ئیمپراتۆریه‌تا مافێن مرۆڤی
دوهێ، 66 ساڵ ب سه‌ر راگه‌هاندنا ئێكه‌مین گرێبه‌ند و به‌ڵگه‌نامه‌یا مافێن مروَڤی ل جیهانێ ده‌ربازبوون، كو ل 10ێ چریا ئێكێ ساڵ 1948 ێ ل گه‌رمه گه‌رما شه‌ڕێ جیهانیێ ئێكێ ژ لایێ كوَمه‌ڵه‌یا گشتی نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی ب بریارا هژمار 217 هاتیه راگه‌هاندن، شه‌نگسته و بنه‌ماێن سه‌ره‌كیێن ئه‌ڤێ گرێبه‌ندێ لسه‌ر هه‌رچار جورێن ئازادیێ هاتینه نڤیسین، ئازادیا راده‌ربیرنا بیروبوچونان، ئازادیا كۆمبوون و خرڤه‌بوونێ، ده‌ربازبوون ژ ترسێ، دابینكرنا پێدڤیان. چ ده‌وله‌تێن ئه‌ندام د كوَمه‌ڵه‌یا گشتیا نه‌ته‌وه‌ێن ئێكگرتی دژی ڤێ راگه‌هاندنێ نه‌بوون، لێ به‌لێ 8 ده‌وله‌ت كو پرانیا وان ژ كوَمارێن ئێكه‌تیا سوَڤیه‌تا به‌رێ و باشۆرێ ئه‌فریقیا و شاهنشینا سعودیێ بوون ده‌نگ بۆ ئه‌ڤێ دیكیوَمێنتێ نه‌دا. ب ڤێ هه‌لكه‌فتێ هه‌رساڵ نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی و چالاكڤانێن بیاڤێ مافێن مروَڤی، هژماره‌كا به‌رچاڤ چالاكی و بزاڤ و جڤینێن سیاسی و ره‌وشه‌نبیرێن گرنگ ئه‌نجام دده‌ن، خه‌لاتێ نوَبل و نه‌ته‌وه‌ێن ئێكگرتی د ڤی بیاڤیدا دهێنه به‌ڵاڤكرن، هه‌روه‌سا راپوَرته‌ك گشتی وگشتگیر ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ به‌رهه‌ڤ دكه‌ن كو تێدا هیرۆ گرێن زێده‌گاڤی و پێشێلكرنان هه‌مبه‌ری مافێن مروَڤی ل سه‌رتاسه‌رێ جیهانێ خۆیا دكه‌ن، ب سه‌دان باده‌ك و دیكیوَمێنتێن نڤیسین و وێنه‌دار و به‌ڵگه‌نامه‌یێن زێندی و راسته‌قینه د كه‌ناڵێن جوَراوجورێن راگه‌هاندنا دونیایێ په‌خش و به‌ڵاڤ دبن، گه‌له‌ك حوكمه‌ت و ده‌سته‌ڵات ریسوا و مه‌حكوم دبن، ب تایبه‌ت ل هه‌ردوو كیشوه‌رێن ئاسیا و ئه‌فریقیا، له‌وا سه‌رباری واژوَكرنا هنده‌ك ده‌وله‌تان ل سه‌ر ڤێ به‌ڵگه‌نامێ به‌لێ نه‌دخوَشحالن ده‌مێ ناڤێ وان د لیستێن وه‌ڵاتێن پێشێلكار و زێده‌گاڤدا دهێته توماركرن، نه‌خاسمه حوكمه‌تێن ل دووڤ ده‌ستوورێن ئولداریێ حوكمرانیێ دكه‌ن، ئه‌و دبێژن ئالیێن ئولی د ڤێ راگه‌هاندنێ دا ل به‌رچاڤ نه‌هاتینه وه‌رگرتن، ب تایبه‌ت ئیسلامیه‌ت، له‌وا ل مه‌ها ته‌موزا ساڵا 2000ێ ل قاهیره، پرانیا ده‌وله‌تێن ئه‌ندام ل رێكخراوا كوَنگره‌یا ئیسلامی ب شێوه‌كێ فه‌رمی داخوانیه‌ك ب ناڤێ مافێن مرۆڤێ بوسلمان راگه‌هاند، به‌لێ چونكی چ هێزه‌كا یاسایی و پشتگیریه‌كا نێڤده‌وڵه‌تی نه‌بوو، نه‌شیان ناڤه‌روَك و مادده و برگه‌هێن وێ ب سه‌ر ده‌وله‌تێن واژوكه‌ردا بسه‌پینن، ب تایبه‌ت سعودیه و ئیران و حوكمه‌تێن كه‌نداڤێ. پشتی شه‌رمه‌زاربوونا بوهارا عه‌ره‌بی و شكه‌ست و ب هه‌ڵمبوونا فه‌لسه‌فه‌یا ئیخوان و دژواربوونا شه‌رێن ئول و رێبازێن ئولی و فابریقه‌كرنا رێكخراوه‌كا تیروَریستا مینا داعش، پێدڤیه نێرین و تێگه‌هشتنێن نێڤده‌وله‌تی بۆ مافێن مرۆڤی گوهرینێن گرنگ و مه‌زن و به‌رچاڤ بخوه‌ڤه بگرن و كوَمه‌ڵه‌یا گشتیا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی و رێكخراوێن جیهانیێن مافێن مروَڤی و هیۆمان رایتس و ته‌ڤایا ئالیێن گرێدایی ب بابه‌تێ مافێن مروَڤی دووڤچوونه‌ك تازه و نوو بكه‌ن و جاره‌كا دن هه‌رهه‌می مادده وبرگه‌هێن راگه‌هاندنا جیهانیا مافێ مروَڤان بهێته گه‌نگه‌شه‌كرن و دارشتنه‌ك هه‌ڤچه‌رخ و سه‌رده‌میانه بۆ بهێته‌كرن و پرانیا دیكیۆمێنتا ساڵا 1948ێ بهێته ده‌ستكاری كرن، چونكی كه‌ڤناربوونا وێ كریز و قه‌یران و ئاریشه‌یێن زوَر بو كوَمه‌ڵگه‌ه و جڤاكا نێڤده‌وله‌تی چێكرینه و ب سه‌دان تاوانبار و تاوانێن مروَڤایه‌تیێ هاتینه پشتگوه ئێخستن و ده‌رگه‌هێن دادگه‌هێن نێڤده‌وله‌تیێن مافێن مروَڤی هاتینه دائێخستن جیهان و جڤاكا وێ ل سه‌ر لێڤارا هه‌رفینه‌كا مرۆڤاتیێ یه، مخابن ئه‌ڤ هه‌می نه‌خشه‌رێكێن چاره‌سه‌ریێ ژی، تنێ و تنێ خاپاندنا مرۆڤانه.
