ئه‌ركێن نه‌ته‌وه‌یی و مرۆڤی بجهدئینن
ئحسان ئامێدی
ملله‌تێ كورد ب خه‌بات و قوربانیدانا خوه ب سه‌ركردایه‌تیا پارتیا دیموكراتیا كوردستانێ ب سه‌رۆكاتیا سه‌رۆك بارزانی و ل سه‌ر رێبازا بارزانیێ نه‌مر و دگه‌ل لایه‌نێن دی یێن كوردستانی شیان پارچه‌كا كوردستانێ رزگاركه‌ن و قه‌واره‌كێ نه‌ته‌وه‌یی لی چێكه‌ن داكو خودانێن خۆ و بریارا خۆ بن و ئه‌و بخۆ كاروبارێن خۆ برێڤه‌به‌ن.
هه‌رێما كوردستانێ ل سه‌ر پشنیارا سه‌رۆك بارزانی سیسته‌می دیموكراتی و فیدرالیه‌تی هه‌لبژارد و راگه‌هاند و پشتی هه‌ڕفاندنا رژێما دكتاتۆری، ئیراقه‌كا نوی پێكئینا، ئیراقا دیموكراتیا فیدرالی، و ئه‌ڤ سیسته‌مه د ده‌ستوورێ ئیراقێدا جێگیركر و ل به‌ندێ ئێكێ ژ ده‌ستورێ ئیراقێدا هاتیه {كومارا ئیراقێ ده‌وله‌ته‌كا فیدرالیا هه‌ڤگرتیا سه‌ربه‌خویه، خودان سه‌روه‌رییه، سیسته‌مێ حوكمرانیێ تێدا كۆماری نوینه‌راتیێ (په‌رله‌مانی) دیموكراتیه، ئه‌ڤ ده‌ستووره ئێك پارچه‌یا ئیراقێ دپارێزیت}.
ئه‌ڤ به‌ندێ ده‌ستووری تێرا هندێ دكه‌ت كو هه‌می لایه‌نێن سیاسی ئه‌وێن پشكدار د پرۆسه‌یا سیاسیدا و بتایبه‌تی یێن گه‌هشتینه ده‌ستهه‌لاتێ تێبگه‌هن و خوه پێ پێگیركه‌ن، كو ده‌وله‌تا ئیراقێ ده‌وله‌ته‌كا فیدرالیا دیموكاتیا ده‌ستوورییه، و ب هه‌ڤگرتنه‌كا ئاره‌زومه‌ندانه‌یه د ناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانی و هه‌رێما ئیراقی، ئیراقا نوی دروست بوویه و حوكمرانیا وێ دیموكراتیه و د ڤی سیسته‌میدا ده‌ستهه‌لات دابه‌ش دبیت ل سه‌ر سێ ئاستان، ئاستێ ده‌وله‌تێ، ئاستێ هه‌رێمان و ئاستێ پارێزگه‌هان. هه‌ر وه‌سا ده‌ستوورێ ئیراقێ ئه‌ڤ مافه دایه هه‌رێما كوردستانێ هه‌روه‌كو ل بڕگه‌یا ئێكێ یا ماده‌یێ ١١٧ دا هاتی:(ئه‌ڤ ده‌ستووره ل مێژوویا كارپێكرنا وی دانێ ب هه‌رێما كوردستانێ و ئه‌و ده‌ستهه‌لاتێن تێدا دده‌ت وه‌كو هه‌رێمه‌كا فیدرالی). و ل بڕگه‌یا ئێك یا ماده‌یێ ١٢١ دا هاتیه:(ل دویڤ ڤی ده‌ستووری ژ ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێماییه كارپێكرنێ ب ده‌ستهه‌لاتێن یاسادانانێ و بجهئینانێ و دادوه‌ریێ بكه‌ت، ژبلی ئه‌و ده‌ستهه‌لاتێن تایبه‌ت ب حوكمه‌تا فیدرالی ڤه).
هه‌روه‌سا ل ماده‌یێ ١١٥ دا هاتییه: (هه‌ر تشتێ ژ ده‌ستهه‌لاتێن حوكمه‌تا فیدرالیه‌تێ ئاماژه پێ نه‌كربیت، ئه‌و ژ ده‌ستهه‌لاتێن هه‌رێمان و ئه‌و پارێزگه‌هێن نه د رێكخستی د هه‌رێمه‌كی َ دا دانه و ئه‌گه‌ر ناكۆكی د ناڤبه‌را حوكمه‌تا فیدرالی و حوكمه‌تێن هه‌رێمان ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێن هه‌ڤپشك دروستبوو، ئه‌ڤه به‌راهی بۆ یاسایا هه‌رێمانه).
سه‌باره‌ت ب مافێن پێكهاتێن جڤاكی ل به‌ندێ ٤٩ دا هاتیه:(ئه‌نجوومه‌نا نوونه‌ران ژ ژماره‌كا ئه‌ندامان پێكدهێت ب رێژه‌یا ئێك كورسی بۆ سه‌د هزار كه‌سان ژ ئاكنجیێن ئیراقێ، نوونه‌راتیا گه‌لی ئیراقێ ب گشتی دكه‌ن، و هه‌لبژارتنا وان ب رێكا ده‌نگدانا گشتی و راسته‌وخوه و نهێنی دبیت، و نوونه‌راتیا گشت پێكهاتێن گه‌لی لبه‌رجاڤ دگریت).
ژ لایه‌كێ دیڤه ل ماده‌یێ ١٢٥ دا هاتیه: (ئه‌ڤ ده‌ستووره مافێن ئیداری و سیاسی و ره‌وشه‌نبیری و فێركرنێ یێن نه‌ته‌وه‌یێن جودا وه‌كو توركمانان و كلدانان و ئاشوریان و پێكهاتێن دی دپارێزیت و ڤی ب یاسایێ رێكدئێخیت.
ئه‌ڤ ماف و ده‌ستهه‌لاته ب رژدی و داكۆكییا سه‌رۆك بارزانی د ده‌ستووری دا هاتینه جێگیركرن، به‌رهه‌مێ ره‌نج و خه‌بات و قوربانیدانێ نه، ده‌ستكه‌فتیێن نه‌ته‌وه‌یێن هه‌رێما كوردستانێ نه، بۆ چ لایه‌نان و ب چ ره‌نگان نابیت ده‌ستبه‌تداری وان ببن.
ل ڤێ دوماهیێ دادگه‌ها بناڤ فیدرالی ده‌ستهه‌لاتا یاسادانانێ و جێبه‌جێكرنێ و دادوه‌ریێ دا خوه! و چه‌ندین بڕیارێن نه‌ده‌ستووری دژی هه‌رێما كوردستانێ ده‌رێخستن و په‌رله‌مانێ كوردستانێ په‌كخست و ئه‌نجوومه‌نێن پارێزگه‌هێن هه‌رێمێ و كۆمسیۆنا بلندا هه‌لبژارتن و ڕاپرسینێ هه‌لوه‌شاندن، و ژماره‌یا كورسیێن په‌رله‌مانی كێمكرن و پێكهاته‌یێن نه‌ته‌وه‌یێن جودا بێ به‌هركرن ژ كۆته‌یێن وایێن په‌رله‌مانی، و یاسایا نه‌فت و گازا هه‌رێمێ هه‌لوه‌شاند، ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ ل هه‌رێمێ ژ ئه‌ركێن وێ دویركر و یاسایێن ئیراقێ ل سه‌ر هه‌رێمێ سه‌پاندن و بازنه‌یێن هه‌لبژارتنان زێده‌كرن و كۆمسیۆنا هه‌لبژارتنا ئیراقی راسپارد پرۆسه‌یا هه‌لبژارتنان ل هه‌رێمێ بكه‌ت، كو ل دویڤ ده‌ستووری ئه‌ڤه هه‌می ژ ده‌ستهه‌لاتێن دامه‌زراوه‌یێن هه‌رێما كوردستانێ نه، ب ڤی چه‌ندێ دادگه‌ها بناڤ فیدرالی، فیدرالیه‌ت ڤالاكر ژ ناڤه‌رۆكا وی یا ده‌ستووری و ده‌ستوور بنپێكر و زێده‌رویی ل سه‌ركر ب مه‌به‌ستا لێدانا سه‌روه‌ری و شكۆیا هه‌رێما كوردستانێ، ژلایه‌كێ دی ڤه چه‌ندین رێكارێن نه‌دروست گرتنه به‌ر بۆ شێواندنا ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنا خولا شه‌شێ یا په‌رله‌مانێ كوردستانێ، ژ وان بیبه‌هركرنا چارسه‌د هزار ده‌نگده‌رین هه‌رێمێ یێن بایۆمه‌تری كرین ژ ده‌نگدانێ ب بهانه‌یا نه‌خویندنا په‌نچه‌مۆرا وان و نیشادانا ئه‌نجامێن راپرسیه‌كێ ل سه‌ر هه‌لبژارتنان كو ژ لایێ ناڤه‌نده‌كا گومانلێكریڤه هاتیه‌كرن بۆ مه‌به‌ستێن وانێن تایبه‌ت.
سه‌رۆك بارزانی و سه‌ركردایه‌تیا پارتی ب زیره‌كی و هشیاری سه‌ره‌ده‌ری دگه‌ل وان بریاران كرن، و ب چه‌ندین په‌یام و به‌یاننامه و كریاراندا ب ئه‌رك و به‌رپسیاریێن خۆیین نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیمانی و یاسایی رابووینه و بجهئیناینه، و نه‌رازیبوونا خوه ژ بریارێن دادگه‌ها بناف فیدرالی دیاركرینه، و ب بریارێن ب سته‌م و سه‌پاندی په‌سن كرینه. سه‌رۆك بارزانی و پارتی ب ئه‌ركێ خوه رابووینه و هه‌لوه‌ستێ خوه راگه‌هاندیه، كو نه‌شێن د پرۆسه‌یه‌كا سیاسیدا بن پێگیریێ ب ده‌ستووری نه‌كه‌ت و رێكه‌فتنا هه‌ڤپه‌یمانا ئیدارا ده‌وله‌تێ بجهنه‌ئینیت، هه‌روه‌سا پشكدایێ د هه‌لبژاردنه‌كێ دا ناكه‌ن، یاسایا وێ یا خومالی نه‌بیت، كۆمسیۆنا هه‌لبژاتنا یا خومالی نه‌بیت، دامه‌زروه‌یا ئێكلاكرنا تانه‌یان و په‌سه‌ندكرنا ئه‌نجامان یا خومالی نه‌بیت، و ل پشت وێ هه‌بن كاری بكه‌ن بۆ گوهۆرینا ئه‌نجامێن راسته‌قینه به‌ره‌ف ئه‌نجامێن خزمه‌تا ئه‌جنیدایێ ده‌ره‌كی ببه‌ن!.
پارتی هه‌ر ل ده‌ستپێكا پرۆسه‌یا سیاسی ل ئیراقا نوی سێ گۆشه‌یێ پرانسیبێن جێگیركرنا ئاسایشێ و سه‌قامگیریێ (هه‌ڤپشكی، هه‌ڤسه‌نگی، سازان) بلندكر و كارپێكر، ب ڤێ چه‌ندێ بۆ ماوه‌یێ دهـ سالان ره‌وش به‌ر ب باشیێ ڤه چوو، لێ ده‌مێ ئه‌ڤ پرانسیبه هاتینه لێدان ئێدی ره‌وش ب هه‌می لایه‌كی ڤه تێكچوو و كه‌فته د مه‌ترسیێدا.
كابینه‌یا هه‌ڤپه‌یمانیا ئیداره‌یا ده‌وله‌تێ ئه‌نجامێ رێكه‌فتنا هه‌رێما كوردستانێ و لایه‌نێن سیاسیێن ئیراقێ ل سه‌ر كارنامه‌كێ هاتیه پێكئینان، رێككه‌فتن حكومه‌تێ پێگیردكه‌ت پێگیریێ ب ده‌ستووری و كارنامه‌یێ بكه‌ت و كێشه‌یێن د ناڤبه‌را حوكمه‌تا هه‌رێمێ و حوكمه‌تا فیدرالی چاره‌سه‌ركه‌ت، به‌ندێ ١٤٠ ده‌ستووری بۆ چاره‌سه‌ركرنا ده‌ڤه‌رێ كوردستانیێن ده‌رڤه‌یی ئیدارا هه‌رێمێ، پرسێن بودجێ و نه‌فتێ و هه‌می شایسته‌یێن هه‌رێمێ چاره‌سه‌ركه‌ت، لێ مخابن حوكمه‌تا فیدرالی پتریا ڤان خالان بجه نه‌ئیناینه له‌وا پارتی دیموكراتی كوردستان كو ل دویڤ ده‌ستووری و بنه‌ما و رێكه‌فتنا پشكداره د پرۆسه‌یا سیاسی دا، یا رژده لسه‌ر پێگیركرنی ب ده‌ستووری و رێككه‌فتنا هه‌ڤپه‌یمانا ئیدارا ده‌وله‌تێ، ئه‌گه‌ر نه، دێ خوه ژ پرۆسه‌یا سیاسی ڤه‌كێشیت و پشكداریێ د هه‌لبژارتنان دا ناكه‌ت..
یا خۆیایه پارتی سه‌نگه‌كا جه‌ماوه‌ری و یاسایی هه‌یه، هێز و ده‌ستهه‌لات و هێزا یاسایێ هه‌یه، نه پرۆسه‌یا سیاسی ل ئیراقێ بێی وێ یا سه‌ركه‌فتی دبیت و نه هه‌لبژارتنه‌كا دروست و دادپه‌روه‌رانه ل هه‌رێمێ بێی وێ دهێته كرن ژبه‌ر هندێ ژ هه‌می لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار دهێته خواستن ملكه‌چی ئیراده‌یا گه‌لی ببن و پێگیریێ ب ده‌ستوور و یاسایا و ریكه‌فتنان بكه‌ن، دا ئیراق ژ ڤان قه‌یرانان رزگار بیت و گه‌ل ئارام بیت و سه‌قامگیری بجهبهێت.
د ڤێ ره‌وشا ناله‌بارا سیاسی دا جه‌ژنێن بهار و نه‌ورۆزا هاتن و سه‌قا تێكچوو و بارانێن بۆش بارین و له‌هی رابوون و مال و ده‌رامه‌تێ خه‌لكی پیچكر و قوربانی لێكه‌فتن، د ده‌مه‌كیدا كو خه‌لكێ هه‌رێمێ ژ بێ مووچه‌یی و كێم ده‌رامه‌تی و گوشارێن دادگه‌هـ و حوكمه‌تیێن فیدرالی و هه‌ڕه‌شه‌یێن ده‌ره‌كی دنالیت، ئه‌و پێلا بارانێ و له‌هیا ب سه‌ر خه‌لكی دا هاتن و زیانێن مه‌زن ڤێكه‌فتن، لێ خوشبه‌ختانه هه‌ر زوی جه‌نابێ سه‌رۆك بارزانی سه‌ركردایه‌تیا پارتی و حوكمه‌تا هه‌رێمێ ده‌ملده‌ست هاتنه مه‌یدانێ و خوه ل خه‌لكی كره خودان، و جه‌ژنا نه‌وروزێ ل خه‌لكێ كوردستانێ پیرۆزكرن و د هه‌مان ده‌مدا هه‌می لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار راسپاردن د هه‌وارا خه‌لكێ لێ قه‌ومی بچن و قورتالكه‌ن و كێشه‌یێن وان چاره‌سه‌ربكه‌ن و پێگیریكرن ب رێنمایێن سه‌رۆك بارزانی و ب ئاماده‌بوونا نوونه‌رێ جه‌نابێ سه‌رۆكی و به‌رپرسێ مه‌كته‌با رێكخستنا پارێزگه‌ها دهۆكێ و پارێزگارێ دهۆكێ و به‌رپرسێن لقا و كاربده‌ستێن په‌یوه‌ندیدار و خه‌لكێ دلسۆز هه‌ر زوی هه‌وه‌كا مه‌زن یا قورتالكرنێ و هاریكاریێ هاتنه‌كرن و جهێن ئاكنجیكرنێ بۆ دابینكرن و پێدڤیێن ژیانێ بۆ به‌رهه‌ڤكرن.
خه‌مخۆریا سه‌رۆك بارزانی كو د هه‌وارا خه‌لكێ لێ قه‌ومی بچن هه‌ر ئه‌و خه‌مخۆریا وی یه كو بۆ سه‌روه‌ریا هه‌رێمێ و سه‌رفرازیا خه‌لكی هه‌لدگریت له‌وان هه‌رده‌م سه‌رۆك سه‌رفراز و خۆشتڤى یه.
