ئیرانا پشتی ئیبراهیم ره‌ئیسی دێ یا چه‌وا بیت؟
محه‌مه‌د چه‌لكى
دوهى سپێدێ (20 ـ 5) مرنا سه‌رۆكێ ئیرانی ئیبراهیم ره‌ئیسی ژ لایێ ئیرانێڤه هاته ڕاگه‌هاندن، یێ كو دوهی ئێڤاری ب ئه‌گه‌رێ كه‌فتنا خارێ هیلیكۆپته‌را وی كو ژ گه‌شتا ڤه‌كرنا به‌نداڤا چه‌مێ ئاراس ئه‌وا د ناڤه‌به‌را ئیران و ئازه‌ربه‌یجانێ دا هاتیه دروه‌ستكرن، دزڤریڤه وه‌لاتێ خوه.
مرنا ره‌ئیسی د ڤی كاودانێ ئیران و ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین تێدا ده‌رباز دبیت، دێ شلقه‌كا بهێز ل سیاسه‌تا ئیرانێ یا ده‌رڤه و ناڤخوه دا ده‌ت، د هه‌ر دو ره‌وشان دا ئیرانا به‌ری مرنا ره‌ئیسی نامینیت و دێ گوهۆڕینه‌كا ب باندۆر ل پاش خوه هێلیت.
ئیبراهیم ره‌ئیسی ژ باسكێ توندڕه‌و و پشته‌ڤانێ سیاسه‌تا رابه‌رێ شۆرشا ئیرانێ عه‌لی خامه‌نائی دهێته هه‌ژمارتن و وه‌ك جێگرێ ڕابه‌ری دهاته هه‌ژمارتن و عه‌لی خامه‌نائی ئه‌و به‌رهه‌ڤ دكر داببیته شوینگرێ وی.
ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه ره‌ئیسی په‌یڕه‌ویا سیاسه‌ته‌كا هشك به‌رامبه‌ری هه‌ر ره‌نگێ ڤه‌كرنه‌كێ دگه‌ل خه‌لكێ ئیرانێ د پرسا ئازادی و مافێ ژنێ دا دكر. ده‌ما داوه‌كارێ گشتی ل دادگه‌ها شۆرشێ ب تایبه‌ت د سالا ١٩٨٨ دا ده‌ست ب پاقژكرنا زیندانان كر، ب هه‌زاران ئه‌ندامێن ئوپۆزسیۆنێ سێداره‌دان. پشتی بوویه سه‌رۆكێ ئیرانێ ( ٣-٨-٢٠٢١) رێژه‌یا سێداره‌دانێ ب شێوه‌یه‌كێ به‌رچاڤ زێده بوویه، د شۆڕشا ژینا ئه‌مینی دا رۆله‌كێ زێده هۆڤانه به‌رامبه‌ر شۆرشا ژنان گێرا.
د گه‌ل باسكێ میانڕه‌وێ ئیسلامی سیاسه‌ته‌كا هشك په‌یاده كرییه و ژ جهێ بریران دووركرنه، هه‌ر چه‌نده ئه‌و ژی بۆ پاراستنا شۆرشا ئیرانی د دلسۆزن.
ل سه‌ر ئاستێ ده‌رڤه ژی كێشمه‌كێش دگه‌ل رۆژئاڤا د پرسا ئه‌تۆم و پشته‌ڤانییا ته‌رۆرێ دا به‌رده‌وامه.
ل رۆژهه‌لاتا ناڤین ژی بوویه ئه‌گه‌رێ گه‌رمتربوونا شه‌ڕ و ناكۆكیێن تائیفی و ده‌ست د كاروبارێن ناڤخوه یێن هه‌ر ئێك ژ ئیراق، سووریا، لبنان و یه‌مه‌نێ دا دكه‌ت.
ئیران ل سه‌رده‌مێ ره‌ئیسی دا بوویه ده‌وله‌تا نه‌فره‌تكری و ئیشكا عمبارگۆیێن ئابووری به‌رده‌وام هشكتر دبیت، بێهن لێ مالق كرییه و كریزا ئابووری باندۆرا وێ ل سه‌ر چینێن هه‌ژار مه‌زتر دبیت، دڤێت ژبیر نه‌كه‌ین ژی خوه‌پیشاندانێن بازارێ ته‌هرانێ و ڤه‌رێژا شۆرشا ژینا ئه‌مینی هێشتا سوحبه‌تا گه‌رما ناڤ مالێن هه‌ر ئیرانیه‌كی یه.
مرنا ره‌ئیسی ب ڤێ مژه‌وییا به‌لاڤبووی گه‌له‌ك پرسا بێ به‌رسڤ دهێلیت، گه‌له‌ك د وێ باوه‌رێ دانه كو ئه‌ڤه ئه‌نجامێ باسك قڕاندنا هێزێن ناڤخوه یێن هه‌ردو باسكێن میانڕه‌و و توندڕه‌و، هه‌روه‌سا یێن چاڤ به‌رداینه شوینگرییا خامه‌نائی. لێ هنده‌ك ئانكۆیا كۆمپلۆیه‌كا هه‌والگیریان دویر نابینن. یێن باوه‌ری ب ڤێ ئانكویێ دئینن، ڤێ ئه‌گه‌رێ ڤه‌دگه‌ریننن بۆ رۆلێ هه‌والگیریان ل ئازه‌ربایجانێ ب تایبه‌ت یێن رۆژئاڤایی.
هه‌موو ئانكۆ و سیناریۆ د به‌ر هۆشن،چونكو ئیران ده‌وله‌ته‌كا میحوه‌ریا گرنگه ل ده‌ڤه‌رێ و ئارامییا (ئیستقرار) وێ بۆ ڕاگرتنا سه‌قامگیریا ئاشتیێ ل ده‌ڤه‌رێ.
مرنا ره‌ئیسی ئه‌گه‌ر ژ ئه‌نجامێ ناكۆیێن ناڤخوه یێن رژێما ئاخوندا بیت، هینگێ ئیران دێ نه‌چار بیت خوه ژ كێشێن ناڤخوه یێن ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌رێ بڤه‌كێشیت، ب هه‌مان كزبوونا رۆلێ ئیسلاما ئیخوانی ل ده‌ڤه‌رێ دێ رۆلی حزبێن تائیفا شیعی به‌ر ب كزبوون و بێ باندۆریێ ڤه چن، ده‌ڤه‌ر دێ به‌ر ب سه‌قامگیری و ئاشتبوونا تائیفان ڤه چیت. لێ ئه‌گه‌ر ب كۆمپلۆیه‌كا هه‌والگیرییا ناڤنه‌ته‌وی بیت، دێ ناڤخوه‌یا ئیرانێ شلۆق بیت و پێلا سییێ ژ شوره‌شا خه‌لكێ ئیرانێ ل دژی رژێما ئاخوندا ده‌ستپێكه‌ت. د هه‌ر دو ئانكۆیان دا ئێدی ئه‌و ئیرانا سه‌ر هشك و مایتێكه‌ر ب هه‌مان هێزێ نامینیت. رۆژئاڤابوونا رۆلێ ئیرانێ ل سه‌ر ده‌وله‌تێن تائیفا شیعه لێ خوه‌دی باندۆر و هێز دێ به‌ره‌ف نه‌مانێ چیت.
مرنا ره‌ئیسی دێ گه‌له‌ك ده‌رگه‌هان ل تاق هێلیت لێ ده‌رگه‌هێ ژ هه‌موویان ب باندۆرتر و دێ بیته ده‌ستپێكا نه‌مانا ده‌وله‌تا ئاخوندا رژێما ئیسلامی ل ئیرانێ.
