ئاشتی و ئاسایش بو مرۆڤان
ئحسان ئامێدی
مرۆڤی دڤێت ب ئاشتی و ئاسایش بژیت، قه‌وارێن جڤاكی و سیاسی هه‌ر بۆ هندێ نه داكو مرۆڤ تێدا ب ئاشتی و ئاسایشێ بژیت، دڤێت ئه‌ڤ ئاشتیه و ئاسایشه بۆ هه‌میان بیت ب جوداهیێن خوه‌یێن ئه‌تنی و بیروباوران ڤه.
مرۆڤ كو باشترین ئافرنده‌یه، و ژیره، گه‌له‌ك سیمبۆل و هێما و هه‌لامه‌ت بۆ خوه دروستكرینه و پیرۆزكرینه و سه‌را وان كوشتنێ دكه‌ن!. هه‌ر وی ده‌وله‌ت و ده‌ستوور و یاسا و بیروباوه‌ر چێكرینه و پیرۆزكرینه و كوشتنێ بۆ دكه‌ن!.
مه ل بابه‌تێن به‌ری نوكه‌دا وه‌سا نیشا دابوو كو سێ جوداهیێن سه‌ره‌كی هه‌نه دبنه هۆیێن شه‌ڕ و كوشتنێ، ئه‌و ژی ئه‌تن و بیروباوه‌ر و ده‌ستهه‌لات، و د چارچووڤه‌یێن ڤان جوداهیان دا كۆمێن سیمبۆل و هێما و هه‌لامه‌تێن ژێكجودا هاتینه چێكرن و پیرۆزكرن و شه‌ڕی بۆ دكه‌ن!.
ده‌وله‌ت ئه‌گه‌ر چه‌ند پێدڤیه‌كا جڤاكی بیت، لێ چارچووڤه‌كه مرۆڤی ب خوه چێكریه، چێدبیت بچویك بیت یان مه‌زن بیت، و یا ره‌وایه هه‌ر پێكهاته‌كا جڤاكی جوگرافیه‌ك هه‌بیت ده‌وله‌تا خوه هه‌بیت، چێدبیت نفشه‌ك تێدا بیت یان پتر، و هه‌ر جڤاكه‌كی ژی پتر ژ بیروباوه‌ره‌كی و زمانه‌كی و زاره‌كی هه‌یه، یا سروشتیه ژى د ڤی چارچووڤه‌ی دا ده‌ستهه‌لاته‌ك هه‌بیت و كاروباران برێڤه‌به‌ت و پێكڤه‌ژیانێ جێگیركه‌ت و دادیێ بجهبینیت، هه‌روه‌كو گرنگه ل هه‌ر وه‌لاته‌كی دا ئاشتی و ئاسایش هه‌بیت دا سه‌قامگیری و گه‌شه‌دان چێبیت، لێ ئه‌گه‌ر سه‌رانێن ده‌ستهه‌لاتێ جوداهیێ بكه‌ن و سته‌م و زۆریێ بكاربینن و ب خورتی خه‌لكێ نه‌چاركه‌ن سه‌ری بۆ بچه‌مینن و بنده‌ست ببن، و بێی رازیبوونا ته‌ڤایی خوه ب سه‌پینن و كه‌رب و كینێ بچینن، چه‌ند ده‌وله‌تێ و سنۆر و سه‌روه‌ری پیرۆز نیشابده‌ن و هه‌یبه‌تێ بو چێكه‌ن دێ ئاسایش و ئاشتیا ناڤخوه‌یی هێته شێلان و كارڤه‌دانا خه‌لكی چێبیت و نه‌رازیبوون سه‌رهلده‌ت و یاخیبوون چێبیت، ئه‌ڤه ژی به‌رامبه‌ر وان سیاسه‌تان سروشتیه!، لێ ده‌مێ ل به‌رامبه‌ر ڤان كار و كارڤه‌دانان كوشتن لێ چێبیت ئه‌ڤه نه یا سروشتی و نه یا ره‌وایه، و ب تاوان دهێته هژمارتن.
ده‌وله‌ت ئه‌گه‌ر چ قه‌واره‌كێ سیاسیێ یاسایێ جڤاكیه، لێ چارچووڤه‌ك هشكاره، مرۆڤی چێكریه هه‌ر ئه‌و ب خوه ده‌ربرینێ ژێ دكه‌ت، هه‌روه‌سا ئه‌وا دبێژنێ سه‌روه‌ری و شكۆ یا ده‌وله‌تێ و ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یا ده‌وله‌تێ هه‌ر ئه‌و ژی مرۆڤی چێكرینه و یێن مرۆڤینه هه‌ر ئه‌و ب خوه د چارچووڤی هنده‌ك بیروباوه‌ر و به‌رژه‌وه‌ندیا ده‌ربرینێ ژێ دكه‌ن، د ڤی بیاڤی دا ده‌وله‌تێ های ژ چ نینه!، ئه‌و بیروباوه‌رێن مرۆڤینه، پیرۆزكرینه و بناڤێ وان سیاسه‌ت و هه‌لسوكه‌وتان دكه‌ن و كوشتنێ دكه‌ن!.
ژ سه‌رانێن ده‌وله‌تێ و كاربده‌ستێن وێ دهێته خواستن ئاشتیی و ئاسایشێ بجهبینن دا سه‌قامگیری جێگیربیت و گه‌شه‌دان چێبیت، ئه‌ڤه ژی دخوازیته رازیكرنا خه‌لكی، و رازیكرنا خه‌لكی ژی ب دابینكرنا ماف و داخوازێن وی بجهدهێت.
ب ملیۆنان مرۆڤ كرینه قوربانی بناڤێ پیرۆزی و سه‌روه‌ری و به‌رژه‌وه‌ندی و ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یێن ده‌وله‌تێ، ئه‌و بخوه قوربانیێن سیاسه‌تێن ده‌ستهه‌لاتێ نه!.
ئه‌گه‌ر ل ڤان ده‌وله‌تێن داگیركه‌رێن كوردستانێ بنێرین چ ژ وان به‌ری سه‌د سالان نه‌بوون و هنده‌كا هه‌ر ئه‌ڤ ناڤه نه‌بوون، ئه‌ڤ سنۆره د ناڤبه‌را واندا نه‌بوون، هنده‌ك پارچه‌ك بوون ژ ده‌وله‌ته‌ك دی و هنده‌ك بوماوه‌یێ هنده‌كین دی بوون،
لێ نهو ڤێ هه‌بوونێ پیرۆزدكه‌ن و شه‌ڕی و كوشتنی بۆ دكه‌ن، ئه‌ڤه ژى ب زیانا وان و گه‌لێن بنده‌سته، دا چه‌ند باشتر بیت ده‌ستهه‌لاتدارێن ڤان ده‌وله‌تان هه‌بوونا كوردان وه‌كو نه‌ته‌وه‌یه‌ك و كوردستان وه‌كو ده‌وله‌ته‌ك قه‌بوولكربان، داكو مافێن مرۆڤی بجهئینابان و ئاشتی و ئاسایش بجههاتبان و سه‌قامگیری جێگیرببا، و ئه‌و زیان و قوربانیێن ب هه‌میان كه‌فتین ببانه ئاڤه‌دانی و گه‌شه‌دان.
راستیه‌ك هه‌یه چ ملله‌ته‌ك لڤێ ده‌ڤه‌رێ وه‌كو كوردان پێكڤه‌ژیانا نه‌ته‌وه‌یی و ئاینی نه‌بوویه و جڤاكه‌ك ئاشتیخواز بوویه و دروشمێن برایه‌تیێ و پێكڤه‌ژیانێ بلندكریه و كار بۆ كریه، لێ مخابن لایه‌نێن دیتر هه‌رده‌م سیاسه‌تا توندوتیژیێ ژبۆ خوه‌سه‌پاندنێ بكارئینایه و ل دوماهیێ تووشی زیانیێن مه‌زن بووینه و شه‌ڕمزاربووینه.
په‌یاما كوردستانێ هه‌میشه په‌یامه‌كا ئاشتیخوازانه‌یه له‌وان ب ده‌ستپێشخه‌ری و به‌رهه‌ڤكرنا به‌رێز مه‌سرۆر بارزانی سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل رۆژێن ٢٠ و ٢١ /١١ /٢٠٢٣ چاره‌مین كوربه‌ندێ ئاشتیێ و ئاسایشێ ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست ب ئاماده‌بوونا پتر ژ ٣٠٠ سه‌رۆك و به‌رپرس و كاربده‌ست و سیاسه‌تمه‌دار و ئه‌كادیمیێن كوردستانێ و ئیراقێ و جیهانێ ژ هه‌می ئه‌تن و ره‌گه‌ز و بیروباوه‌ران ل دهوكێ هاته گرێدان، تێدا گفتوگو و گه‌نگه‌شه‌یان هه‌می بابه‌ت و كێشه‌یێن گه‌رم ل كوردستانێ و ئیراقێ و رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست كرن و دید و بۆچوونێن خوه بۆ چاره‌سه‌ركرنا وان كێشه و گرفتان پێشكێشكرن.
كوردستان قوربانا سیاسه‌تیێن شاش و شه‌ڕێن دژمنكارانه یێن داگیركه‌رانه، كو وان ب وان كاران گه‌له‌ك گۆری قوربانی داینه!.
سه‌رۆك بارزانی د گه‌له‌ك هه‌لكه‌فتنان دا گۆتیه:چ كێشه ب شه‌ڕی چاره‌سه‌رنابن، دڤێت دانوستاندن هه‌بن و ئێكتر قه‌بوولكه‌ین و دانێ ب مافێن هه‌ڤدو بده‌ین.
هه‌روه‌سا به‌رێز نێچیرڤان بارزانی دبێژیت ب شه‌ڕی ژبلی په‌ره‌ساندنا بیرا تۆلڤه‌كرنێ و توندوتیژیێ و وێرانكاریێ چ دی لێ ناهێت و ل وی ده‌می دڤێت ئه‌م هه‌می باجه‌كا مه‌زن بده‌ین، هه‌روه‌كو دبێژیت كێشه ب پاشئێخستن و كپكرنێ چاره‌سه‌رنابن، به‌لكو مه‌زنتر لێ دهێن، رێكا راست هه‌ر ئاشتییه و ئازایه‌تیا راسته‌قینه چاره‌سه‌ركرنا كێشه‌یانه،
به‌رێز مه‌سرۆر بارزانی دبێژیت: نابیت بۆ چاره‌سه‌ركرنا كێشه‌یان چاڤه‌رێ بین، د ده‌مه‌كی دا كو ئه‌م بشێن به‌ری ژ كۆنترۆلێ ده‌ربچیت چاره‌سه‌ر بكه‌ین، پێدڤیه جوداهیێن هه‌ڤدو قه‌بوول كه‌ین، و فێر ببین ب رێزگرتن دگه‌ل هه‌ڤ بژین نه‌وه‌كو ل بهانا بگه‌ریین بۆ ره‌تكرنا یێ به‌رانبه‌ر.
ئه‌ڤه په‌یاما سه‌رۆك و رێبه‌رێن كوردستانێ یه كو دخوازن دگه‌ل هه‌می ملله‌تان ب ئاشتی و ئاسایشێ بژین له‌وان كۆربه‌ند و كۆنفرانسێن ئاشتیێ و ئاسایشێ ل هه‌رێما كوردستانی گرێده‌ن، هۆسا هه‌رێما كوردستانێ پتر دهێته نیاسین و ب ناڤوده‌نگ دكه‌ڤیت و پێگه‌یێ وێ بهێزدكه‌ڤیت و دیالۆگ و گفتوگۆ ب سینگه‌كی ڤه‌كری دهێنه‌كرن، و دۆزا كوردستانێ دچیته پێش و پێگیریێن سیاسی جڤاكی و سنجی بۆ چێدبن.
په‌یاما كوردستانێ په‌یامه‌كا ئاشتیخوازا مرۆڤایه‌تیه، ئاسایشێ و دادیێ و وه‌كهه‌ڤیێ بۆ هه‌میان دخوازیت، پسیاره‌ك ل ڤێره دهێته پێش ئه‌رێ ئه‌وێن ئه‌م داخوازا ئاشتیێ و برایه‌تیێ ژێ دكه‌ین، ئه‌و ژی وه‌كو مه بیر دكه‌ن و وێ داخوازێ قه‌بوول دكه‌ن!؟ هه‌لبه‌ت نه!، ئه‌گه‌ر وه‌كو كوردستانێ د ئاشتیخوازبان دا ئاشتی و ئاسایش و سه‌قامگیری چێبیت و جێگیربیت!.
ئه‌و ده‌وله‌تا (ده‌ستهه‌لاتا) خه‌لكێ خوه، هه‌ڤوه‌لاتیێ خوه، مرۆڤێ خوه بڤێت، دێ یێن دی ژی ڤێن، و ئه‌وێن یێن دی نه‌ڤێن یێن خوه ژی نه‌ڤێن، چونكو ل سیاسه‌تا خوه‌سه‌پاندنێ ل سه‌ر یێ نه‌ڤێت دێ بخۆرتیێ توخمێن خوه بكارئینیت و كه‌ته گۆری و قوربان هه‌تا دشێت خوه دسه‌پینیت، (مرۆڤێ خوه بكه‌ت قوربان دا یێ دی بنده‌ست كه‌ت)، زیانا هه‌ردو لایه‌نایه!، ئه‌ڤجا ئه‌و ده‌ستهه‌لاتان دل ب مرۆڤێن خوه‌ڤه نه‌بیت و بكه‌تر قوربانا مه‌به‌ستێن خوه یێ هه‌ژی ده‌ستهه‌لاتێ نینه!.
دیاره نه‌ڤیانا یێ دی و خوه‌سه‌پاندن، كارڤه‌دان ژێ چێدبیت و زیانێ دگه‌هینیته هه‌می لایه‌نان و هه‌ر سیاسه‌ته‌ك و كاره‌كێ زیانێ بگه‌هینیت دكه‌ڤیته د خانا نه‌ڤیانێ دا.
دڤێت هه‌می داگیركه‌ر و سته‌مكار باش بزانن ئه‌وێن ئاسایش و ئارامیا ئێكی تێك بده‌ن، ئه‌و ژی د ئاسایشێ دا و د ئارامیێ دا نابن، و هندی كوردستان یا داگیركری بیت چ داگیركه‌ر و سته‌مكار د ئاسایش و ئارامیێ دا نابن، و هه‌كه وان بڤێت د ئاسایش و ئارامیێ دا بن دڤێت خوه ژ كوردستانێ ڤه‌كێشن و مایێ خوه تێ نه‌كه‌ن، ئاسایش و ئارامی ئان بۆ هه‌میان یان بۆ كه‌سێ نه!. و به‌رده‌وامیا بزاڤا سیاسی و رزگاریخوازی و شۆرش و سه‌هلدانێن كوردستانێ به‌لگه‌یێ گۆتنا مه‌یه.
مرۆڤ ب جوانی و نازكی و هه‌ستێن خوه‌ڤه، ژینداره‌كێ ژیرێ مه‌زنه و ب تایبه‌تمه‌ندیێن خوه‌ڤه ره‌نگاوره‌نگیه‌كێ دده‌ته وێ مه‌زناتیێ و یێ خواستیه ب ڤیان و رێزگرتن سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل هه‌ڤ بكه‌ت دا ئاسایش و ئارامی و خوشگوزه‌رانی به‌ر هه‌میان بكه‌ڤیت.
