ئاسایشا سایكۆلۆژی و ئاسایشا خوراكی
ئاسایشا سایكۆلۆژی وه‌ك پێناسه بریتیه ژ هه‌ستكرنا تاكی ب ئارامی و ته‌ناهییا ده‌روونی بێی كارتێكرنا هیچ فاكته‌ر و گڤاشتنه‌كا ده‌ره‌كی كه مه‌ترسیێ لسه‌ر ڤێ ته‌ناهیێ بكه‌ت و وه‌ك ژ ڤێ پێناسه و پێناسه‌یێن هاوشێوه دیار دبیت فاكته‌رێن ده‌ره‌كی رۆل و كارتێكرنه‌كا به‌رچاڤ دگێڕن د دابینكرن و مسۆگه‌ركرنا ئاسایشا ده‌روونی دا. ئه‌ڤ فاكته‌ر و بناسێن ده‌ره‌كی دبیت فاكته‌رێن مرۆڤی و جڤاكی بن یان ژی فیزیكی و كۆنكرێت بن. فاكته‌رێ مرۆڤی وه‌ك چه‌وا هه‌بوونا دوژمن و نه‌یار و گرووپ و لایه‌نێن دژایه‌تیكه‌ر گرنگن د تێكدان و شه‌پرزه‌كرنا جڤاكێ بگشتی و سایكۆلۆژیایا تاكی نه‌خاسمه، هند ژی فاكته‌رێن مادی و كۆنكرێت د كارتێكه‌رن د دروستكرن یان تێكدانا ئارامی و ئاسایشا ده‌روونی.
ئێك ژ وان فاكته‌رێن كۆنكرێت كه گه‌له‌ك گرنگه د به‌رهه‌ڤییا تاكێن جڤاكێ ژ ئالیێ ئاسایشا ده‌روونیڤه لایه‌نێ ئابووری و نه‌خاسمه ژی كشتۆكالییه. كوردستان وه‌ك جهه‌ك جیۆپۆلیتیك ژبلی كۆ ژ لایه‌نێ په‌ترۆلێڤه گه‌له‌ك زه‌نگینه، ب هه‌مان ئه‌ندازه ژی ئاڤ و خاك د ژیانا جڤاكێ بگشتی و دیمۆگرافیایا وێ دا كارتێكه‌ره، و دبیتن پشكه‌كا مه‌زن ژ وێ زۆردارییا ل كوردستانیان دهێته‌كرن بۆ ڤان سێ ته‌خێن زێڕین، ئانكۆ: ئاڤ، ئاخ و په‌ترۆلا وێ بزڤڕیت.
لایه‌نێ كشتۆكالیا كوردستانیان هه‌می ده‌مه‌كی باره‌كێ مه‌زن ژ ئاسایشا سایكۆلۆژیایا تاكێ ڤی جهی یا هه‌لگرتی، لێ ئه‌ڤ لایه‌نه پشتی ده‌ستهه‌لاتا ڕژێما گۆڕ ب گۆڕا به‌عسا فاشی و تێكدانا پترتر ژ ( 4500 ) گۆند و باژێڕۆكێن وێ و هه‌روه‌سا پشتی ڕاپه‌رینا گه‌لێ مه و سه‌رهلدانا جه‌نگێن نافخۆیی و زالبوونا سیسته‌مێ مووچه‌ی قۆناغه‌ك خراب ده‌ستپێكر، و كار گه‌هشته هندێ كه ئه‌و چه‌ند خه‌لكا ل گۆندان ژی دژیان به‌رێ خۆ بده‌نه باژێڕان یان ژی به‌هرا پترتریا وان ده‌ست ژ كارێ كشتوكالیێ به‌رده‌ن و ئه‌ڤه مه‌زنترین گۆرزێ كۆژه‌ك بوویه ل ستراكتوورێ ئاسایشا سایكۆلۆژیایا كوردستانیان و ئه‌ڤ ڕاستیه هنگی به‌رجسته و بارز بوو كه لڤان سالێن دۆماهیكێ حكومه‌تا ناوه‌ندی جه‌نگه‌كێ ئابووری-سایكۆلۆژی ل دژی كوردستانیان ڕاگه‌هاند و پیاده‌كر و ئاستێ ڤێ نه‌ئارامیێ و نه‌بوونا ئاسایشا سایكۆلۆژی هندێ دیتر بلندتر بوو. هه‌رچه‌نده كۆ ئه‌ڤه ئه‌زموونه‌ك ته‌حل و دژوار بوو و دیار بوو كۆ مووچه نه‌هه‌می تشته‌كه و ئه‌گه‌ر ئه‌م وه‌كی جاران نه‌زڤڕینه سه‌ر لایه‌نێ كشتوكالی و ئاستێ ئاسایشا خۆراكییا كوردستانێ بلند نه‌كه‌ین هه‌میشه دێ ئاسایشا سایكۆلۆژییا تاكێ كوردستانێ دبن مه‌ترسی و گه‌فێن دوژمناندا بیت، و ئه‌ڤ چه‌نده لسه‌ر ده‌مێن جۆداجۆدا یا دژی كوردستانیان هاتیه جێبه‌جێكرن و مه ئه‌زموونه‌كا بێ وێنه‌یا د ڤی بواریدا هه‌ی و نه‌خاسمه دگه‌ل رژێما به‌عسی ده‌مێ ڤیای ب هه‌می شیانڤه ڕه و ریشالێن ڤی لایه‌نێ گرنگ ل كوردستانێ هشك بكه‌تن چونكی ب باوه‌را وێ ستونه‌كێ خۆڕاگرییا نه‌ته‌وه‌یێ كورد د سه‌رده‌مێن جیاواز دا بوویه.
پشتی وان ئاسته‌نگێن حكومه‌تا ناوه‌ندی د سیاسه‌تا خۆ به‌رامبه‌ر په‌ترۆل و مووچه‌یێ هه‌رێما كوردستانێدا دروستكرین و پشتی وی جه‌نگێ نه‌خوازرایێ تیرۆریستێن داعش بسه‌ر مه دا سه‌پاندی، بڕیارا قه‌ده‌غه‌كرنا ئینانا هنده‌ك به‌رهه‌مێن كشتوكالی و گیانه‌وه‌رێن وه‌ك مریشكا ژ ده‌رڤه‌ی كوردستانێ ئێكه ژ وان پێنگاڤێن مه‌زن بوویه كه حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بۆ زڤڕاندنا پرستیژا كشتوكالی ل كوردستانێ و ئاسایشا خۆراكی و لدویڤدا ژی ئاسایشا سایكۆلۆژیایا هه‌ڕفتیا كوردستانیان دای. چونكی ئه‌ڤ هه‌ر دوو جۆرێن ئاسایشێ پێكڤه گرێداینه و هه‌كه‌ر پلانێن درێژخایه‌ن بۆ بهێنه داڕشتن بێگۆمان نه‌ك ته‌نها مسۆگه‌ركه‌رێ ئاسایشا سایكۆلۆژییا تاكێ ئه‌ڤرۆكه‌یه، به‌لكۆ ده‌ستگرتنه‌كه بۆ نڤشێن ئایینده، یێن كۆ بێگۆمان، وان ژی به‌هر یا د هه‌می خێر و بێرا ڤێ كوردستانێدا هه‌ی.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / به‌شێ ده‌روونزانی / زانینگه‌ها زاخوَ
