌ڤه‌نه‌، لێ رۆژا ژ دایكبوونا وان به‌ری سالا 1975ێ یه‌ و هینگێ رێكه‌فتن د ناڤبه‌را حوكمه‌تێ و شوره‌شێ دا هه‌بوو، لێ شوونا هوون من تاوانبار بكه‌ن، هه‌رن وی كابرای بگرن ئه‌ڤێ سكالا ل سه‌ر من تۆماركری، ژ به‌ر كو ناڤێ كوڕێن وی ژی ئێك مه‌سعوده‌ و ئێك ئدریس و رۆژا ژ دایكبوونا وان پشتی 1976ێ یه‌، هینگێ باوه‌ری بۆ ئه‌منێ دروست بوو و ئینا ئه‌و زه‌لام به‌ردان و ئه‌ڤێ سكالا ل سه‌ر تۆماركری و تومه‌ت داینه‌پال، ده‌سته‌ سه‌ركرن.

و. ژ ئینگلیزی: شه‌مال ئاكره‌یی

1

هه‌لبه‌سته‌ك

رۆناهی دبرسقن..

پشتی هنگی دێ چ رووده‌ت؟

شه‌ڤێ په‌ردا خوه‌ دادا..

باران راوه‌ستا

پشتی هنگی دێ چ رووده‌ت؟

شه‌ڤ دێ تاریتر لێ هێت و

ئه‌و نزانیت..

دێ چ بێژمێ.

ده‌ما مالئاڤاهیێ دكه‌ت

دێ من په‌یڤه‌ك د گوهێ وی دا هه‌بیت،

دێ وێ بێژم یا كو من ل به‌ر بوو

ل روونشتنا نیزیك بوو بهێته‌ سازدان

یاكو نها داوی پێ هاتی ببێژم.

نها ئه‌و ته‌نێ یێ ل خوه‌ دزڤریت و دگرنژیت و..

پسته‌پسته‌كێ دكه‌ت:

” ئه‌ز نزانم پشتی هنگی دێ چ رووده‌ت”.

1981

***

2

نه‌ نێڕه‌

نه‌ نێڕه‌..

چ نه‌مایه‌ جیهان بهه‌رفیت

نه‌ نێڕه‌..

چ نه‌مایه‌ جیهان ته‌ڤ رۆناهیێن خوه‌ بڤه‌مرینیت و..

مه‌ د چالا خوه‌ یا تاری دا بپه‌ستیت

ئه‌و جهێ ره‌ش و تژی و هه‌ناسه‌ بڕ

كو ئه‌م تێدا..

دێ كوشتنێ كه‌ین یان دێ مرین

دێ سه‌مایێ كه‌ین یان دێ گرین

یان ژ نالینێ دێ هه‌واران راهێلین

یان دێ مینا مشكان ویسه‌ویسێ كه‌ین

دا ده‌ست ب دانوستاندنێن بها یێن خوه‌ یێن ده‌ستپێكی..

بكه‌ینه‌ڤه‌.

1995ێ

***

3

دیدار

ئه‌ڤه‌ شه‌ڤه‌كا بێده‌نگه‌

مریێن به‌رێ

ل یێن نوو دنێڕن

به‌ر ب وانڤه‌ دچن

تك تكا دله‌كێ نه‌رم..

مینا هه‌مبێزا مریان

دهێته‌ گوها!.

ده‌ما هه‌ڤ دبینه‌ڤه‌

بۆ جارا ئێكێ و داویێ

هه‌وار دكه‌ن و هه‌ڤدو ماچ دكه‌ن.

2002

***

4

به‌لاڤۆكا سه‌قای

ده‌ستپێكا رۆژێ دێ یا ئه‌ڤر بیت

دێ یا ب سڕ و سه‌قه‌م بیت

لێ ل درێژاهیا رۆژێ..

رۆژ دێ هه‌لێت.

ئێڤار ژی دێ یا زوها و گه‌رم بیت

ب شه‌ڤ هه‌یڤ دێ ته‌ییسیت و..

دێ یا گه‌ش بیت.

گه‌ره‌كه‌ ژی خوه‌یا بكه‌ین،

بایه‌كێ خورت دێ هێت

لێ ل نیڤا شه‌ڤێ دێ داوی پێ هێت.

پشتی هنگێ‌ چو روو ناده‌ت.

ئه‌ڤه‌ به‌لاڤۆكا داویێ بوو یا سه‌قای.

2003ێ

هارولد پینته‌ر Harold Pinter :

شانونڤیس و سیناریست و هه‌لبه‌ستڤان و ئه‌كته‌ر و چالاكڤانه‌كێ بریتانی یه‌ ل 10ێ هه‌یڤا چریا ئێكێ یا سالا 1930ێ ژ دایك و بابه‌كێن جوهی یێن كرێكار هاتیه‌ سه‌ر دونیایێ. هه‌ژماره‌كا زۆر یا شانوگه‌ریان نڤیسینه‌ كو بۆ گه‌له‌ك زمانێن جیهانێ هاتینه‌ وه‌رگێران و ده‌نگڤه‌دانه‌ك باش هه‌بوویه‌. ل ده‌ستپێكێ وه‌كو ئه‌كته‌ره‌كێ خوه‌دی شیان ب رۆلێن كه‌سایه‌تیێن شكسپێری رابوویه‌. شانوگه‌ریێن وی ب مژداریێ و بێهوده‌یێ دهێته‌ نیاسین. لێ د وارێ هه‌لبه‌ستێ دا پێنته‌ر ب نازناڤێ (هه‌لبه‌ستڤانێ بێده‌نگیێSilence pinter-) دهێـته‌ نیاسین.

پینته‌ر خوه‌دی هه‌لویستێن باش بوویه‌ هه‌مبه‌ر دۆزا گه‌لێ كورد و شانگه‌ریه‌ك بناڤێ (زمانێ چیای – The Mountain Language ) ل دۆر ره‌وشا گرتی یێن كورد ل باكوورێ كوردستانێ د زیندانێن تركیێ دا نڤیسی یه‌. ل سالا 2005ێ خه‌لاتێ نوبل ب ئه‌ده‌بیاتان وه‌رگرتی یه‌ و ل 24ێ هه‌یڤا كانوونا ئێكێ یا سالا 2008ێ ل ژیێ 78 سالیێ وه‌غه‌را داویێ كریه‌.

ژێده‌ر:

http://en.wikipedia.org/wiki/Harold_Pinter, 2002

http://www.theguardian.com/culture/2008/dec/26/pinter-poetry

http://www.haroldpinter.org/politics/god_bless_america.shtml.

http://www.haroldpinter.org/poetry/index.shtml

http://www.haroldpinter.org/poetry/meeting.html

ڤایرۆس ژ جۆرێ ده‌لتا

دیسا سۆت دلێ دایكا

پاراستن ژ په‌ژیكێ

هه‌رۆ نه‌ چنه‌ سووكێ

ل مالا خوه‌ بمینه‌

ل چڤاتا نه‌ روونه‌

ل سه‌ر كاری ب ماسكێ

نه‌ ئێخه‌ بن ئه‌رزنكێ

ل جهێن كۆم خوه‌ دووركه‌

نه‌ خوشی یا كوژه‌كه‌

ده‌رده‌ك گران بێ ده‌رمان

نینه‌ چاره‌ ته‌ڤ جیهان

هشیار بن ژ ڤێ ئێشێ

به‌ری سه‌ر بكه‌فت كێشێ

پشتی كه‌تی نڤینكا

ژ نوو نه‌كه‌ ئاخینكا

خوه‌ پارێزن ب گشتی

هێش ڤایرۆسێ نه‌ كوشتی

سه‌لاح سندی ‌/زاخۆ