دهۆك، له‌زگین جوقی:

به‌رپرسێ‌ پشكا نه‌خۆشیێن ڤه‌گر ل رێڤه‌به‌ریا كارۆبارێن خوه‌ پاراستنا ساخله‌میا دهۆكێ‌ دیاركر:” هه‌موو سالان ئه‌نفلونزا هه‌یڤا 10 و11 په‌یدادبیت، به‌لێ‌ سالا بۆری ژبه‌ر پێگیریا وه‌لاتیان ب رێكارێن خۆپاراستنێ‌ ژ ڤایرۆسێ‌ كۆرۆنایێ‌ حاله‌تێن ئه‌نفلوه‌نزا ژی كێم بوون، به‌لێ‌ نوكه‌ رێكارین خۆپاراستنێ‌ سست بووینه‌، له‌ورا ئه‌نفلوه‌نزا وه‌رزی و كۆرۆنا ژی گه‌له‌ك به‌لاڤ دبن دناڤ خه‌لكی دا ده‌مێ‌ پێگیریێ‌ نه‌بیت دێ‌ ئه‌نفلوه‌نزا وه‌رزی ژی وه‌كو سالێن به‌رێ‌ كۆرۆنایێ‌ به‌لاڤ ببیت”.

د. سه‌گڤان حه‌سه‌ن عه‌لی، به‌رپرسێ‌ پشكا نه‌خۆشیێن ڤه‌گر ل رێڤه‌به‌ریا كارۆبارێن خۆپاراستنا ساخله‌میا دهۆكێ‌ راگه‌هاند كو:” ڤایرۆسێ‌ كۆرۆنایێ‌ جاره‌كا دی یێ‌ به‌ر ب زێده‌بوونێ‌ دچیت ئه‌گه‌رژی ئه‌ون رێكارێن خۆپاراستنێ‌ ژ ڤایرۆسێ‌ كۆرۆنایێ‌ لاوازبوون، هه‌روه‌سا گه‌له‌ك تێكه‌لی ژی هاتیه‌كرن دناڤ وه‌لاتیان دا، هه‌روه‌سا خه‌لكێ‌ پێگیریا ب كارئینانا ماسكا ژی كێمكرن و ژیانا نورمال كرن ئه‌ڤه‌ بووینه‌ ئه‌گه‌ر حاله‌تێن كۆرۆنایێ‌ جاره‌كا دی دناڤ وه‌لاتیاندا زێده‌ببن، به‌لێ‌ هه‌تا نوكه‌ چو جۆرێن نوی یێن كۆرۆنایێ‌ نینن وه‌كو جارا دیتر جۆرێ‌ ده‌لتا هات و گه‌له‌ك دناڤ خه‌لكی دا به‌لاڤبوو، به‌لێ‌ ئه‌ڤ حاله‌تێن نوكه‌ په‌یدادبن نه‌ ڤایرۆسێ‌ نوی یه‌، به‌لكو ژبه‌ر نه‌پێگیریا خه‌لكی وڤه‌كرنا ده‌رگه‌هێن قوتابخانه‌یان حاله‌تێن كۆرۆنایێ‌ جاره‌كا دی زێده‌بوون.

د. سه‌گڤان حه‌سه‌ن، ئاشكه‌را كر كو:” ئه‌و كه‌سێن ڤاكسینێ‌ كۆرۆنایێ‌ وه‌رگرتین ده‌مێ‌ تووشی كۆرۆنایێ‌ دبن ره‌وشا وان تێك ناچێت، دبیت پێدڤی نڤاندێ‌ دناڤ نه‌خۆشخانێ‌ دا نه‌بیت، چونكو به‌رگریا له‌شێ‌ وی یا باشه‌ له‌ورا ژی هه‌موو سازیێن ساخله‌میێ‌ ل جیهانێ‌ كاردكه‌ن بۆ په‌یدابوونا به‌رگریه‌كا ب كۆم دناڤ وه‌لاتیاندا.

به‌رپرسێ‌ پشكا نه‌خۆشیێن ڤه‌گر ل رێڤه‌به‌ریا كارۆبارێن خوپاراستنا ساخله‌میا دهۆكێ‌ گۆتژی:” پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ ره‌وش یا به‌ر ب مه‌ترسیێ‌ ڤه‌ دچیت، چونكو حاله‌ت یێ‌ زێده‌دبن ونڤاندنا تووشبوویان دناڤ نه‌خۆشخانێ‌ دا ژی یا زێده‌بیت، له‌ورا ژی ئه‌م به‌رده‌وام داخوازێ‌ ژ خه‌لكێ‌ خوه‌ دكه‌ین ڤاكسینێ‌ وه‌ربگرن و به‌رده‌وام بن ل سه‌ر رێكارێن خۆپاراستنێ‌ ژ ڤایرۆسێ‌ كۆرۆنایێ‌، داكو حاله‌تێن تووشبوویان كێم بن.

د. سه‌گڤان حه‌سه‌ن، خۆیا ژی كر:” ئه‌نفلوه‌نزا وه‌رزی ژی په‌یدابوویه‌ و خه‌لك پتر پشكنینان دكه‌ن و ده‌مێ‌ پتر پشكنینن دهێنه‌ كرن پتر حاله‌تێن كۆرۆنایێ‌ ژی دیاردبن هه‌تا نوكه‌ ره‌وش ل دهۆكێ‌ ل ژێر كونترولێ‌ دایه‌.

گه‌له‌ك جارا هنده‌ك كه‌س ب شه‌ڤێ‌ هشیاردبن و جلكێن وان د ته‌رن ژ خوهدانێ‌، ب شێوه‌یه‌كێ‌ گشتی خوهدان دبیت یا خراب نه‌بیت، به‌لێ‌ هنده‌ك جاران ژیانا مرۆڤی دئێخته‌ دمه‌ترسیێ‌ دا.

خوهدان وه‌كو یا زانا رێیا له‌شی یه‌ بو هه‌ڤسه‌نگكرنا گه‌رماتیێ‌، پتریا جاران په‌یدادبیت ده‌مێ‌ مرۆڤ د سه‌قایه‌كێ‌ گه‌رم یان شهگرتی یان هه‌تا د سه‌قایێن سار دا ژی بنڤیت ب تایبه‌ت ده‌مێ‌ سه‌رێ‌ مرۆڤی یێ‌ پیپَای بیت، ئه‌ڤه‌ خوهدانه‌كا سروشتی یه‌ و ئاماژه‌ نینه‌ بو  نه‌خوشیان.

ئه‌گه‌رێن خوهدانا ب شه‌ڤێ‌ و نه‌خۆشیێن پێڤه‌گرێدای:

گه‌له‌ك ئه‌گه‌ر هه‌نه‌ چ په‌یوه‌ندی ب له‌شیڤه‌ نینه‌ بو ساركرنا خوه‌، هنده‌ك گرێدای نه‌خۆشیێن ده‌ستنیشانكرینه‌، یان گرێدای ره‌وشا ده‌روونی و هنده‌ك ده‌رمانانه‌ كو مرۆڤ دخووت، به‌رامبه‌ر ڤێ‌ چه‌ندێ‌ ژی هنده‌ك مرۆڤ هه‌نه‌ گه‌له‌ك خوهدان بو په‌یدادبیت، ئه‌ڤه‌ژی نه‌خوشی نینه‌ و ب شه‌ڤ و رۆژ په‌یدادبیت و دشیاندایه‌ ب ده‌رزیێن بوتوكس یان هنده‌ك ده‌رمانێن دی بهێنه‌ چاره‌سه‌ركرن.

ده‌رمانێن دبنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ خوهدانا زێده‌

هنده‌ك ده‌رمان دبنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ خوهدانا ب شه‌ڤێ‌ ئه‌وژی ب شێوه‌یه‌كێ‌ گشتی ده‌رمانێن دژی خه‌موكیێ‌ نه‌، ده‌رمانێن رێكخستنا هورمونان، ده‌رمانێن ئێشا شه‌كرێ‌، 22% كه‌سێن ده‌رمانێن دژی خه‌موكیێ‌ ب كاردئینن نه‌خوشیا خوه‌ ژ خوهدانا ب شه‌ڤێ‌ دبینن، به‌لێ‌ ده‌رمانێن شه‌كرێ‌ چ ده‌رزیێن ئه‌سولین یان ده‌رمانێن دیتر بن، ئاستێ‌ شه‌كرێ‌ دخوینێ‌ دا كێم دكه‌ن ب شه‌ڤێ‌ و دبنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ خوهدانێ‌.

نه‌خۆشیێن ڤه‌گر:

خوهدان دبیت ژ ئه‌نجامێ‌ هنده‌ك نه‌خۆشیێن ڤه‌گر بیت وه‌كو ئێشا زراڤ( سله‌)، په‌ژیا ده‌ریا سپی یا ناڤین تیفو و هه‌تا نه‌خۆشیا ئایدزێ‌ ژی ئانكو پێدڤیه‌ ب زووترین ده‌م سه‌ره‌دانا نوشداری بكه‌ی.

نیشانێن نه‌خۆشیا سلێ‌ سه‌ره‌رای خوهدانێ‌ پێك دهێن ژ كوخكێ‌ كو خوین دگه‌لدایه‌ و كێشا له‌شی كێم دبیت، نه‌خۆشیا تیفویێ‌ ژی دلێ‌ مرۆڤی ناچیته‌ خوارنێ‌ و دلرابوون و زكچوون و ئێشانا مه‌عیده‌ی دگه‌لدایه‌ و دیسا خوهدانه‌كا زێده‌.

په‌نجه‌شێر

هنده‌ك جورێن په‌نجه‌شێرێ‌ دبنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ خوهدانه‌كا زێده‌، ژوانژی لیموفیا كو ئێك ژ سێ‌ نیشانێن وێ‌ یێن سه‌ره‌كی خوهدانه‌ و دیسا تا و كێشا له‌شی كێم دبیت، هنده‌ك جورێن په‌نجه‌شێرا سه‌ها ژی دبنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ خوهدانێ‌.

ته‌نگه‌زاریێن هورمونی

ته‌نگه‌زاریێن هورمونی ژ ئه‌نجامێ‌ كێماسیێ‌ د كارێ‌ رژینان دا په‌یدادبن و زێده‌كاركرنا په‌ریزادێ‌ ژی دبیته‌ ئه‌گه‌رێ‌ خوهدانا ب شه‌ڤ، هنده‌ك ته‌نگه‌زاریێن دیتر ژی ژ ئه‌نجامێ‌ نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ په‌یدادبن و دبنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ خوهدانا ب شه‌ڤێ‌.

قه‌له‌وی و نه‌خۆشیێن ده‌روونی و ده‌ماران

ڤه‌برینا هه‌ناسێ‌ ب شه‌ڤێ‌ ئێك ژ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كیێن خوهدانێ‌ یه‌، قه‌له‌وی هه‌تا هه‌كه‌ ته‌نگه‌نه‌فه‌س دگه‌ل نه‌بیت، ئالوزی و نه‌ئارامی و هنده‌ك نه‌خۆشیێن ده‌ماران وه‌كو فالنجێ‌ و ڤه‌له‌رزینێ‌ هه‌موو دبنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ خوهدانا ب شه‌ڤێ‌.

چاره‌سه‌ریا خوهدانا ب شه‌ڤێ‌

چاره‌سه‌ری پالپشتیێ‌ لسه‌ر ره‌وشا نه‌خۆشیێ‌ دكه‌ت، دهنده‌ك ده‌مان دا ژ ئه‌گه‌رێن دروست نینن ببنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ وێ‌ چه‌ندێ‌، له‌ورا پێدڤیه‌ كه‌سێ‌ تووشبووی هنده‌ك پێرابوونێن خوپاراستنێ‌ ب كاربینیت داكو ژ وێ‌ ئاریشێ‌ قورتال ببیت.

ئه‌نجامدانا هنده‌ك راهێنانان هاریكاره‌ بو ئارامكرنا مه‌ژی و ده‌روونێ‌ مرۆڤی، هه‌روه‌سا تو دشێی زێره‌ڤانیا پلا گه‌رماتیا ژوورا نڤستنێ‌ بكه‌ی و هه‌رده‌م هه‌ڤسه‌نگ بهێلی و جلكێن پامبی و سڤك بكه‌ ل به‌رخو.

هه‌روه‌سا راسته‌وخو به‌ری نڤستنێ‌ خوارنێ‌ نه‌خوو، ژڤانێ‌ دووماهی دانێ‌ خوارنا ته‌ بلا ب سێ‌ ده‌مژمێرا به‌ری نڤستنێ‌ بیت و خوارنا بهارات و خوارنێن تیژ كێم بكه‌.

ئه‌ڤرۆ، به‌رپه‌رێ‌ ساخله‌میێ‌:

هوون دزانن، كو پێدڤیا زارۆكێ‌ وه‌ بو خوێ‌ كێمتره‌ ژ مه‌زنا. بۆ پاراستنا ساخله‌میا زارۆكی پێدڤیه‌ وان ژ بكارئینانا خوارنێن خوێ‌ دگه‌لدا، وه‌كو چیپسا دویر بێخن و بۆ زارۆكان دیار بكه‌ن داكو كیمتر خوێ‌ بكار بینن تاكو د قۆناغا دانعه‌مریێ‌ دا حه‌ز ژ خوێ‌ نه‌كه‌ن..

هون دزانن، بكار ئینانا رێژه‌یا كێمتر یا خوێ‌ دبیته‌ رێگره‌ك بۆ چێبوونا فشارا خوونێ‌. بكارئینانا كێم یا خوێ‌ دناڤ وان كه‌سانێن فشارا خوونێ‌ هه‌ی رێكه‌كه‌ ژبۆ بكارئینانا كێمتر یا ده‌رمانێن دژی فشارا خوونێ‌.. بۆ تاما خوارنێ‌ ل جهێ‌ خوێ‌، ئه‌م دشێین هوركێ‌ كه‌سكاتیان وه‌كو هوركێ‌ سیرێ‌، پیڤازێ‌، ئاڤا لیمۆكێ‌ و فلفلێن ره‌ش بكار بینین…

هون دزانن، كو ئێك ژ مه‌زنترین جهێ‌ بكار ئینانا خوێ‌ یا رۆژانه‌، خوێ‌ یا دناڤ نانیدایه‌. دگه‌ل بكارئینانا نانێ‌ كێم خوێ‌ و خوارنا كێم یا نانێ‌ دێ‌ شێین خو ژ فشارا خونێ‌ و هه‌روسا قه‌له‌ویێ‌ ژی پارێزین..

هون دزانن، كو 75% خوێ‌ یا رۆژانه‌ بره‌نگه‌كێ‌ فه‌شارتی یا دناڤ وێ‌ خوارنا رۆژانه‌دا یا ئه‌م بكار دئینین. دگه‌ل راكرنا خوێدانكێ‌ ل سه‌ر سفرا خوارنێ‌ بێی گوهورینا خوارنێ‌ دێ‌ شێین ب رێژه‌یه‌كێ‌ خو ژ فشارا خونێ‌ پارێزین و دكۆنترۆلا فشارا خونێ‌ دا دسه‌ركه‌فتی بین…

بكار ئینانا دروست یا خوێ‌ 6 گرام درۆژێدایه‌، ئانكو ئێك كاچكێ‌ چایێ‌، لێ‌ 75% یا وێ‌ یا دناڤ خوارنا رۆژانه‌دا و بته‌نێ‌ 1.5 گرام دشێین دناڤ خوارنێدا بكاربینین.

دگه‌ل بكار ئینانا كێم یا خوێ‌ دێ‌ شێین ژ تام و بێهنا سرۆشتی یا خوارنێ‌ خۆشیێ‌ بۆ خو چێكه‌ین…

چاڤدێری د بكارئینانا كێم یا خوێ‌ دا، پێدڤیه‌ ژ زارۆكینیێ‌ ده‌ست پێبكه‌ین و هه‌روسا ددنانعه‌مریێ‌ دا یا به‌رده‌وام بیت..

دناڤ وان ولاتان دا یێن كو خوێ‌ گه‌له‌ك بكار دئینن، 1/3 یا خه‌لكێ‌ وێ‌ یێ‌ تۆشی فشارا خونێ‌ بووی…

هون دزانن ژ بلێ‌ هندێ‌ كو ئه‌م بێ‌ هه‌بوونا صودیوم دناڤ خوارنێدا نامینینساخ ، لێ‌ ب ملیونه‌ها سال پشتی چێبوونا مرۆڤان، بكار ئینانا خوێ‌ ده‌ست پێكر و گه‌له‌ك ژ خه‌لكی یێ‌ ژیانه‌كا سرۆشتی هه‌ی خوێ‌ بكار نائینن، لێ‌ ماددێ‌ صودیوم ب رێكا خوارنێن جودا جودا بده‌ست دكه‌ڤیت.