ئـالا درووشـم، پـەیـام و هێمایـێ ملەتـێ كـوردە
مـونـا عـەبدولسەلام
ئالایێ كوردستانێ ب شێوەكێ فەرمی ل هەر دەڤەرەكا ل ژێر دەسهەڵاتا حكومەتا هەرێما كوردستانێ و ل دام و دەزگەهێن حكومی و میری و ئورگانێن فەرمی هاتییە دانان، ئەڤ ئالا یە وەكی ئالایێ كوردستانا مەزن دهێتە هژمارتن، ئالا نیشان و ناسنامە و هەبۆنا گەلانە، دنوكە دا ژ بلی وەلاتی هەمی رێكخراوێن نەتەوەیێن ئێگرتی و رێكخراوێن سیاسی و كومپانیێن بازرگانی و تەكنولوژی یانێن وەرزشی و ڤێستیڤاڵ خودان ئالایێن خوە یێن تایبەتن ئالایێ هەر وەڵات و نەتەوە و مللەتەكی یێ جودایە ژ ئێكێ دی هەر ئێك خۆدان شێواز و رەنگ و درووشم و رامانێن تایبەت ب خوە ڤە هەنە.
ژیێ ئالای ڤەدگەریتە ڤە بۆ چار هزار سالان بەری نوكە بۆ ئێكەم جار ژ لایێ میزۆبۆتامیا ل كوردستانا ئەڤرۆ هاتە بلندكرن ل دویڤدا سومەرییان و میدیان و ساسانیان و هتد.بلندكر، دویڤدا شارستانییەتێن یونانی و چین و ژاپون هاتە بلندكرن، ل دویڤ زانستێ ئالا ناسیێ ئێكەم جار ئالا بۆ مەرەما بانگەوازی و رێنماییێ هاتیە بلندكرن یان ژی هێمایەك بوو و پتریا جاران پەیامەك بۆیە بۆ تاكە كەسی یان كۆمكا كەسان، ل سەردەمێ ئیمپراتۆریەتێن كەڤن د دەمێ شەران دا ب سەردكەتن ئێكەم جار ئالایێ هەڤركێ خوە دئینا خوارێ و ئالایێ خوە بلندكر ئانكو ل ڤێرە ئالا ب هێمایێ سەركەفتنێ دهات، گەلەك رەنگ بۆ ئالای دهاتنە بكارئینان ژ لایێ بسپۆرناسێن ئالای ڤە هەر رەنگەك بۆ مەرەمەكێ بكاردهێت بۆ نموونە:
رەنگێ سوور ب رامانا شۆرش و خۆینرشتن ل جەنگی ئازادی، هێز و یەكسانی دهێت. رەنگێ زەر ب رامانا روناهی و رەنگڤەدان، هوشیاری و ئاگری دهێت. رەنگێ سپی ب رامانا ئاشتی و ئارامی و ئاگربەست دهێت. رەنگێ كەسك ب رامانا كەسكاتی و وەڵات، پاراستن و زیرەكی دهێت. رەنگێ شین ب رامانا ئاڤ و ئاڤەدانی و دەریا، ئاسمان و ئازادی دهێت. رەنگێ رەش ب رامانا تازی و مەرگ، نەمری دهێت.
میرنشینێن كوردی هەر ژ دەسپێكا دامەزراندنا خۆ؛ خۆدان هندەك تایبەتمەندیێن سەربەخۆ و نیمچە سەربەخۆبوون د سەدێ دەهێ زاینی دا تاكو سەدێ نۆزدێ خودان هژمارەكا زۆر یا میرنشینان بۆ وەك میرنشینا بەهدینان، بابان، شەدای، ئەردەلان، بەدلیس و هتد هندەك ژ وان ژیێ وان كێمتر بوو ژ سەدەیەكی هندەكان ژی نیزیكی حەفت سەدەیان بوو، بەشەك ژ میرنشینێن سەدێ هەژدێ و نۆزدێ خۆدان ئالا و پارە و گەلەك تایبەتمەندیێن دی بوون كو گرێدای بوون ب میرنشینا وان ڤە، ل سالا ١٩١٨ ل نێزیكی ب دوماهی هاتنا جەنگێ جیهانی یێ ئێكێ مەحموود بەرزنجی ژ دەولەتا ئۆسمانی جودا بوو و دەولەتا كوردی دامەزراند تاكو سالا ١٩١٩ راپەرین و ئالایەكێ نوی بۆ دەولەتا كوردی دانا هەر د هەمان سال دا دەولەتا كوردی دژی ئیمپراتۆرییەتا بەریتانی سەرهلدا لێ دەولەتا كوردی تووشی نسكۆیێ بوو، پشتی دامەزراندنا شاهنشینا كوردی ل سالا ١٩٢١ ئالایێ هەیڤێ ژ لایێ شێخ مەحموودێ حەفید ل سلێمانیێ ل سەر مزگەفتا مەزن (مزگەوتی گەورەی سلێمانی) ب ئامادەبونا پێنج هزار كەسان هاتە بلندكرن ئەوان ئالایێ هەیڤێ ب ئالایێ دەولەتا كوردی دانا بوو، ل سالا ١٩٣٢ ل سەر بەرگێ گۆڤارا هاوار یا هژمارە ١١ ب رەنگێ چاپێ بەلاڤبوو ل سەرێ ئالای رەنگێ سۆر و نیڤا وی سپی و بنی كەسك و رۆژەك تێدا بوو ژ ١٨ تیشكان پێكدهات ل ٢٢ كانوونا دووێ ل سالا ١٩٤٦ كۆمارا مهاباد ل رۆژهەلاتا كوردستانێ هاتە دامەزراندن و ئالا وەك هێمایێ سەربەخۆ ژ پێخەمەت گەلێ كورد هاتە بكارئینان و بۆ جارا ئێكێ بوو ب فەرمی هاتە بلندكرن، ئالایێ كوردستانێ هێمایێ خۆڕاگری و بەرخوەدان و پێكڤەژیانێ یە ژ سێ رەنگ و درووشمەكی پێكهاتییە، رەنگێ سۆر ب رامانا خوینا شەهیدێن ئازادییا وەلاتی دهێت، رەنگێ كەسك ب هێمایێ سروشت و ژینگەها كوردستانێ یە، رەنگێ سپی رامانا ئاشتی و پێكڤەژییانێ یە ل ناڤەراستا ئالای رۆژەكا زەرە و ژ ٢١ تیشكان پێكدهێت؛ ب رامانا ٢١ئادارێ كۆ نەورۆزە و دەسپێكا سەرێ سالا كوردی یە ل سالا ٢٠٠٩ پەرلەمانێ كوردستانێ بریار دا ١٧ كانوونا ئێكێ یا هەمی سالان وەك رۆژا ئالای دیار بكەن ل سەرجەم دامودەزگەهێن هەرێمێ بهێتە گوهۆرین و نوی بكەنەڤە، هەر یێ بەرز و بلند بیت ئەو ئالایێ ل بەژنا چییا بلند و ب خوینا شەهیدان هاتیە ئاڤدان.
