ئازادیا تاكى یان سه‌روه‌ریا خاكى؟
د. نه‌سره‌دین ئیبراهیم گۆلى*
ده‌مێ پسیار ژ هنده‌ك كه‌سان دهێته‌كرن ئه‌رێ ته ده‌وله‌ت دڤێت یان نه؟ دبیت هه‌ر تاك و نه‌ته‌وه‌كى بۆ ڤێ پرسیارێ به‌رسڤه‌ك هه‌بت گرێداى ب گه‌له‌ك لایه‌نێن ژیانا وى یا سایكۆلۆژى، جڤاكى، سیاسى، ئابوورى و …هتد.
بۆ تاكه‌كێ كورد ل هه‌ر پارچه‌كا كوردستانێ ئه‌گه‌ر مرۆڤه‌ك بیت هه‌ر ژ زارۆكینى ل سه‌ر بهایێن كورده‌وارى و نیشتمانى و نه‌ته‌وه‌په‌روه‌رى هاتبیته پێگه‌هاندن و په‌روه‌رده‌كرن و تۆڤێ خرش و خاڤێ خیانه‌ت و ره‌فتارێن دیترێن دژى وه‌لاتێ خوه د وێ دلى و ناخێ كه‌سیدا نه‌هاتبیته چاندن، بێ جیاوازى، رامانا تێگه‌هێ ئازادیێ نه‌وه‌كى كه‌سێ یان باشتره بێژین گه‌له‌ك كه‌س و نه‌ته‌وانه.
واتا و رامان و پێناسه‌یا كورده‌كى ژ ئازادیێ ل دووڤ تایبه‌تمه‌ندیێن سیاسیێ وان وه‌لات و سنوورێن جۆگرافیایى، ئه‌وێن كورد ب بڕیارێن خه‌لكا دیتر و نه ب ویست و ڤیان و حه‌ز و ده‌ستێ خوه هاتیه ده‌یناندن، و كورد ب هه‌ر ره‌نگ و ل هه‌ر ئاست و پله و پایه‌یه‌كێ بیت تێدا تنێ زیندانییه‌كه، هه‌كه‌ر هنده‌ك ژبه‌ر هنده‌ك فاكته‌رێن ده‌مه‌كى و بێ ئاگه‌هى هه‌ست ب وێ زیندانیبوونێ ناكه‌ن، پشتى ماوه‌یه‌كى یان د هه‌لوێسته‌ك دیتر دا كاودانه‌كێ وه‌سا ب سه‌رێ وى هێت، هینگى ئه‌و ژى دێ هه‌ست ب هندێ كه‌ن، به‌لێ ئه‌و ژى زیندانییه‌ك بییه وه‌ك هه‌ر كورده‌ك دیتر، لێ هه‌تا هینگى پێنه‌حه‌سیایه.
هه‌مى ئه‌نفال و جینۆساید و تاوانێن دژى كوردان، نه‌خاسمه پشتى ده‌یناندنا سنوورێن ڤان چه‌ند وه‌لاتان مه‌زنترین و باشترین به‌لگه و گه‌واهییه بۆ ڤێ گۆتنێ. راسته جیهانێ نه‌ته‌وه و خه‌لكا دیتر ژى یا هه‌ى هه‌مان ئه‌و تشت دگه‌لدا هاتیه‌كرن یان دهێته‌كرن، لێ هنده‌كان بۆ خۆ ب خۆراگریێ و ب هیڤیبوونێ وه‌لات بۆ خوه دروستكرن و تێدا ئازاد و سه‌ربلند و سه‌رفیرازن و هه‌كه بازرگانێ، له‌شكرى و سیاسى و نه‌ته‌وه‌یى و ده‌مارگیر و خۆپه‌رێست بهێلن، ئه‌و نه‌ته‌وه دشێن ببنه ده‌رگه‌هێ وه‌رچه‌رخانێ ل ده‌ڤه‌رێ و به‌خته‌وه‌رى و خۆشبه‌ختییا خه‌لكێ خۆ و ئارامى و ته‌ناهییا ناوچه و جیهانێ.
به‌لێ بۆ كوردان وه‌سا نه‌بوویه و نینه. هه‌ر ده‌مێ ژ عه‌رد و عه‌سمانى ب تۆپ و فڕۆكه‌یان تۆپبارانا پارچه‌كا كوردستانێ هاتبیته‌كرن، و هزاران زارۆك و ژن و مرۆڤێن سیڤیل بهێنه‌ژناڤبرن و جینۆسایدكرن، ده‌ستهه‌لاتدارێن وى وه‌لاتى ب كریاره‌ك ئاسایى و یاسایى، و به‌لكۆ پیرۆز، دایه‌زانین، و لدژى هنده‌ك ئاژاوه‌گێڕ و تیرۆریست و یاخیبوویان هژماركرییه، و وه‌لاتێن ده‌وروبه‌ر ژى چه‌پله بۆ قۆتاینه و پاره و پاداشت و پیرۆزباهى بۆ وان مرۆڤكۆژان هنارتینه، جڤاكا نێڤده‌وله‌تى ژى ژ ئه‌گه‌رێ به‌رژه‌وه‌ندیێن خۆ ئه‌و كۆشتار و ئه‌نفال و كۆمكۆژى ب ئاریشه‌ك ناڤخۆیى هژمارتییه و خۆ لێ بێده‌نگ كریه و ب مافێ ره‌وایێ وان وه‌لاتێن داگیركه‌ر زانییه بۆ پاراستنا ئاخا خوه وى كارى بكه‌ن، هنده‌ك نه‌یارێن ناڤخۆیى ژى ب داهۆل و زۆڕنایێ یا ژ ده‌ستى دهێتن دكه‌ن و هێدى چ پێ نامینیتن به‌حسێ مووچه‌یێ خه‌لكێ دكه‌ن و وه‌سا دده‌نه به‌لاڤكرن مووچه ژ ئازادیێ و ژیانێ گرنگتره، چونكى بۆ وان نه‌خه‌مه ب سه‌دان گه‌نجان ب ناڤێ كوردینیێ د كۆنجێن زیندانان و به ئه‌شكه‌نجه و سێداره‌دانێ ژناڤ ببه‌ن، وى ده‌مى مه‌نترین هێجه‌ت بۆ وان بۆ تێكدانا ره‌وشێ “و باشترگرتنا ماسییان” مووچه‌یه نه‌ك ئازادییا نه‌ته‌وه‌كێ بنده‌ست.
باشه كه‌نگى وه‌لێهاتییه سه‌روه‌رییا خاكێ وه‌لاته‌كێ ده‌ستكرد و سنووره‌ك جۆگرافیایێ ساخته ژ گیانێ هزاران مرۆڤێن كورد پیرۆزتر بیت؟ باشه دیمۆكراسیه‌ت و ب جیهانیبوونێ بۆ شرۆڤه‌یا ڤێ زۆرداریێ چ ئاخفتنه‌ك پێ یه؟ باشه زۆڕنابێژێن دیمۆكراسیزمێ ل جیهانێ و رۆژئاڤایێن دیمۆكراسیپه‌روه‌ر بۆ كوردان چكرییه ژ بلى پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه ل گه‌ل رژێمێن ده‌مارگیرێن شێعه و سوننه‌یێن ئاخووندیزم و وه‌هابیزم و كه‌مالیزم و ئه‌سه‌دیزم؟
باشه ل سه‌دان سالێن بۆرى و نه‌خاسمه پشتى جه‌نگێ داعشێ، و پشتى وێ مێرخاسییا كوردان نیشانداى، كفش و ئاشكرا بى نه وه‌لات و نه‌ته‌وێن دۆرماندۆر و نه ژى رۆژئاڤایى ب هه‌مى جوینێن خۆڤه، “نه به‌رن و نه پشت” و “تنێ نانى ب نرخێ رۆژێ دكڕن و دخۆن” و قۆربانیدانا كوردان هندى سه‌رێ ده‌رزیكه‌كێ بۆ وان بهایێ خۆ نینه، و كورد تنێ ته‌حته‌كه بۆ پاراستنا تاخمێن سیاسیێن شێعه و سۆننه و رۆژئاڤایێ، ده‌مێ بناڤێن جۆدا لسه‌ره‌كى مه دخایپنن و ب سه‌ره‌ك دیتر خه‌نجه‌را دوه‌شینن. به‌ریتانیا خۆ ب هه‌لگرێ ئالایێ دیمۆكراسیه‌ت و پشته‌ڤانێ گه‌ل و نه‌ته‌وێن بنده‌ست دزانیتن، به‌لێ پشته‌ڤانیێ ل ئۆپراسیۆنێن له‌شكرى بۆ سه‌ر كوردستانێ (باشوور و رۆژئاڤا) دكه‌تن و ب مافێ وه‌لاتان دزانیتن، به‌لێ مافێ كوردان گرنگ نینه، چونكى كوردان گه‌له‌ك جاران دژى به‌رژه‌وه‌ندى و داگیركارییا وان بوویه. باشه رۆژا هندێ نه‌هاتیه ئه‌ڤ سه‌ربۆره ببیته وانه و په‌نده‌ك، جاره‌ك دیتر كورد ده‌ستێن خوه بده‌نه ئێك و د ستۆیێ ئێك وه‌رینن و بچنه بن ئالایێ كوردستانێ و ل بن بجه‌نگن، به‌لێ نه وه‌ك هه‌ر جه‌نگه‌كێ پێشتر به‌لكۆ جه‌نگه‌كێ دووماهیێ، وه‌كى هه‌ر نه‌ته‌وه‌كێ خانه‌دانه‌ك ژ خانه‌دانێن دێرینێن كوردستانێ هه‌ر ژ میرێن به‌درخانیان یان بارزانیان یان هه‌ر كه‌سه‌كێ شێانێن وێ هه‌بن ب ئاڤاكرنا وه‌لاته‌كێ ئازاد ئازادیا مه ژ سه‌روه‌ریا ئاخا وه‌لاتێن سفله و بێ نان و خوێ جۆدا بكه‌ن؟ چونكى و بێگۆمان ئه‌و مووچێ هنده‌ك وه‌كى پتاتۆكێن بچویكان رۆژانه پۆرپۆر و كار ـ كارێ بۆ دكه‌ن ل دووماهیێ بهایێ وێ هند گرانه هێدى ناهێته قه‌ره‌بۆكرن.
*پرۆفیسۆرێ ه. /بسپۆرێ زانستێن سایكۆلۆژى و په‌روه‌رده‌یى/فاكۆلتیا په‌روه‌رده/ زانینگه‌ها زاخۆ
