ئـەنفالێن ڕەش ل دەڤـەرا شـێخان
پشكا سيێ و دوماهيێ
ئەو هاریكاریێن بۆ خەلكێ جەژنیكان دهاتن
ب راستی هەلوەستی جامێرانە یێ خەلكێ كوردپەروەرێ هەولێرێ هەنبەر خەلكێ زولم لی گریێ جەژنیكان قەد ناهێتە ژبیركرن, من ب چاڤێن خۆ دیت لۆریێن كەلوپەلێن ناڤمالی دهاتنە ناڤا كەمپێ و ل سەر خیزانێن گەهشتینە ناڤا كەمپێ دا دابەش دكرن كو ئەو كەلوپەل هەموو پێداویستیێن ژیانا رۆژانە بۆ مالەكێ تێدابوون ژ (ئەرزاق, دۆشەك, بەتانی, جلك, شیرێ زارۆكا, لاندك بۆ زارۆیا…هتد) ژ بلێ وێ چەندێ خەلكێ كۆمەلگەها بەحركێ كو ئەوژی وەكو مە زولم لێكری بوون، بەلێ تەخسیری بۆ ئینانا پێدڤیان بۆ خەلكێ جەژنیكان نەدكر، هەروەسا گەلەك هاریكاربوون و گەلەك ناسیاری ل گەل خەلكێ جەژنیكان هەبوون و گەلەك خیزانان قەستا بەحركێ دكر و دەرگەهێن وان هەمیان بۆ خەلكێ مە ڤەكری بوون كو سەر و جلكێن خۆ بشۆن و گەلەك دهاریكاربوون و ل خەلكێ مە خودان دەركەفتن. دیسا رۆلێ جامێرانە یێ (فازل ئاغای) ناهێتە ژبیركرن كو بەردەوام مالا وی یاپڕ بۆ ژ خەلكی و سفرا وان یا دانای بوو و هاریكاریا وی خەلكی دكر, د هەمی لایەكی دا خەلكێ هەولێرێ و دەوروبەر رۆلێ خۆ یێ كوردپەری گێرا و نەهێلا خەلكێ جەژنیكان د وێ رەوشێ دا بمینیت. هەروەسا گەلەك ژ خەلكێ مە یێ دەڤەرا بەهدینان دهاتنە سەرەدانا كەسوكارێن خۆ و هاریكاری بۆ دئینان، هەروەسا هندەك كەسانێن زەنگین وی دەمی پارە دابەش دكرن ب رێكا هندەك كەسان ل سەر ئەو خێزانێن كو دزانین زێدە د هەژارن. هندەك بازرگانێن هەولێرێ هەبوون ل جهێ ئۆفیسێن خۆ هندەك پارە ددانە ئەو كەسێن خەلكێ جەژنیكان دەمێ دچوونە بازاڕی بۆ خۆ كەلوپەلان بكرن ئەگەر بەر چاڤێ وان كەفتبان گازی دكرێ و هاركاری ددانە وان.
رەوشا كاری ل كۆمەلگەها جەژنیكان
پشتی راگوهاستن بۆ ئۆردیگای تەمام بووی و هەموو خەلكێ دەڤەرا بەهدینان ل وێ كۆمەلگەهێ كۆم كرین پشتی دو هەتا سێ هەیڤان ل سەر ژیانا مە ڕا دەربازبووی حوكمەتا رژێمی مەساحەك ژ شارەوانیا هەڤلێری فرێكرە كۆمەلگەهێ بۆ تەختێن كرن و فەرزكرنا پارچێن ئەردی دا هەر خێزانەك خیڤەتا خۆ ل ناڤدا ڤەدەت. ناڤێ وی مەساحی ئازاد بوو، دەمێ هاتی هاتە بەرانبەر قەلعێ كو ئەمن و پۆلیسێن رژێمێ تێدابوون و هندەك خەلك ل دەوروبەران كۆمبوون، من ژی خۆ نێزیك كر سەحكەمێ مەساحە و بەحسێ پارچێن ئەردی دكەت و نەخشەیەك د دەستیدایە، من ژی خۆ نێزیك كر من گۆتێ سەیدا ئەژی مەساحم, كەیفا وی هات و ئێكسەر گۆتە من وەرە ل گەل من بە، ئەم چووینە دویماهیا رۆژهەلاتی كۆمەلگەهی ئەردەكێ چۆل خالەك بۆ من دەستنیشانكر و نەخشە دا دەستێ من و گۆتە من ئەگەر تە بۆ من ئەڤ بلۆكێ مالا دەرئێخست، ئەو راستە تو مەساحی، بۆ من كارەكێ ئاسان بوو، ژ بەر كو من باش ژ نەخشەی دزانی، ژبەر كو تەتبیقا من سێ هەیڤان ل سەر نەخشەی بوو ژبۆ دانانا نەخشێ گۆرەپارنەكا نوی یا تەپا پێ ل دهۆكێ كو هەتا نوكە نەهاتیە چێكرن، ئەو گۆڕەپان بەرانبەری كۆمپانیا جیهان یا ترومبێلایە ل تاخێ نزاركێ, لەوما پشتی من ئەو بلۆكێ پارچێن ئەردی بۆ دیاركری گەلەك كەیفا وی هات و پێنج دینارێ وی سەردەمی دانە من و گۆت رۆژانە دێ ل گەل بی، هەتا ئەم كۆمەلگەهێ تەمام دكەین.
قووناغا پشتی دابەشكرنا پارچەیێن ئەردی و ئاڤاكرنا خانیان
پشتی تەمامكرنا دابەشكرنا پارچێن ئەردی كو هەر خێزانەكێ ژمارەیا پارچا زەڤیا وی دایێ و هەر خێزانەك چوو خیڤەتا خۆ ل ناڤ پارچا زەڤیا خۆ دا ڤەدای. پاشی حوكمەتا رژێمێ رێك دان كو خانیا بۆ خۆ دروست بكەن، ئەوژی ب گاریتە و حێسیلكا دهاتنە دروستكرن هەر كەسەكێ شیابا ل دویڤ شیانێن خۆ خانی بۆ خۆ چێكرن. ژبەر كو من رۆلێ مەساحیێ د گێڕا ل گەل مقاولێن چێكرنا جاددەیان ل كۆمەلگەهێ پڕانیا خێزان دهاتنە دەف من بۆ كێشانا نەخشەكێ خانی داكو بۆ خۆ ل دویڤ وی نەخشەی ئاڤا بكەت, هەموو خانی ژی بۆ وی دەمی (شەڕقی) بوون، ژۆرەك و هۆلەك و لێنانگەهەك، ئەگەر وی كەسی شیان هەبان دروست بكەت هندەكا دو ژۆر و لێنانگەه دروستدكرن و گەلەكان ژی ژبەر نەبوونا شیانێن مادی لێنانگەه ب دارا و نایلۆنی دروست دكرن, من نەخشێ خانی ل سەر چ كاغەزان دروست نەدكر، هەما ل گەل وان دچوومە ناڤ پارچا ئەردی و كێچ و بەندك و فیتە ل گەل من هەبوون من ب گێچێ بۆ وان ئێكسەر (دیزایین)تەختیت دكر، هەموو ئەو كارێ من دكر بێ بەرانبەر بوو, پاشی مقاولەك هاتە كۆمەلگەهێ ناڤێ وی (عەلیكۆ) بوو ئەندازیارەك ب ناڤێ ئازاد مەساح بوو نوونەێ شارەوانیا هەولێرێ بوو د گەل دابوو، هاتن بۆ دروستكرنا جاددەیان، وی دەمی ئازادێ مەساح هاتە دەف من و ئەز تەسلیمی وی مقاولی كرم گۆتێ گوهێ تە ل ڤی مەساحی هەبیت، یێ زیرەكە و خەلكێ كۆمەلگەهێ یە, مقاولی ب سینگەگێ بەرفرەه، گۆت سەرچاڤان بلا د گەل من دا بیت وی دەمی مساحێ مقاولی ژی هەبوو ئێكێ مەسیحی بوو خەلكێ شەقلاوا بوو ناڤێ وی ئاراس بوو, پشتی مەكائین هاتین و دەست ب كاری كری و مەساحێ مقاولی ئامیرەیێن خۆ ئیناین و هندەكێ سەربۆرا من تاقیكر، كەیفا وی ژی هات، گۆتە مقاولی ئەڤە مەساحەكێ باشە هەرچەندە ئەز دەرچوویێ بەشێ بیناسازی بووم ل پەیمانگەها تەكنیكی یا مووسل, بەلێ بتنێ وانەیەكا مەساحێ مە هەبوو، بەلێ تەتبیقا من ل سەر مەساحێ بوو، لەوما سەربۆڕا من یا مەساحێ ژی یا باش بوو. پشتی بەشەكێ كۆمەلەگێ ڤی مقاولی تەمام كری، مقاولەكێ دی ئینا ناڤێ وی (رەشید كاوانی) بوو، دیسا ئازادێ مەساح ئەز دامە دگەل ویدا ئەوژی كەسایەتیەكێ بەرنیاسێ هەولێرێ بوو, دو كۆڕێن وی مقاولی هەبوون گەنج بوون، ب ناڤێ دلشاد و فەرهاد، هەردو ل گەل من ببوونە هەڤال و وی مقاولی چ مەساح ل گەل خۆ نەئینان بایەخ دا ل سەر من بۆ تەختیتكرنا جاددان، بەلێ تەنێ جیهازێن مەسحێ بۆ من ئینان.
ڕەوشا كرێكاریێ د ناڤا كۆمەلگەهێ دا
پشتی بۆرینا شەش هەیڤان، هندەگ دەستویری ژ لایێ ئەمنا رژێمی ڤە هاتنە دان بۆ ماوەیێ رۆژەكێ هەتا سێ رۆژان و هندەك كەسێ شیان د ماوێ دەستویردانا خۆ دا بچنە هەولێرێ كارێ پالەتیێ بكەن وی دەمی ژبەر رەوشا خەلكی كۆمەلگەهێ، هەر كەسێ شیابا كار بكەت ئەگەر چووبا هەولێری بۆ كاركرنێ خودان كاران ل گەل خۆ دبرنە كاری و ب تایبەتی ژی خەلكێ مە یێ چیایی یێ كارپێكری بوو، گەلەك زیرەك بوون بۆ كاری ب تایبەتی یێ ئاڤاهیا هەر كەسێ بۆ كاری چووبا هەولێری؛ ڤەگەریان نەبوو، ئیلا خودان كاران ئەو دبرنە كاری، ژبەر كو هەم زیرەك بوون، هەم ژی دلێ وان پێ ڤەبوو كو ستەم لێكرینە, هەتا ئافرەت ژی دچوونە كاری ژبەر كو پتریا وان بێ زەلام بوون، ئەوژی دچوون كارێ باخچە و دورینا نیسك و نۆكا و ئەو كارێن كو گەلەك زەحمەت نەبوون بۆ ئافرەتێ دكرن. د ناڤا كۆمەلگەهێ دا، من گەلەك كەس دانە كاری ب حوكمێ كو ئەز ل گەل مقاولی بووم، هەموو پالە د ناڤا كۆمەلگەهێ دا مە دانە كاری وەكو (لێنەر, چایچی, زێرەڤان و سائقێن شەفەل و گرێدەر و عادیلە و تەختیتكرنا جادان ب كێچێ، ئەڤە هەموو مە ل ناڤا كۆمەلگەهێ ددانە كاری, بەلێ پتریا خانیێن كو دهاتنە ئاڤاكرن ل ناڤا كۆمەلگهێ دا ب كارێ هەرەوەزی ئەنجام ددان. پشتی كارێ چێكرنا جادەیا ل كۆمەلگەها جەژنیكان ب دویماهیك هاتی ئەو مقاولێ من ل گەل كار دكر (رەشید كاوانی) جادەیێن كۆمەلگەها شاخولان وبەرحێشتر وپاشان هندەك جاددەیێن كۆمەلگەها (بنەسلاوە) و دارەتووژی گرتن و ل ڤان جهان هەمیێ من ل گەل وی كاردكر, ل سالا 1990ێ دەست ب چێكرنا فرۆكەخانا هەولێرێ یاكەڤن هاتەكرن, رۆژەكێ ترومبێلەكا ژجۆرێ (مالیبۆ) ب پسیارا هات ل من دگەریا ل ناڤ كۆمەلگەهێ، ناڤێ وی (سەلاح نەجار) بوو ژ كەركووكێ هاتبوو، گۆت شارەوانیا هەولێرێ ناڤێ تە یێ دایە من كو تو مەساحەكێ باشی, لەوما ئەزێ هاتیم دا ل گەل من كاركەی من مقاولاتا فرۆكەخانا هەولێرێ یا گرتی، هندی من پالە و سائیقێن مەكینا ژی بڤیت تو بۆ من پەیدا بكە ل ناڤ كۆمەلگەهێ و هەێڤی دێ 350 دینارا دەمەتە و ئەگەر تو یێ باشبی وەكی بۆ من هاتیە گۆتن، دێ بۆتە هێشتا زێدەكەم. ئەم چووینە كەمپا وان یا كاری ل ناڤا فرۆكخانێ و گەلەك پالە و سایق من ل گەل خۆ برن خەلكێ كۆمەلگەها جەژنیكان بوون, ئێك ژ وان سەدیق (بیركیاتی) یێ چوویە بەر دلوڤانیا خوێ سایق گرێدەرەكێ زیرەك بۆ هەروەسا برایێ وی (رەمەزان و عەگید شكەفتی) و (سەدیق هەسنەكی) و هندەكێن دی كو ناڤێن وان ل بیرا من نەماینە، مە ل وێرێ دەست ب كاری كر, وی دەمی مقاولی دو مەساحێن دیژی ئینابوون ئەو دەرچوویێن بەشێ مەساحێ بوون، بەلێ سەربۆڕا وان نەبوو ب تایبەتی ل گەل گرێدەرێ دەما فەرزا تێكەلەی دكر و ب گرێدەرێ دهاتە رائێخستن (فەرش)كرن ب سەنتیم و ملیمان حساب دكر، كارەكێ گەلەك حەساس بوو، لەوما مقاولی پشتی كارێ من دیتی هەردو مەساح فریكرنە مال و ئەز ب تنێ هێلام ل سەر كاری, ئەو جهێ كو دڤیا بۆ دانانا فرۆكا چێكەین 5 كیلۆمترا یا درێژ بوو و 90 مترا یا فرەه بۆ كۆ دگۆتنێ مەدرەجێ فرۆكخانێ, پشتی ماوێ سێ هەیڤان مە ل سەر كاركری شەڕێ كوێتی دەست پێ كر، مقاولات هەموو هاتنە راوەستاندن و مقاول زڤڕی كەركووكێ.
دەمێ مقاولات ب دو یماهی هاتین، من كارێ چێكرنا سعەتان دكر، ژبەر كو بەری هینگی من خۆ فێری سعەت چێكرنێ كربوو و من دوكانەكا ب دارا و نایلۆنێ ل كۆمەلگەهێ چێكر، بەلێ ژبەر كو گەلەك گەرم بوو، من نەشیا تەحمولا چێكرنا سعەتان ل بن نایلۆنی بكەم، لەوما ئەز چوومە هەولێرێ بۆ خۆ ل كارێ چێكرنا سعەتا بگەریێم و ل جهێ نوكە، ئەو پاركا د ناڤبەرا قەلا هەولێرێ و بازارێ نیشتمان قەیسەری بوو، هەموو جهێ چێكرن و كڕین و فرۆتنا سعەت و رادیۆ و مسەجل و تەلەفزیۆنان بوو یانكو دەمێ تو دچوویە د ناڤا ڤی قەیسەریێ دا، تە ئاگەه ژ چ نەدبوو، ژ بەر دەنگێ مسجل و رادیۆیان, كەسەكێ سعەتچی ل وێرێ بوو ناڤێ وی سەباح بوو، ئەز ب خۆ ل كاری دگەریام من پرسیارا وی كر من گۆتە ئەز كارێ چێكرنا سعەتان دزانم دەرفەتا كاری دێ ل دەف تە هەبیت، بەرێ خودایێ كو ئەز خەلكێ جەژنیكانم، گۆت ئەگەر تو دزانی ئەز دێ تە دەمە كاری بنیڤەی, ئەژی رازیبووم پشتی وی هندەك سعەتێن خرابی داینەڤ من و من چێكرین، گۆتی باشە تو ڤی كاری دزانی هەما هەرۆژ وەرە تەچەند كاركر بۆ من و خۆ ب نێڤەكە, گەلەك باوەریا وی ب من هەبوو، هەما دوكانا خۆ تەسلیمی من كر ئەو چوو هندەك كارێن دی یێت فرۆتنا سعەتا بۆ خۆ بكەت.
بەری چەند سالان من دوكانا سەباحی یا نوی یا سعەتا دیت و ئەز چوومە دەف وی گەلەك كەیفا وی هات كو من پلەیەكا لەشكری یا باش یاهەی.
