ئەرێ رەوایە کورد تازە خوە بکەنە پشکەک ژ شەرێ شیعە و سونیان؟
یەکەم جار ل مزگەفتا سکرینێ من زانى کو شەرەک نەخواستى د ناڤبەرا سەحابیان دا پەیدا ببوو. ئەز ل مزگەفتا گوندى بووم بۆ نڤێژا ئەینیێ و د هەمان دەم دا دڤیا با من ناڤێن قوتابیێن نڤێژکەر بۆ مامۆستایێ پۆلا قوتابخانێ، نڤیسیبان. ئەز ڤەگەریام مالێ، ژ بەرکو بابێ من ل گلالە بوو، من پرسیارا بابەتى ژ دایکا خوە کر. دایکا من خوەندەڤان بوو و هندەک ژ فەقیێن وێ پشتى هینگێ بوونە مەلا، وێ د بەرسڤێ دا پارچەکا هوزانێ بۆ من ڤەگێرا: “بەحەشتى نە قاتل و مەقتول”، و شرۆڤە کر کو کارێ مە ب ڤى شەرێ دژوار د ناڤ بەرا سەحابیان دا نینە.
ب راستى کورد و پرانیا هەرە مەزنا کوردان موسلمانن و پەیرەوێن مەزهەبێ سونى- شافعینە و ل سەر ڤى پرەنسیپێ ژیانە. لەوا تا ئەز مەزن بوویم و سەرەرایى کو ئەز فەقى بووم ل بەر دەستێ بابێ خوە و پاشان قوتابیێ زانستێن ئاینێ ئیسلامی، قەت شەرێ موسلمانان پشتى پێغەمبەرى (سلاڤێن خودێ ل سەر بن) ل سەر زمانێ کوردان نەبوو، هندى ئەز ل کوردستانێ ئەڤ بابەت چ جاران بۆ من نەببوو جهێ گڤت و گۆیێ، یەک جارێ تێ نەبیت کو رەئیس عورەفایەکێ عەرەب ل زاخۆ دڤیا ب من بدەتە زانین: یا راست ئەو بوو کو پشتى پێغەمبەری ئیمام عەلى ببا خەلیفە و ئەبو بەکر و عومەر و عوسمان گونەهبار کرن، چونکى عەلى ژ وى مافى بێ بەهرکرن (ل سەر مەزهەبێ کوردان هەمى سەحابى، ژن و مێر، بەحەشتینە و خودێ ژ هەمیان رازى بیت).
سەرەرایى بۆمەبارانا گوندان و پاشان ژیانا ل ژووریا عیراقێ و شەرێ ژ ناڤبرنا رێکخستیێن نهێنى یێن پارتى دیموکراتى کوردستان و ئەنفال و کورد قرکرنێ و پەنابەریێ قەدەرا من نە بوو مرن و ئەز ل دەف خالێن خوە راوەستام ل باژارێ قوم ل ئیرانێ. ب راستى د ناڤ موسلمانان دا گەلەک گەلەک کێمە یەک مەزهەبێ خوە بگهۆریت، بەلکو دین گوهارتن بەربەلاڤترە ژ هندێ، کو سونیەک بچیتە چەپەرێ دوژمنێن خوە یێن شیعە، یان ژى بەرۆڤاژى. لێ خالێن من ببوونە شیعە و مامۆستا بوون د حەوزا علمیا قوم دا.
ئەگەر چى ل دو سالێن خواندنا کۆلیژا شەریعە ل بەغدا و ل بەر دەستێ مەزنە مەلایێن سونى یێن وەکى حارس زاری (پشتى سالا 2003ێ دبیت ئەو مەلایێ کو مەلا مەزنێن عیراقێ ل بن چادرا وى کۆم دبن) بابەتێ شەرێ سەحابیان بۆ من نە بوو بابەتەکێ سەرنجراکێش. لێ ل حەوزا علمیا قوم و ل بەردەستێ مەزنە مەلایێن وەکو ئایەتولا عوزما نەجەفیێ مەرعەشى مەحال بوو قوتابیێن وەکو من د سەر ڤى بابەتى را بێ پێزانین دەرباز ببن. نە تەنێ شەرێ خویناویێ سەحابیان و مێژوویا شیعە و سونیان ل قومێ دهێتە خواندن، بەلکو تەنانەت د زانستێن فقهی ژى دا خانا بۆ سونیان دهێتە دانین دکەڤیت بن خانا موسلمانان. بۆ نموونە ئایەتولا عوزما خومەینیێ، کو حەژێکەرێن وى دگۆتنێ “جێگرێ ئیمام مەهدى”، ئەو د پرتووکا تەحریر الوسیلە دا، دەمێ باسێ بابەتێن فقهى دکەت رێزبەندیێ ب ڤى رەنگى ددانیت: موسلمان، “ڕهل الژمە” یێن نە موسلمان، ئەڤجا سونى.
ل حەوزا علمیا قوم من دیت حەدیسێن سونیان کت کت دهێنە رەتکرن و د بەرامبەر دا شیعەیان جۆرەکێ دى یێ حەدیسان هەیە و ب تەمامى بەرۆڤاژى حەدیسێن سونیان و هەمان تشت د زانستێن دن یێن ئاینى دا وەکو تەفسیر و عەقائید و ئسۆل. ئەنجام ژى ئەڤەنە: نە شەهدا شیعەیان وەکو شەهدەیا سونیایە و نە ژى نڤێژ و نەرۆژى و نەژى حەج و زەکات. تەنانەت ئەڤ قورئانا موسلمانان یا نوکە، کو عوسمان بن عەفان کۆم کریە، ل گۆر شیعەیان قورئانەکا بەر وەختە. قورئانا راست و دروست ل دەف ئیمام مەهدى یا پاراستیە. ئەڤە زێدەیى هزار سالایە ئیمام مەهدى خوە ڤەشارتى و هەر رۆژەکێ مومکنە خوە دیار بکەت و هەر رۆژەکا ئیمام مەهدى خوە ب یەک جارى دیار کر دێ قورئانا ل دەف وى پاراستى ئاشکرا بیت، دبیت وەکو ڤێ قورئانێ بیت ئەڤا عوسمان کۆم کرى و دبیت جیاواز بیت.
رۆژگارا من ئەز کرم قوتابیێ زانستێن رۆژهەلاتناسیێ و زانستێن سیاسى ل بەر دەستێ مەزنە پرۆفیسورێن ئەلمان. ژ ژێدەرێن سونى و شیعە و مەسیحى و ئەکادیمیێن بێ لایەن من دیت بەرى ئیسلامێ شەر و مل ملانێ بوو د ناڤ بەرا دو بابکێن قورەیشى دا، بەنى هاشم و بەنى ئومەیە. ململانەیەکا گەرم ل سەر دەستهەلاتێ و کلیلا دەرگەهێ کەعبێ ل مەکەهێ؛ هەردو لایانان دڤیان کلیلا کەعبێ د دەست وى دابیت نە د دەستێ لایەنێ دى دا، چونکو قەبیلەیێن عەرەبا رێز ل وى لایەنى دگرت، ئەوێ کلیلا کەعبێ د دەست دا و سەنەمێن قەبیلەیێن عەرەبان د ژوورا کەعبێ ڤە دپاراستن.
ل سەردەمێ پێغەمبەرێ ئیسلامێ (سلاڤێن خودێ ل سەر بن) ئەڤ ململانە نیڤ ڤەمرى بوو، پێغەمبەرى هەڤسەنگیەک د ناڤ بەرا هەردو بابکێن قورەیشى دا پەیدا کر، تەنانە دەمێ پێغەمبەر ب یەکجارى ژ مەدینێ ڤەگەریایە مەکەهێ دو جه ب جهێن ئێمناهیێ دانە نیاسین: کەعبە و مالا ئەبو سوفیانێ مەزنێ بنەمالا ئەمەویان. لێ ل سەر دەمێ عوسمان بن عفان جارەکا دى بنەمالا وى یا ئەمەوى ب ئاشکرایى ڤەگەریا سەر دەستهەلاتێ. پشتى کوشتنا عوسمان بن عفان پسمامێ وى، معاویە یێ کورێ ئەبو سوفیان، خەلافەتا عەلیێ بنەمالا هاشمیان و پسمامێ پێغەمبەرى رەت کر و معاویە ل دیمەشقێ خوە ب خەلیفێ موسلمانان دا نیاسین. شەرێ سەحابیان دەست پێ کر و ب دژوارى و گەلەک توند و خویناوى. رۆژێن ڤى شەرى نە تەنێ خوینا وى بوون، بەلکو بوویەر ب ئاشکرایى شەرمزارینە، حاشا بۆ مە حاشا، ئەگەر ئیمام عەلى نە با، هندەک شەرکەران دلێ خوە برە عائیشایێ دایکا موسلمانان، چونکى ئەو ژى بەشەک بوو ژ شەران گورەی شیعەیان و ناڤنجیگەر بوو ل گۆر سونیان.
دەمێ حەجێ بوو، موسلمان بەرەف مەکەهێ دچوون، لێ حسێنێ کورێ عەلى ژ مەکەهێ رێکەفت بەرەف عیراقێ، چونکى عیراقیان نامە بۆ هنارتبوون، کو دێ وى کەنە مەزنێ خوە ل شوینا معاویە. دەمێ حسێن گەهشتى عیراقێ، عیراقى پێ وەرهاتن ئەو بژن و زارۆک و هەڤالێن وى ڤە قەت قەت کرن و سەرێ وى هنارتنە دەف خەلیفەی ل دیمەشقێ، کو ئەو ژى ل وێرێ ب دارکى گالتە و یاریان ب سەر و دەڤ و دفن و چاڤێن وى بکەت.
رۆژا عاشورایێ، رۆژا کوشتنا حسێن و بنەمالا وى یە و چل رۆژیا ڤێ رۆژێ ژى ل دەف شیعەیان پیرۆزاهیا خوە هەیە. رۆژگار هات و چوو، عیراقى گەلەک پەشێمان بوون کو حسێن خاپاندی. کوشتنا ژن و زارۆوکان ل بیرا خوە ئینا، ژ بلى پەشیمانیێ و گرى و خوەڤەقوتانێ تشتەکێ دى د دەست عیراقیان دا نەما، دلێ وان شکەست و ل خوە ڤەگەران و خوە ل دۆزا حسێن کرنە خودان و دەست هاڤێتە شەر و تولڤەکرنێ و حەتا ئەڤرۆ ئەڤ شەرە بەردەوامە و عیراق سەنتەرێ ڤى شەرى یە.
ئنگلیزان عیراق کرە دەولەت (ئەو عیراقا ژ کەڤن دا بوویە سەنتەرێ شەرێ شیعە و سوننان) و ئنگلیزان بۆ بەرژەوەندیا خوە کورد کرنە بەشەک ژ ڤێ دەولەتێ، بەلێ کورد هەر مان بەردەوام ل سەر مەزهبێ “بەحەشتى نە قاتل و مەقتول”، واتە مایێ خوە د شەرێ سەحبایان دا نەکە. کوردان خوە ژ ململانا شیعە و سونیان دوور راگرت، سەرەرایێ هندێ کو بێ ئیرادا وان بووینە بەشەک ژ عیراقێ.
