لۆژیكێ لڤین و نه‌لڤینێ
جوان عزه‌ت/ پشكا دوو
د پشكا چووى دا مه به‌حس ل وێ پێنگاڤێ كر، كا جڤاك چاوا دشێن به‌ر ب لڤینێ بچن و چاوا نه‌لڤینێ دكه‌نه پالده‌رێ راوه‌ستیانا خوه؟ یا دیاره ئه‌ڤى سه‌قایى جڤاكێ مه ژى ڤه‌گرتیه و دناخێن مه دا بوویه جوره‌كێ خوه‌كوژیا جه‌وهه‌رى. نه‌مازه ئه‌و پیڤه‌رێن په‌یره‌وێ بۆ تێكدانا بارودوخێ ژینگه‌هێ و تێكدانا ئه‌خلاقێ ژینگه‌هێ دكه‌ن تاك ئێخستیه ناڤ دو پارچه‌یا هشى و نه‌هشى یێ دا.
ل لایه‌كێ هشێ/ هزرا تاكى د ناڤ پرۆسا گه‌نده‌لى، ده‌مارگیرى، بێئومێدى و ناله‌باریێ دایه و ل لایێ دى هشا وى د ناڤ پێنگاڤا گوهه‌رین، وه‌رار و رزگاربوونا ئه‌قلێ دۆهى یه، دبیت هه‌تا راده‌یه‌كێ هێشتا نه‌كه‌ڤتبیته به‌ر كێشا سه‌رراوه‌ستیانێ، به‌لێ ل گور ئاستێ رێژه‌یى چێدبیت لڤین و پێداچوون بۆ ریفورمكرنا پرانیا پره‌نسیپان هه‌بیت، چونكو ئه‌و سالۆخه‌تیێن دكه‌ڤن دا هاتنه پێشكیش كرن یا ئاشكه‌رایه ئه‌ڤرۆ ئه‌و سالۆخه‌ت نه‌شێن دگه‌ل جیهانا سه‌رده‌مى بگونجن و نه‌شێن خزمه‌ته‌كا پێویست ژى بۆ تاكه‌كه‌سى بكه‌ن. ئه‌گه‌ر بهێنه گونجاندن و خزمه‌تێ بكه‌ن ژى دبیت زیان ژ چاكیێ پتر بیت. دیاره هێشتا تاكه‌كه‌س نه‌شیایه خوه ژ دوو دلیا دۆهى رزگار بكه‌ت، له‌ورا ئه‌ڤرۆ ژى ب هه‌مان رێكێ سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل ره‌فتار و ئه‌تیكان دكه‌ت.
جڤاك، ده‌م بۆ ده‌مى فورمه‌كێ نوى دده‌ته خوه، ئه‌گه‌ر جڤاك ل سه‌ر هه‌مان فورمێ جاران بیت، هینگێ به‌رپرسیارى بۆ تاكى زوى ب زوى ناكه‌ڤیته د بوارێ لێپرسینێ دا، به‌لكو ل وى وه‌ختى جڤاك پێدڤى ب ره‌خنه‌كرنێ هه‌یه، ره‌خنه‌كرنه‌ك بیت ب شێوه‌كێ جدى كار ل سه‌ر لێپرسینا وى بكه‌ت. ده‌مێ تاكه‌كێ هشیار، زانا و ده‌وله‌مه‌ند په‌یدابوو، هینگێ جڤاك ژى دێ بیته به‌رجه‌سته‌كارێ قوناغێن پێشكه‌فتنێ، به‌لێ ده‌مى به‌رۆڤاژى بوو، نه تاكه‌كه‌س و نه جڤاك نابن خودان بنگه‌هێن سه‌ره‌كى و پره‌نسیپێن باژێرڤانى.
ئه‌ڤه دوو نموونانا دده‌ته به‌رچاڤیێن خوانده‌ڤانى، یا ئێكێ په‌یوه‌ندى ب تێگه‌هێ كه‌لتوورى ڤه هه‌یه، یا دوویێ په‌یوه‌ندى ب تێگه‌هێ په‌روه‌رده‌ى ڤه هه‌یه. ئه‌ز دخوازم وان هه‌ردوو تێگه‌هان ب نموونه ڤه روون بكه‌م.
نموونا ئێكێ: جاره‌كێ مه كومه‌ك هه‌ڤالان دانوستاندن ل سه‌ر پرسێن كه‌لتوورى دكر، هه‌ڤاله‌كێ گوت، بۆچى جڤاكێ مه حه‌ژ تشتن بچووك دكه‌ت؟ هه‌ڤالا دى لێ زفراند گوتێ، چونكو جڤاكێ مه جڤاكه‌ك نه‌زانه. ل ڤێرێ مه زانى نه‌زانه، به‌لێ پرسیارا سه‌ره‌كى ئه‌وه ئه‌رێ ئه‌و نه‌زانینه چاوان سه‌رهلدایه؟ ئه‌ز دخوازم بێژم، مه‌سه‌له نه بتنێ نه‌زانینه و ب نه‌زانینێ ڤه گرێدایه، به‌لكو مه‌سه‌له بنگه‌هێن كه‌لتوورى نه، كه‌لتوورى ل سه‌ر تێگه‌هێ ( باب، ده‌ستهه‌لات، هزرا ئاینى، بنه‌مال و عه‌شیران) هاتیه په‌یره‌وكرن، ئه‌ڤه وه‌ك خودان ل ژێر هه‌ژموونا سته‌مكار و سه‌پاندنێ سه‌ره‌ده‌ریێ كه‌ن، ل روژئاڤا ئه‌ڤێ په‌یوه‌ندیێن خوه دگه‌ل زه‌مینه‌یى دروستكرینه خودان، خزمه‌تكار و به‌رپرسیاره، به‌لێ ل روژهه‌لات په‌یوه‌ندى ل سه‌ر زه‌مینه‌ى نه‌بووینه ل سه‌ر هه‌لبژارتنێن كه‌سى بوویه.
نموونا دوویێ: ئه‌گه‌ر تۆ چوویه جهه‌كێ و ته ئنیه‌ت بیت هه‌ڤالێ خوه ژى دگه‌ل خوه ببه‌ى، ل وى ده‌مى زروڤه‌ك چێبوو ئه‌و نه‌هات و ره‌فتارا ته تێكچووى، وى وه‌ختى دڤێت بزانى په‌روه‌رده خه‌له‌ت یا گه‌هشتیه ته، چونكو ئه‌ساسێ ڤێ په‌یوه‌ندیێ ل سه‌ر سه‌ره‌ده‌ریا ترسێ ئاڤابوویه ، به‌لێ ئه‌گه‌ر ره‌فتارا ته یا ب زانستێ ئه‌خلاقى بوو، وى ده‌مى سه‌ره‌ده‌رى و په‌روه‌رده‌یا ته یا به‌رپرسیاره ب مه‌سه‌له‌یا ڤیان و رێزگرتنێ ڤه. ئه‌نجام: مخابن ئه‌ڤ هه‌ردو تێگه‌هه نه‌شیاینه هه‌تا نها وه‌ك پرسه‌كا جه‌وهه‌رى خوه دناڤ ده‌روونێ تاكێ مه دا نوژه‌ن بكه‌ن، به‌لكو ل ئێك جه ماینه راوه‌ستیاى، ئه‌و ژى زمان و ره‌فتارا توندى و سه‌رده‌ستیێ یه.
لۆژیكێ لڤین و نه‌لڤینێ
جوان عزه‌ت/ پشكا سێ
لۆژیكێ لڤینێ به‌رده‌وام به‌رێ مه دده‌ته وێ رێكێ كا ئه‌م چاوان سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل پرس و بزاڤێن ژیانه‌كا باشتر بكه‌ین، چاوا دشێن وژدانێ ل سه‌ر ئه‌قله‌كێ وه‌راركرى بده‌ینه كارى، هه‌رده‌مێ مه هه‌ولدا خوه ژ ئاسته‌نگێن غرۆرگرتى و سته‌مكار رزگار بكه‌ین، هینگێ ئه‌م دگه‌هینه راستیه‌كێ، كو ئێدى خه‌سله‌تێن مرۆڤایه‌تیێ هێدى هێدى جهێ خوه د ناڤ كه‌لتووركرنا ژینگه‌هێ بگرن.
به‌لێ به‌رۆڤاژیا وێ ده‌مێ ئه‌م ب لۆژیكێ نه‌لڤینێ ڤه كه‌هى دبین، وى وه‌ختى ئه‌قلێ باتنى دكه‌ڤتیه كارى و رێكێ ناده‌ته ئه‌قلێ لۆژیكى كار ل سه‌ر ئیدراكا خوه یا هێزێ بكه‌ت، نه‌مازه وه‌ك مه‌زهه‌ر دبیت ئه‌ڤ نه‌لڤینه د فۆرمێ خۆشى و بێ كشه‌یێ دا ده‌رباز دبیت، به‌لێ وه‌ك جه‌وهه‌ر فورمێ هه‌ڤدژى و كاره‌ساتان ده‌ست پێ كه‌ت. نموونه/ گاڤا جڤاك ل سه‌ر تێۆر و فورمێ سۆزاوى برێڤه چوو، ئه‌و دكه‌ڤتیه حاله‌ته‌كێ نه‌سه‌قامگیردا وه‌كى ئه‌ڤا نها د ناڤ جڤاكێ كوردى دا چێبووى، ئه‌گه‌ر پرسیار بكه‌ین بێژین ئه‌رێ ئه‌ڤ یاخیبوون و بیانى و زرباریا شۆر بوویه د ناڤ ناخێن تاكه‌كه‌سى دا به‌رهه‌مێ چ جۆره ئه‌قله‌كێ یه؟ دبیت هه‌تا راده‌یه‌كێ هنده‌ك ژ مه فام بكه‌ن، كو به‌رهه‌مێ ئه‌قله‌كێ نه‌كاراكریه، به‌لێ نه هه‌مى. ماده‌م ئه‌م دزانین ره‌وشه‌كه به‌رده‌وام بایێ نه‌دادپه‌روه‌رى ، یه‌كسانى و ره‌شبینیێ ل دووڤ خوه دا ئینیت، ئه‌رێ بۆچى ئه‌م ل وێ رێكێ ناگه‌رین ئه‌وا مه دگه‌هنیت بایێ دادپه‌روه‌ر و سه‌قامگیرى و گه‌شبینیێ؟ دیاره جڤاكێ كوردى، هێشتا نه‌گه‌هشتیه قووناغێن دانپێدانێ ب بهایێن خوه یێن مرۆڤى، چونكو جڤاكه‌كه تاكێ وى نه بتنێ كێشه د گریێن خوه یێن ده‌روونى دا هه‌یه، به‌لكو گرێ ژ ده‌رڤه‌ى ژینگه‌ها وى ژى دهێن بۆ سزادانا وى، دیسان خالا دى، گه‌هشتیه وێ راده‌ى كو ل سه‌ر بنگه‌هێ تاكى تێگه‌هێن خوه یێن لۆژیكى ئاراسته‌نه‌كه‌ت، پتر ب تێگه‌هێن كۆم و گرۆپان به‌رگریێ ژ به‌رجه‌سته‌كرنا تێگه‌هێن خوه دكه‌ت، له‌ورا ژى سیمایێ هه‌ژاریێ پتر پێڤه دیاردبیت.
پێدڤییه بزانین، هزرا نوى وه‌ك وى تۆڤى یه ئه‌وێ مرۆڤ شنى د هاڤێته سه‌ر ئاخێ، هه‌رده‌مێ مرۆڤى دره‌نگ ئه‌و توڤ هاڤێت و ئالاڤێن شین بوونێ ل به‌رده‌ست نه‌بوون ئاخه‌كا ب به‌ره‌كه‌ت و ده‌وله‌مه‌ند نه‌بوو، وى وه‌ختى ئه‌و تۆڤ دگه‌ل كاودانێن باردووخى دێ زویكا مریت و دبن ئه‌ردى ڤه رزیت. ئها ژ به‌رهندێ هندى لڤین زویتر هه‌بیت گوهه‌رین و گورانكارى بله‌زتر لێ دهێن و راستى و دورستیا واقعێ ژیانێ دگه‌ل پیڤه‌ر و پراكتیكێن نوى به‌لاڤ دبیت، ئیدى تاك د ناخ، روح و گیانێ خوه دا دگه‌هیته وى ئه‌نجامى كو یێ ئاماده‌یه بۆ سازكرنا به‌رهه‌مهێنان و داهێنه‌ریا خوه.
ئه‌نجام/ ل هه‌مى جڤاكان دا مرۆڤێن بسپۆر، رێبه‌ر، ده‌ستهه‌لاتدار و چالاكڤان هه‌نه، ئه‌و رادبن بكارێ هشیاركرن و ده‌وله‌مه‌ندبوونا تاكه‌كه‌سى ل سه‌ر ئاستێ خێزان و ژینگه‌هێ، به‌لێ ئاریشه ئه‌وه دكێم جڤاكان دا ئه‌ڤ جۆره كه‌سایه‌تى یه خه‌مێ ژ ئه‌ركێ خوه دخون و د پرانیا جڤاكان دا به‌روڤاژى ئه‌ڤ جوره كه‌سه دبنه ئه‌گه‌رێ هه‌ژارى و بێزارى و ره‌ڤینا تاكى ژ واقعبوونا وى، به‌لێ پاشى ده‌مێ دبینن ئێدى پیڤه‌رێ نه‌زانینێ قیاسێ شكه‌ستنێ ئینا، ئه‌و بخۆ رادبن ب ئه‌نجامدانا هه‌ڤدژى و كاركرنێ ل سه‌ر بارێ نه‌زانینێ، د زانستێ ده‌روونى دا ئه‌ڤه ئێك ژ وان گرێیانه كو جڤاك دهێلا رزگاركرنێ دا به‌رزه‌ببیت.له‌ورا هوین دشێن ب ڤێ پرسیارێ دگه‌ل زاتێن خوه بهزرن و به‌رسڤێ وه‌ربگرن، ئه‌رێ چاوا مرۆڤ یێ به‌رهه‌ڤه خوه ژ وان گرێیان رزگاربكه‌ت؟
