ئـافـرەت و سیاسـەت
نۆرا جەعەفەر شیمۆ
ئافرەت د سیاسەتێ دا لایەنەكێ ب هێزە و دشێت جڤاكێ بگوهۆریت. د سەردەمێ كەڤن دا ئافرەتێ رۆلەكێ گرنگ د وارێ سیاسی دا هەبو ل چەند جهان؛ وەكو شازادە و پاشایان حوكم كریە. لێ د سەردەمێ ناڤەراست دا رۆلێ ئافرەتێ د لایەنێ سیاسی دا كێمتر بوویە و هەر یا پشكداربوو د كاروبارێن جڤاكی دا. بەلێ د سەردەمێ نوی دا ب تایبەتی د «سەدەیێن بیستان» دا؛ ئافرەتێ پێنگاڤەكا مەزن بۆ بدەستڤەئینانا مافێن خۆ د وارێ سیاسی دا هاڤێتینە.
ئافرەت د وارێ سیاسی دا چەندین مافان ب خۆڤە دگریت، ژ وان مافان ژی (مافێ دەنگدانێ، مافێ پشكداریكرنێ، مافێ نوونەراتیێ).
مافێ دەنگدانێ ئێكە ژ بنەرەتێن مافێن ئافرەتێ د لایەنێ سیاسی دا كو ئەڤ مافە بەرهەمێ خەباتەكا درێژخایەن بو . هەروەسا مافێ پشكداریكرنێ د هەمی ئاستێن سیاسی دا یێ هەیی. هەر ژ هەلبژارتنێ هەتا كو پۆستێن بالا ژی و مافێ نوونەراتیێ ئافرەتێ د هەمی ئاستێن دەستهەلاتێ دا هەیە. هەر ژ پەرلەمانی هەتا كو دەستهەلاتا بجهئینانێ ژی.
چەندین رێك و ئامرازێن جیاواز یێن هەیین كو ئافرەت دشێت ب وان رێكا و ئامرازان د جیهانا سیاسی دا پشكدار بیت، ژ وان ژی بۆ نموونە (تۆرێن جڤاكی، رێبەرایەتی، پەروەردە).
كۆ ئافرەت دشێت ب رێكا تۆڕێن جڤاكی ئەو هێزا جڤاكی بكاربینیت، بۆ بەرەف پێشڤەبرنا ئارمانجێن خۆ یێن سیاسی ، هەر وەسا ئافرەت دشێت بۆ پەروەردەكرنا نفشەكێ نوی كۆ رۆلەكێ گرنگ بۆ بەرزكرنا ئاستێ هوشیاریا سیاسی د جڤاكێ دا یێ هەیی.
لێ ئافرەت د پشكداریكرنا خۆ دا ل لایەنێ سیاسی روی ب روی چەندین ئاستەنگان دبیت ژ وان ژی (جیاوازیا رەگەزی، نەبوونا پشتگیریێ و چەندین ئاستەنگێن دیتر).
جیوازیا رەگەزی ئێك ژ وان ئاستەنگانە كو ئافرەت د پشكداریا خۆ یا سیاسی دا روی ب روی دبیتێ كو ب دیتنا وان كارێ سیاسی یانژی پشكداریا سیاسی ئافرەت تێدا نەیا قەبوولكریە و چ گرنگی ب بۆچوون و مافێن وێ یێن سیاسی ناهێتەدان. هەتاكو بەری چەندین سالان ژی كۆ چەندین دەولەت هەبووینە مافێن ئافرەتێ یێن سیاسی ل وی وەلاتی د پێشێلكری بووینە ژ وان ژی، بۆ نموونە دەولەتا سعوودیە كو هەتا سالا ( ٢٠١٥ ) ژی مافێ هەلبژارتنێ بۆ ئافرەتێ ل ڤی وەلاتی یێ قەدەغە كری بوو.
هەروەسا ئێك ژ ئاستەنگێن دیتر نەبوونا پشتگیریێ بۆ ئافرەتێ د پشكداریا وێ یا سیاسی دا یە. كۆ نەبوونا لایەنێ پشتگیریا (داڕایی و كەسی) ب تایبەتی د دەمێ هەلبژارتنان دا. كو ئەڤە ژی ئێك ژ ئاستەنگانە بەرامبەر پشكداریا ئافرەتێ د وارێ سیاسی دا.
بۆ چارەسەركرنا ڤان ئاریشەیان پێدڤیە چەندین یاسا ل بەرامبەر مافێن ئافرەتان و پشكداریكرنا وان د جیهانا سیاسی دا بهێنەدانان و رێگیریكرن ژ وان ئاستەنگێن كو دكەڤنە د رێیا وان دا و هەروەسا پێشێلنەكرنا مافێن وان یێن سیاسی.
ب بۆچوونا من پشكداریا ئافرەتێ د گۆرەپانا سیاس یدا زۆر یا گرنگە بۆ دروستكرنا جڤاكەكێ دادپەروەرتر و پێشكەفتیتر. و ل دوماهیێ دبێژم كۆ ئافرەت دوهی یا هەبووی و ئەڤرۆ دجەنگیت و سوباهی دێ بسەركەڤیت.
