ئاگرێ جه‌هنه‌ما وان منارا شنگالێ ڤه‌گرت
ژبلی مرۆڤێ ڤێ ئاخێ، دیرۆك و شوونوارێن وێ ژی چ جاران بێهنا خوه نه ڤه‌‌دایه، هه‌ر بكروبكێشه‌كا سیاسی قه‌ومی بیت، كێنجا (ته‌سیر) خوه ل سه‌ر شوونواران كری. دووماهی تشتێ مه دیتی، كو مه نه‌دڤیا بینین، په‌قاندنا منارا شنگالێ بوو، كو ل رۆژا (22/3/2015) ژ لایێ داعشێڤه هاته په‌قاندن. ئه‌و چه‌ڤه‌نگێ دیرۆكی ئه‌وێ پتری (800) سالا به‌رهنگاری هه‌می تشتا بووی، خوه ل به‌ر (TNT) داعشێ نه‌گرت.
رۆژ (22/3/2015)یه، ژ حه‌فتیێ ئێكشه‌مبیه، قه‌ومین منارا شنگالێ یه، مه‌ره‌م په‌قاندنه، جهێ ڤی كار بجهدئینیت داعشه، لێ بۆچی منارا شنگالێ. دبیت ئه‌ڤ پرسیاره بهێته‌كرن، دیرۆكا ڤێ منارێ بۆ سالا (598مش/1201زا) دزڤریت، ل سه‌رده‌ستێ (قوتبه‌ددینێ كورێ محه‌مه‌دێ كورێ عماده‌دینێ زه‌نگیێ ئه‌تابكی كو ل سالا 616مش وه‌غه‌ركریه) هاتیه ئاڤاكرن. وی ده‌می ئه‌ڤ مناره بۆ مزگه‌فتا ژ هه‌میان مه‌زنتر ل شنگالێ هاتبوو ئاڤاكرن، وه‌كی مینبه‌را مزگه‌فتێ دهاته بكارئینان، به‌لێ وه‌كی بۆرجه‌كێ چاڤدێریكرنێ ژی دهاته بكارئینان، دیسا مینبه‌ره‌ك بوو كو سه‌ركێشێن له‌شكری بۆ خرڤه‌كرن و گۆتنا خوتبێن له‌شكری بكاردئینا، نه‌خاسمه د ده‌مێ ته‌نگاڤیان دا.
ئه‌ڤ ره‌نگێ منارا د زانینا شوونواری دا دبێژنێ (ئاڤاهیێن موزه‌فه‌ری) مه‌ره‌م ژێ ئه‌وه كو بۆ (موزه‌فه‌ره‌ددین كوكبری 549 ـ 630مش/1153 ـ 1232زا) دزڤرن، ڤان ئاڤاهیان چه‌ند سالۆخه‌ك هه‌نه:
1. گه‌له‌ك میناكێن وه‌كی ئێك هه‌نه، وه‌كی (منارا هه‌ڤلێرێ، منارا داقۆقێ، منارا شنگالێ، منارا ئامێدیێ).
2. په‌یسكێن وان یێ ژناڤدا وه‌كی لۆله‌كێ به‌ر ب سه‌ریڤه دچن.
3. ماددێ ئاڤاكرنێ به‌ر و كه‌رپیچن، زێده‌باری ماددێ نویسه‌ك كو كلسێ بكاردئینن.
4. نه‌خش و نیگارێن گه‌له‌ك تازه ل سه‌ر دهاتنه كرن، نه‌خاسمه كو نه‌خشێن ئه‌ندازیاری و رووه‌كی بوون، وه‌كی سێكۆژی و موعین، زێده‌باری بكارئینانا (ئایه‌تێن قۆرئانا پیرۆز) و ناڤێ وی كه‌سی ژی دهاته نڤیسین یێ ئه‌و مناره ئاڤاكری.
5. ل سه‌ر بنیاته‌كێ چاركوژی دهاتنه ئاڤاكرن، پاشی ب رێبا هنده‌ك ته‌كتیكێن ئاڤاهیا بۆ گرۆڤریێ دهاتنه ڤه‌گۆهاستن.
منارا شنگالێ یه جهێ پووته‌پێكرنێیه، ژبه‌ركو شوونواره‌كێ هێژایه كو كوردستانێ هه‌تا نوكه پاراستی، زێده‌باری كو ئه‌نتیكه‌كا ئاڤاهیانه و چه‌ڤه‌نگێ باژێره‌كییه، ته‌عبیرێ ژ سالوه‌خته‌كێ دیرۆكا كوردان دكه‌ت، ژ بلی ڤێ چه‌ندێ ژی چاڤكه‌كێ ڤه‌كۆلینان بوو كو سالۆخڤان و ڤه‌كۆلینڤانا بۆ تێگه‌هشتا ئاڤاهیێن وی سه‌رده‌می ل كوردستانێ بكاردئینان.
ژ لایێ جڤاكیڤه، ئه‌ڤه پتری (800) سالایه ئه‌و مناره ل شنگالێ، خه‌لكێ وێ چ جارا ده‌ستێ خوه نه‌كریێ، تێكنه‌دایه، هه‌ر چه‌نده چه‌ڤه‌نگه‌كێ ئیسلامێ یه، به‌لێ ئێزدیێن شنگالێ ژی وه‌كی هه‌ر جهه‌كێ دی یا پاراستی، ب ره‌نگه‌كێ دی ئه‌م دشێین بێژین نیشانا پێكڤه‌ژیانا دینێن ژێكجودا بوو، كو ئه‌ڤ مناره هه‌شت سه‌د ساله سه‌رێ خوه نه نزماندی.
تێكدانا ڤی شوونه‌وارێ دیرۆكی، دربه‌كێ مه‌زنه بۆ شارستانیا كوردان و نه‌خاسمه شارستانیا ئیسلامی ل كوردستانێ، دڤێت هه‌می لایه‌ك ب ئه‌ركێ خوه رابیت دا ئه‌و شوونه‌وارێن ماین ژ ناڤنه‌چن.
