ئێك جگاره و نارگیله چه‌ند ژینگه‌هێ پیس دكه‌ن؟
جگارە و نارگیله‌یان بەشدارییەکا بەرچاڤ هەیە ل پیسبوونێ ل چەندین قۆناغاندا، ژ بەرهەم ئینانێ هه‌تا فڕێدانێ. ل ڤێرە باسی هنده‌ك خالان دكه‌ین كو جگاره دشێت پیس بكه‌ت، ئه‌وژی:
-1 پیسبوونا هەوای كێشانا هه‌ر نارگیله‌یه‌كێ به‌رامبه‌ر سه‌د جگاره‌یانه و هەر جگارەک زێده‌تر ژ حه‌فت هەزار مادەیێن کیمیایی دەردكه‌ت کو زۆربەیا وان ژەهراوین، ژ وانژی:
– ئێکەم ئۆکسیدی کاربۆن CO ئۆکسجینێ ل خوینێ دا کێم دکه‌ت.
– بەنزین، فۆرماڵدیهاید، و تۆلۆین
– ماددەیێن شێرپەنجەیی یێن ناسراون.
– ئامۆنیا و سیانیدا هایدرۆجین
– زیانبەخشە بۆ ساخله‌میا هەناسەدانێ.
– گەردیلەیێن بچووك
– PM2.5 & PM10 کوالیتیا هەوای خراپتر دکه‌ن و نەخۆشیێن هەناسەدانێ پتر دکه‌ن.
– ئێک جگارە نێزیکی 14 میلیگرامێن PM2.5 و 1-2 میلیگرامێن CO دەردكه‌ت، ئەڤه ژی بەشدارە ل کوالێتیا خرابا هەوای.
– سووتنا ره‌ژیێ CO2 و CO و گازێن ژەهراوی دەردكه‌ت، ئەڤه‌ژی دەردانا گازێن گەرمخایه‌ن زێده دکه‌ت.
-2 پلاستیك و پیسبوونا ئه‌ردی
– قرومكێن جگاره‌یان ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ ژماره ئێكه كو دچنه دناڤ به‌رمایكاندا و ساڵانە نێزیکی 4.5 تریلیۆن قرومك دهێنه فڕێدان.
– فیلتەران سێلولۆز ئەسیتات (جۆره‌ک ژ پلاستیک)ی تێدایە کو ١٠-١٥ ساڵ پێ دڤێن هه‌تا تێک دچیت و د حه‌لیێت و ده‌ما دحه‌لیێت ڤه‌رێژێن وه‌كو (نیکۆتین، ئارسنیک، کانزایێن گران) ژێ ده‌ردكه‌ڤن و ئاخ و ئاڤێ پیس دکه‌ن، ئه‌ڤه ژ بلی وی پلاستیكێ نارگیله پێ دهێنه كێشان.
-3 به‌رمایك و پیسبوونا ئاڤێ – ئێک قرومكێ جگارێ دشێت هه‌تا ٥٠٠ لیترێن ئاڤێ پیس بکه‌ت و زیانێ ب ژیانا ئاڤی بگەهینیت. ماددەیێن کیمیایی یێن دناڤ جگاره‌یاندا کوشندەنه بۆ ماسی و پلانکتۆن و زیندەوەرێن دی یێن دەریایی.
– خۆڵیا ره‌ژیێ و جگاران کانزایێن گران و ماددەیێن شێرپەنجەیان تێدانە کو ئاڤ و ئاخێ پیس دکەن.
– پاقژكرنا نێرگەلەیان بڕه‌کا زۆر یا ئاڤێ ب فیڕۆ دده‌ت و ره‌نگه دگه‌ل ڤه‌رێژا وێ ئاڤێ ئه‌و كه‌ره‌سته بگه‌هنه ژینگه‌ها ئاڤی و زیانێ بگه‌هینن.
-4 دارستانبڕین و کاریگەری لسەر کەشوهەوای – چاندنا تووتنێ ساڵانە دبیتە ئه‌گه‌رێ بڕینا نێزیکی ٦٠٠ ملیۆن نەمامان ل دارستانان. هه‌روه‌سا بەرهەم ئینانا ٣٠٠ جگارەیان نێزیکی ئێک کیلۆیێن CO2ێ دەردده‌ن و ئه‌و كه‌ره‌سته‌یێن وه‌كو په‌ینێ كیمیایی كو بۆ گه‌شه‌یا تووتنێ بكار دئینن، وه‌كۆ قركه‌ره‌كێ یه بۆ زینده‌وه‌رێن دی و ژ بلی جۆرێ ئاخێ ژی تێك دده‌ت.
– ئێک سندوقا 500 گرامی یا ره‌ژیێ پێویستی ب بڕینا چەندین داران هەیە، ئه‌ڤه‌ژی ره‌وشا دارستانان خرابتر لێ دكه‌ت.
– بەرهەم ئینانا ره‌ژیێ بۆ نێرگەلەیان بەشدارە ل دارستانبڕین و ژناڤبرنا جهێ نیشتەجێبوونێ. ده‌رئەنجام، هەر جگارەیەک بەشدارە ل پیسبوونا هەوا و ئاخ و ئاڤێ، ئەڤه‌ژی وه‌کریە ببیتە مەترسییەکا بەرچاڤ بۆ ژینگەهێ. وەستان یان کێمکرنا بکارئینانا جگارەیان دشێت کاریگەریه‌كا ئەرێنی لسەر تەندروستیا کەسی و هەسارەیێ هەبیت.
