ئه‌زمه‌یا سیاسیا كوردستانێ تێگه‌ه و شرۆڤه
د. سالار عوسمان
پشكا ئێكێ
ژیان، ب تایبه‌ت ژیانا سیاسی و حوكمڕانی تووشی ئه‌زمێ دبیت، كه واته پرسا ئه‌زمێ د ژیانا سیاسی و حوكمڕانی دا پرسه‌كا له‌گینه و گرنگ ئه‌وه بهێته چاره‌سه‌ركرن، بۆ چاره‌سه‌ركرنێ ژی پێدڤیه ل ده‌ستپێكێ ئه‌گه‌رێن وێ ده‌ستنیشان بكه‌ین، كه‌واته مه پێدڤی ب پرسیاران هه‌یه:
ـ ئه‌زمه چییه؟
ـ بۆچی ڕوو دده‌ت و ئه‌گه‌رێن وێ چنه؟
ـ چاره‌سه‌رى و میكانیزمێن چاره‌سه‌ركرنێ كیشكن؟
ئه‌زمه چیه؟
گه‌له‌ك ب كورتی ئه‌زمه پێكهاتیه ژ كۆمبوبوونا، گرفتان ل سه‌ر ئێك و مانه‌ڤه‌یا وان ب چاره‌سه‌رنه‌كری، كو د ئه‌نجامدا ره‌وشه‌كا نائاسایی، لێ دروست دبیت و ده‌ره‌نجامێن وێ یێن نێگه‌تیڤ ب زیان بۆ هه‌ڤوه‌ڵاتی، جڤاك، حوكمه‌ت و ژیانا سیاسی ته‌مام دبیت.
بۆچی ڕوو دده‌ت؟
بێگومان كۆمه‌كا هۆكاران هه‌نه،
ژ هه‌میان گرنگتر:
ـ نه‌بوونا سیسته‌می، یان لاوازیا سیسته‌مێ سیاسی و حوكمڕانی.
ـ هه‌ڤركیا سیاسی، تایبه‌ت د نێڤبه‌را پارتێن سیاسی دا.
ـ گرفتێن ده‌ره‌كی یێن دروستكری، تایبه‌ت بۆ وان كۆمه‌لگه‌هێن كو هاتینه ده‌وردان ب نه‌یار و ناحه‌زان.
چاره‌سه‌رى چیه؟
چاره‌سه‌رى و میكانیزمێن وێ، ژ كۆمه‌ڵگه‌هه‌كێ بۆ كۆمه‌ڵگه‌هه‌كا دی دهێته گوهۆرین، لێ ژ هه‌میان گرنگتر ئه‌ڤه‌نه:
ـ ته‌باییا سیاسی، كو ته‌باییا كۆمه‌ڵایه‌تی ژی د گه‌ل خوه دئێنیت.
ـ به‌رخورتكرنا زانستییانه.
ـ ئیعترافكرن ب ئه‌زمێ.
ـ ڕاشكاویی ل دیاركرنا ئه‌گه‌رێن وێ.
ـ بوێری ل چاره‌سه‌ركرنا وێ.
پشتی ڤێ پێشه‌كیا كورت، دخوازم به‌حسێ ئه‌زمه‌یا نها یا كوردستانێ، ئه‌گه‌رێن وێ، چاره‌سه‌ر و كۆمه‌كا بابه‌ت و پرسێن په‌یوه‌ندیدار) بكه‌م، كو باوه‌رم دبیت، دوور ژ موجامه‌له، بێلایه‌نانه و ب نه‌فه‌سا په‌رۆشیی و خه‌مخۆریێ ب نیازا چاره‌سه‌ریێ، باخڤین و بێده‌نگ نه‌بین، چونكی چاوا هنده‌ك ئاخفتنا لایه‌ندار زیان هه‌یه و چاره‌سه‌رى ڤێ نینه، وه‌سا ژی هنده‌ك بێده‌نگی زیانبه‌خشه، تایبه‌ت بێده‌نگیا نوخبه‌یا كۆمه‌ڵگه‌هێ، له‌وما دخوازم، ب وێ ئاراستێ و تێگه‌هشتنێ خالا ل سه‌ر پیتان دانم و شاشى ل كیڤه‌یه، یا شاشیه‌ك من كر، هوون ژی دشێن، لێ ب هه‌مان نیاز و ئاراسته، هه‌ڵه و شاشیان بۆ من ڕاست بكه‌نه‌ڤه.
ئه‌زمه‌یا نها یا كوردستانێ
جارێ به‌ری كو به‌حسێ ئه‌زمه‌یا نها یا كوردستانێ بكه‌ین، پێدڤیه ب ده‌نگێ بڵند و زۆر ب جورئه‌ته‌ڤه دانپێدان به‌بوونا ئه‌زمێ بكه‌ین، به‌لێ كوردستان د ئه‌زمێ دایه، هه‌موو ئه‌وێن وه‌سا هزر دكه‌ن په‌رده‌پۆشكرنا ئه‌زمێ پشكه‌كه ژ چاره‌سه‌ریێ، یان ب په‌رده‌پۆشكرنا ئه‌زمه، زه‌مه‌ن كه‌فیله و زه‌مه‌ن دێ وێ ئه‌زمێ ده‌ربازكه‌ت، شاشن، شاشن ژ به‌ر كو ئه‌زمه خه‌سڵه‌تا بوونێ هه‌یه، بوون ژی نه دهێته ڤه‌شارتن، نه دهێته په‌رده‌پۆشكرن و نه دهێته پاشخستن، كه‌واته به‌ری هه‌ر تشتی، پێدڤیه ئیعتراف ب بوونا ئه‌زمێ بكه‌ین، هه‌ر ئه‌ڤ ئیعترافه‌یه ژی دبیته ده‌روازه و ده‌رۆكه‌ك بۆ به‌حسێن ل دووڤ دا (جۆرێ ئه‌زمێ، پێناسه‌یێن وێ، ئه‌گه‌رێن وێ، چاره‌سه‌ر و میكانیزمێن وێ).
