ئۆتیزما سیاسى و ده‌وله‌تا كوردستانێ
ل ڤێرێ ئه‌م به‌حسێ ئۆتیزمێ ناكه‌ین وه‌ك ئه‌و نه‌ساخیا تایبه‌ت ب زارۆكان دهێته نیاسین (autism disorder)، یاكو ژ هه‌ر ده‌ه هزار زارۆكان چار تا پێنج ژ وان و پترتر د ژیێ 12-15 سالیێ دا تووش دبن و و زارۆك تێدا ژ لایه‌نێ زمانه‌ڤانى یێ پاشكه‌فتیه، بۆ نموونه ل جهێ (من = ئه‌ز) وشا (تو) بكار دئینیت، یان هنده‌ك تێگه‌ه و وشه‌یا به‌رده‌وام و بێ حه‌مدێ خوه دو یان سێ باره‌كه‌ت، یان هنده‌ك بزاڤ و ڕه‌فتارێن كلیشه‌یى و دووباره و وه‌ك ئێك ئه‌نجام دده‌تن، و حه‌زا دووباره‌كرنێ یا لنك هه‌ى و حه‌ز ژ گۆهۆڕینێ تێدا ناكه‌تن و په‌یوه‌ندیێن وى دگه‌ل ده‌ردۆرێن خوه نه‌ئاسیایینه.
به‌لكو ئه‌وا مه‌به‌ستا مه‌یه پترتر لایه‌نێ پاتۆلۆژى (نه‌ساخیناسى)یه.ئه‌ڤ ئۆتیزمه ئانكۆ حه‌ز و ڤیان و ئاره‌زوویا سه‌رنج ڕاكێشانێ بۆ خۆدێ خوه لنك كه‌سه‌كى. تێدا هزر و هه‌سته‌وه‌ر و ئاره‌زوویێن وى مرۆڤى لبن ده‌ستهه‌لاتا تێگه‌هشتنه‌كا ده‌روونى لنك وى كار دكه‌ن و سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل جیهانا ده‌وروبه‌را فیزیكى و مرۆڤى دكه‌ن. ئه‌ڤه ئانكۆ ئه‌وا دكه‌ڤیته د چارچۆڤه‌ى ئێش و ئازارێن ده‌روونى. چونكى ئاراسته و ئاره‌زوویێن ده‌روونى لنك وى كه‌سى دگه‌ل كه‌توارێ وى و ژینگه‌ها وى دا ناگۆنجن، و ئه‌ڤ كه‌سه هه‌مى تشتان و كار و بڕیاران لدویڤ خه‌یال و خه‌ونێن خوه هه‌لدسه‌نگینیتن و دینیتن و دپیڤیتن. ئه‌و تشته لنك وى پترتر ل ئۆمێد و ئاره‌زوویان نێزیكن نه‌ك ئه‌و كه‌توارێ گرێداى ب ژینگه‌ها مرۆڤى یا دۆرماندۆرى وى. ئه‌و ڤان خه‌ون و خه‌یالان بۆ خوه دكه‌ته پێخوارنه‌ك و هندى پێڤه مژویله كه كه‌توارێ كو تێدا ناهێته دیتن و په‌سندكرن. ئه‌وى مرۆڤى تام و چێژا ژیانا خوه د وان خه‌ون و خه‌یالان دا دبینیتن.
دبیتن خوانده‌ڤان گازندێ ژ ڤێ پێناسێ و ڕۆهنكرنێ بكه‌تن. به‌لێ ئه‌م ژى دگه‌ل وى داینه. ئه‌ڤ نیشانه دبیتن جار نه جاران لنك گه‌له‌ك كه‌سان بهێنه دیتن، و تشته‌ك ئاسایى بیتن هه‌كه‌ر ئه‌ڤ ماوه‌یه كێم و كۆرت بیتن. به‌لێ د زانستێ پزیشكییا ده‌روونیدا به‌رده‌وامبوونا ڕِه‌وشه‌كا نه‌ئاساییا هۆسا لنك مرۆڤى بۆ ماوه‌یه‌كێ پترتر ژ چه‌ند هه‌یڤان نیشانه‌كه ژ هه‌بوونا نه‌ساخیێن سایكۆلۆژیك. و ئه‌ڤ ڕه‌وشه هه‌كه‌ر لنك مرۆڤه‌كى بیتن دبیتن گه‌له‌ك جاران زیانا وێ تنێ ژ وى یان چه‌ند كه‌سێن سنووردار و كێم بگریتن. به‌لێ هه‌كه‌ر لنك گرووپه‌ك یان لایه‌نه‌كێ سیاسى هه‌بیتن دێ كارتێكرنه‌كا مه‌زنا نه‌رێنى لسه‌ر ڕه‌وشا وى وه‌لاتى و جڤاكێ كه‌تن یاكۆ ئه‌و پارت تێدا خۆدان ده‌ستهه‌لات و بڕیار بده‌سته، و ئه‌ڤ شێوازێ هزرا سیاسى نۆكه ل كوردستانێ خوه ب ئاشكرایى د هنده‌ك لایه‌نان دا به‌رجه‌سته دكه‌تن.
چارێكا ئێكه‌م ژ سه‌دسالییا بیست و ئێكێ یا بوویه ده‌لیڤیه‌یه‌ك مێژوویى و سیاسى و جڤاكى و له‌شكه‌رییا مه‌زن بۆ دروستكرنا ” ده‌وله‌تا كوردستانێ”. لێ هنده‌ك هێشتان ل هێجه‌تان دگه‌ڕهن و باوه‌رى ب گۆنجانا ده‌مى نینه! ئه‌و وه‌كى كه‌سه‌كێ ئۆتیزم هزر دكه‌ن و خۆ د كه‌توارێ سیاسى و له‌شكه‌ریێ جیهانێ و ده‌ڤه‌رێ ناگه‌هینن. ئه‌وان هێشتان باوه‌رى ب هندێ نینه سایكس-پیكۆ ئه‌ڤه چه‌نده یا دۆماهێك پێهاتى. ئه‌و نابینن ئه‌ڤرۆكه ڕێكخراوا تیرۆریستیا ده‌وله‌تا ئیسلامییا داعشا كارتۆنى لسه‌ر ده‌ستێ پێشمه‌رگێ مێرخاس و ب فه‌رمانده‌هییا جه‌نابێ سه‌رۆك بارزانى و ب هاریكارییا پترتر ژ پێنجى شێست وه‌لاتێن دۆست و پشته‌ڤان و د جه‌نگه‌كێ دژوارێ كو ل ڕێز جه‌نگێن جیهانییه، یا تووشى شكه‌ستنه‌كا مه‌زن بووى و پێشمه‌رگه و بارزانى یێن بووینه ناسناما نه‌ته‌وێن سته‌ملێكرایێن كوردستانێ ل جیهانێ. ئه‌و وى كه‌توارى نابینن كه دوو وه‌لاتێن بهێزێن به‌عسى، ئانكۆ سوریا و عێراق، ئه‌ڤرۆكه یێ د گۆپیتكا بێهێزیێ دا و یێن بووینه “بویكێن لاستیكى” د ده‌ست وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ و جیهانێ و ڕێكخراوێن تووندرۆیێن ئیسلامى. ئه‌و وى كه‌توارى نابینن كه هه‌ر دوو وه‌لاتێن ئیران و توركیا، سه‌ربارى هێزا سیاسییا خوه و هه‌مى بزاڤێن خوه‌چه‌ماندنێ بۆ ڤى و یێ دى، یێن دناڤبه‌را ئه‌ر و ئه‌سمانان و د ده‌ستێن زلهێزێن جیهانێ و ئه‌رۆپییا دا ماینه هلاویستى و نه سۆبه‌هى و نه دوو سۆبه لنك دیار و ڕۆهن نینه. ئه‌و سۆبه‌هییا دبیتن د هه‌ر چركه‌كێ دا گۆهۆڕینه‌كا مه‌زن و نه‌دیار و ژ نیشكه‌كێڤه وان ژ ڤى ده‌ستى بكه‌ته د ده‌سته‌ك دیتر دا و كۆتایێ ب شاهڕۆژ و خه‌ونێن مه‌زنێن ئیپراتۆریێن سیاسى و له‌شكه‌رى و ئایینى و ئایدیۆلۆژیك و كه‌لتووریێ وان بهینیتن. به‌لێ هه‌كه‌ر دویربوون ژ هه‌مى ڤان خالێن گه‌ش د دیرۆكا كوردستانێ و چه‌رخێ بیست و ئێكێ و كه‌توارێ نۆكه لنك هنده‌ك لایه‌نان ل كوردستانێ چ جیاوازى دگه‌ل خه‌ون و خه‌یالێ و كۆرفه‌همییا وان نه‌بیتن و نیشانه‌ك ژ ئۆتیزما سیاسییا وان لایه‌نان نه‌بیتن پا ڤێجا چیه؟؟ پا هه‌كه‌ر هه‌مى ئه‌ڤ كه‌تواره و كه‌توارێ نه‌ته‌وێن كوردستانێ بدرێژاهییا دیرۆكا ڕه‌ش و ته‌حل و تارى دا نه‌بیته هێڤێنێ ئێكگرتنا وان لدژى دوژمن و نه‌یاران و وان وه‌كى ” تایێ كۆلییا” لبه‌ر سندۆقێن ده‌نگدان و ڕاپرسى و ڕیفرانۆدما گشتى بۆ سه‌رخوه بوون و ده‌وله‌تینیێ ڕێز نه‌كه‌تن، پا ڤێجا ئه‌و لایه‌نێن نه‌ساخ دێ كه‌نگى ژ خه‌ونێ ڕابن و تێگه‌هن؟ پشتى كاراكرنا په‌رله‌مانى و گۆهۆڕینا سه‌رۆكاتییا هه‌رێمێ؟؟!! كیژ په‌رله‌مان؟ ئه‌وێ ب خوینا هزاران شه‌هیدان هاتیه ئاڤاكرن یان ئه‌وا هنده‌ك كه‌سان ڤیاى وه‌ك ” پاكیته‌ك په‌قلاوه”ى پێشكه‌شى دوژمنان بكه‌ن؟ پا مافێ ده‌یك و زارۆكێن شه‌هیدان دێ چ بیتن؟ یان كیژ سه‌رۆكایه‌تى؟ ئه‌وا د ڤى ده‌مى به‌ته‌نگ دا پێدڤیاتییه‌كا فه‌ر ب جه‌نابێ سه‌رۆك بارزانى هه‌ى یان ئه‌وا پشتى ڕاده‌ستكرنێ مه جاره‌ك دیتر و ده‌ست و پێ زنجیركرى گرێده‌تن ب یان به‌ره‌یێ شێعه‌یانڤه یان قۆفلكرى ب به‌غدایێ ڤه گرێده‌تن و ئه‌وا هه‌ى ژى ژ كیستێ مه و خوه و نه‌ته‌وێن كوردستانێ و كوردان ل هه‌مى كوردستانێ بكه‌تن؟!
*بسپۆرێ ئه‌كادیمى د زانستێن سایكۆلۆژى و پێداگۆگى/ زانینگه‌ها زاخۆ