ئـەرێ شـەڕێ ئسرائیلێ و ئیرانـێ دێ كـاریگەری ل سـەر ئـابوورییا كـوردسـتانێ و ئیراقـێ هـەبیت؟
بێوار حسێن زێباری
د وارێ ئابووری دا ئەگەر ئەم خواندنەكێ بۆ بكەین، دێ بینن كو د هەر شەڕ و ئالۆزییەكێ دا پاشڤەبڕن و زڤڕینەك دێ ل دۆر ئابوورێ وێ دەڤەرێ یان ناڤچەیێ هەبیت.
ئەڤە ژی ئەگەرێ هندێ یە كو ئەو وەلاتێن پشكدار دبن د وی شەڕی دا یان ژی وان كاودانێن دهێن پێشییا وان ئەو ژی ئەگەرێن ئەرینی و نەڕێنی دێ هەبن ل سەر ئابوورا وان بخۆ.
دیسا ئەو وەلاتێن دەردۆرێن وان ژی هەڤسنوور بن د گەل ئێك دا كەواتە ئەڤ دەڤەرێن هەنێ بێ پشك نابن ژ وان ئەگەرانە و تووشی ڕوویدانێن ئابووری بن.
نموونە مە بەحسا شەڕێ نوكە یێ نوی و گەرمە، ئەو ژی ئسرائیل و ئیران، ئەڤ دو دەولەتە تنێ كاریگەری نابیت ل سەر ئابوورێ وان، بەلكو دێ بینین ئەڤ دوویە دناڤبەرا واندا چەندین وەلاتێن دیتر هەینە و دێ ئەگەرێن ئەرینی و نەرێنی یێن شەڕی كاریگەریا خۆ یا ڕاستە ڕاست ل سەر ڕەوشا ئابووریا وان هێتەكرن.
ل ڤێرە دا ژی ئەگەر هاتوو ئەڤ شەڕە كا یێ دڕێژە یان ژی كورت بیت، ئەوا دێ ل گۆڕەیێ وی شەڕی كاریگەرییا خۆ هەبیت ل سەر هەبوونا بڕگە و ماددەیێن ئابووری.
ئەڤە گومان تێدا نینە كو ئسرائیل و ئیران، ژ قەبارێ ڤی شەڕی دێ زیانێن ئابووری هەبن و پاشڤەبڕن ژی دێ ل ڤان وەلاتان و یێن پشكدار بیت ژی كو ئەو بخو دێ كاریگەرییا خۆ ل سەر كەتن و دبیت زیانێن مەزن ژی بگەهنێ، ئەڤ پلان و بەڕنامێن هاتینە داڕێژتن دبیت نەهێنە بجئینان و كارێ وان ژی دێ بەرەڤ پاشڤە چوونێ چیت و ئەو پێگەهێ خۆ یێ سەقامگیر و بهێز ژی دەست ددەن ل جیهانێ و وان وەلاتێن پەیوەندی دگەل هەبیت هند گوهۆڕین ب سەر هێن.
ئەرێ دێ كاریگەری هەبیت ل سەر ئابووریا ئیراقێ و كوردستانێ؟
ل ڤێرەدا دو تشت هەینە، ئەو ژی كو ئیراق ب خۆ دەولەتە و دكەڤیتە سەر وێ هێلا نوكە یا دهێتە بكارئینان بۆ ڤی شەڕی، بێگومان ئەو زیان و كاریگەری بێ ئەگەر ل سەر سەرێ ئیراقێ نابۆریت و ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەر كو كاریگەریا خۆ هەبیت یا ئابووری بۆ ئیراقی، تایبەت ژ هەبوونا وان گرۆپین ب سەر ئیرانێ، د ناڤا ئاخا وان دا هەیین، ئەگەر ئەو گڕۆپە پشكدار بن یان ژی پشكداریی نەكەن ژی لێ هەر زیان گەهیتی و بۆچی؟
چونكو پشكدارییا وان دێ ژلایێ ئسرائیلێ ڤە زیان گەهیتە ئیراقێ و وەلاتێن دیتر ژی وەك ئەمریكا نموونە كو دێ سزایێن دیتر دانێتە سەر ئیراقێ و ئەگەر هاتوو پشكداری نەكر ژی كەواتە ئیران، دێ ل وی دەمیدا هەموو لایەكێ ڤە سزایێن ئابووری و یین دیتر ژی دانێتە سەر ئیراقێ.
ئەڤ ئەگەرێن هەنێ بۆ كوردستانێ ژی بێ هۆ نابن و دێ تووش بیت، بەلێ وەك كاریگەری دبیت ئیران، ئەگەر ڕەوشی زێدەتر تێك بچیت، كەواتە هەرێمێ پێشتر ئەڤ چەندە كریە و مە ڕێین دیتر دهێنە بكارئینان بۆ هندێ كو زیان و كاریگەرییا ئابووری زێدەتر گڤاشتنێ ل سەر ئابوورا مە نەكەت. ئەگەر هاتو ژلایێ وانڤە ئەڤ ڕێین نوكە دهێنە بكارئینان بۆ مە ببیتە جهێ ئالۆزیێ كەواتە دڤێت ئەم دەروازێن دیتر بكاربینین بۆ ئالۆگۆركرنێ و ڤەگۆهاستنێ و بارزگانیكرنێ، بۆ هندێ دا زێدەتر زیان ب ئابوورا مە نەگەهیت. هەروەسا ئەڤ شەڕێ نوكە یێ ڕۆسیا و ئۆكراینا و سووریا و نوكە ژی ئیران و ئیسرائیل، ئەڤە چەندین ئالۆزیێن دیتر یێن جیهانێ هەموو دبنە ئەگەرێ هندێ كو زێدەتر كاریگەرییا خۆ هەبیت ل سەر بزاڤ و چالاكیێن ئابووری.
