بارزانی و بزاڤا رزگاريخوازا كوردى 1975 – 1990
مەسعوود بارزانی
پشكا دوازدێ
دامەزراندنا بەرەیێ كوردستانی
136
پشتی گەنگەشەكرنا بابەتان ب هووركاتی، چەند بڕیار دان، ژ روویێ سیاسی ڤە شاند بهێنە دروستكرن و دانوستاندن بهێنە كرن، ژ روویێ لەشكری ڤە پێدڤیە هندی بهێتە كرن بەرگری بهێتە كرن و پاشی شەڕێ پارتیزانی بهێتە كرن، ژ وی رووی ڤە بەرهەڤبوویان پتر چاڤێ وان ل سەر من بوو و دخواست بزانن دێ چو بێژم.
ب مەرەما دووڤچوونا بڕیارێن پێشتر ژی، رۆژا 22 تەباخا 1988ێ كۆمبوونەكا دی یا بەرەیێ كوردستانی ل راژان هاتە كرن، بۆ وێ ئێكێ بزانن كا د سەرەدانا تەهرانێ دا چو بابەت بهێنە بەحسكرن.
د كۆمبوونەكا نەئاسایی یا بەرەیێ كوردستانی دا كو ل رۆژا 22 تەباخا 1988ێ ل بارەگەهێ مەكتەبا سیاسی یا پارتی هاتە كرن، شاندێن پارتی، ئێكەتی، پارتی گەل، حزبا شیوعی یا ئیراقی و حزبا سۆشیالیستا كوردستانێ پشكدار بوون. د وێ كۆمبوونێ دا ب تێروتەسەلی رەوشا گشتی یا دەڤەرێ و كوردستانێ هاتە بەحسكرن. پشكەكا دی یا كۆمبوونێ یا تایبەت بوو ب هەلسەنگاندنا كار و چالاكیێن بەرەی. ل دوماهیا كۆمبوونێ گرنگیا پێدڤیا ئێكرێزی و كارێ بەرەیی پێخەمەت تەبایی و بەرژەوەندێن بلندێن گەلێ كوردستانێ دوپاتی ل سەر هاتە كرن.
ل رۆژا 1ی ئیلۆنا 1988ێ بوو، كو بروسكەكا لقێ ئێك گەهشتیە مە، گرێدای وێ ئێكێ بوو كو هەموو حزبێن بەرەیێ كوردستانی (حشع، ینك، پارتی گەل، حسك) بڕیار دایە بهێنە ئیرانێ، ژ بەر كو بەرگری ناهێتە كرن. چەند رۆژان پشتی هینگێ ل دۆر وێ كۆمبوونێ ژی یا ل رۆژا 11ی ئیلۆنا 1988ێ ل دیمەشقێ هاتیە كرن و كۆمەكا بڕیاران ژێ دەركەفتبوون، پشتی پەیوەندیا تێلەفۆنی د گەل كاك هشیار زێباری، رۆژا 13 و 14ی ئیلۆنا 1988ێ دكتۆر رۆژ هاتە نك مە و ئەو پرس بۆ مە بەحسكر، د كۆمبوونا دیمەشقێ دا بڕیار هاتبوو دان:
ناڤەندا بەرەی ژ دەرڤە بۆ دیمەشقێ بهێتە ڤەگوهاستن و جەلال تالەبانی ببیتە بەرپرسێ نڤیسینگەها دیمەشقێ و مۆر ژی هەبیت.
ل ناڤا كوردستانێ، كاك مەسعوود بارزانی بەرپرسێ بەرەی بیت.
بۆ پەیوەندیێن عەرەبی و ئیسلامی ژی، جەلال تالەبانی و د. مەحموود عۆسمان بەرپرس بن.
كەریم ئەحمەد، بەرپرسێ پەیوەندیێن بەرەی بیت ل ئەورۆپا و رۆژهەلات.
بەرەیێ كوردستانی ل رۆژا 19ی ئیلۆنا 1988ێ كۆم بوو و ژ پارتی: (مەسعوود بارزانی، فازل میرانی، د. رۆژ نووری شاوەیس)، ژ حشع: (ئەبووحكمەت)، ژ ئێكەتیێ: (جەبار فەرمان)، ژ حسك: (قادر جەباری) تێدا بەرهەڤ بوون.
ب مەرەما دووڤچوونێ بۆ بڕیارێن پێشتر و دانانا بەرنامەكێ نوو و گونجای، سەركردایەتیا سیاسی یا بەرەیێ كوردستانی ل رۆژا 20 ئیلۆنا 1988ێ، دەست ب كارێن خوە كر، ب بەرهەڤبوونا:
پارتی: (مەسعوود بارزانی، د. رۆژ نووری شاوەیس، فازل میرانی، فرەنسۆ حەریری)، ئێكەتی: (نەوشێروان مستەفا، د. فوئاد مەعسووم، جەبار فەرمان)، حشع: (ئەبووفارووق، ئەبووحكمەت)، حسك: (رەسوول مامەند، قادر جەباری)، پارتی گەل: (سامی عەبدولرەحمان)، پاسۆك: (ملازم شوان).
جارەكا دی ل رۆژا 22ی ئیلۆنا 1988ێ بەرە كۆم بوو و چەندین بڕیار هاتنە دان، ژ وانا ژی پێشكێشكرنا یاداشتنامان بۆ دەرڤە.
رۆژا 21ی چریا ئێكێ 1988ێ، رەفعەت مەلا و حەمە توفیق هاتنە نك مە، هەر وێ شەڤێ جەلال تالەبانی ب تێلەفۆنێ پەیوەندی ب من كر، بەحسێ رەوشا بەرەی كر و ل دۆر دامەزراندنا بەرەیەكێ ئیراقی ژی ڕاگەهاند كو هەكە ل ناڤخوە بەرەیەك بهێتە پێكئینان ژ دەرڤە دێ بساناهی هێتە كرن.
رۆژا 12ی چریا دویێ 1988ێ، كۆمبوونەكا دی یا سەركردایەتیا سیاسی دەستپێكر و ب بەرهەڤبوونا:
پارت: (مەسعوود بارزانی، عەلی عەبدوللا، د. رۆژ نووری شاوەیس، فازل میرانی، فرەنسۆ حەریری)، ئێكەتی: (د. فوئاد مەعسووم، جەبار فەرمان، كوسرەت رەسوول)، حشع: (ئەبووفارووق، ئەبووحكمەت)، حسك: (رەسوول مامەند، مامۆستا سەعد عەبدوللا، قادر جەباری)، پارتی گەل: (سامی عەبدولرەحمان و ….)، پاسۆك: (ئەحمەد هەردی، ملازم شوان) و دانوستاندنەكا تێروتەسەل ل دۆر بەرەیێ ئیراقی هاتە كرن و ل دۆر وێ یەكێ رێككەفتین.
رۆژا 12ی تەباخا 1990ێ، كۆمبوونا بەرەیێ كوردستانی ل راژان دەست ب كارێن خوە كر، هەرچەندە ل رۆژا 10ی تەباخا 1990ێ، ژ ئالیێ قەرارگەها رەمەزان ڤە ئەز یێ داخوازكری بووم بۆ كۆمبوونەكێ ل كرماشان، لێ ئەز نەچووم، دیار بوو نەوشێروان مستەفا و محەمەد شاكەلی چووبوونە وێ كۆمبوونێ و پشكدرای د كۆمبوونا بەرەی دا نەكر. پشكدارێن كۆمبوونێ پێكهاتی بوون ژ:
پارتی: (مەسعوود بارزانی، د. جەرجیس حەسەن، مەسعوود سالەیی، فەرنسۆ حەریری)، ئێكەتیی: (عەبدوللا، حەسەن كوێستانی)، حشع: (كەریم ئەحمەد، مەلا حەسەن، رەوەند)، حسك: (مامۆستا سەعد عەبدوللا، مامۆستا ئەمین)، پارتی گەل: (مەجید رزگاری، پالە، هۆشەنگ). ژ پاسۆكێ كەسێ پشكداری نەكر.
دانوستاندن و گەنگەشەكا تێروتەسەل و خو هەتا یا توند هاتە كرن و بۆچوونێن حزبا شیوعی و پارتی گەل د سەیر بوون، هەمبەری سەددامی توند بوون. ل دوماهیا كۆمبوونێ ب كۆما دەنگان بڕیار هاتە دان:
1-بەیاننامەیا لژنا بجهئینانێ ببیتە چارچووڤێ سیاسەتا راگەهاندنێ.
2-نەرماتییێ نیشا بدەن هەكە رژێمێ نەرماتی نیشا دا.
3-چالاكیێن سەربازی نەهێنە كرن.
4-ژ دەرڤە، لژنەیێن بەرەی كۆمبوونێ بكەن و رێنمایێن بەرەی بجهـ بینن.
د دەمێ د ناڤبەرا رۆژێن 19 ــ 20ی ئیلۆنا 1990ێ دا، ل سەر داخوازا فەرمی یا حكومەتا فرەنسا، شاندەكێ بەرەی كو پێكهاتی بوون ژ: جەلال تالەبانی، موحسن دزەیی، سامی عەبدولرەحمان و دكتۆر مەحموود عوسمان، سەرەدانا پاریسا پایتەختێ وی وەلاتی كر و د گەل مەزنە بەرپرسێن فرەنسا دا كۆم بوون. ئەڤە جارا ئێكێ بوو حكومەتا فرەنسا ب فەرمی شاندێ كوردی داخواز بكەت. ئەو داخوازنامە پشتی ب سەرداگرتنا مالا بالیۆزێ فرەنسا بوو ل كوێتێ. دیارە فرەنسا ب ڤی كاری دخوازیت نیشا ئیراقێ بدەت كو دشێت مفای ژ كوردان وەرگریت.
ل رۆژا 1ی كانوونا ئێكێ 1990ێ، هێزەكا دوژمنی پێكهاتی بوو ژ لیوایا پێنجسەد و حەفت یا فرقا چل و حەفت، ل دەڤەرا بۆلێ هێرش كرە سەر هێزێن بەرەیێ كوردستانی، سوپاس بۆ خودێ پشتی شەڕەكێ گران هێرشا وان هاتە تێكشكاندن، د ئەنجام دا نەه سەرباز هاتنە كوشتن، حەفتێن دی ژی بریندار بوون و هەشت ژی ب ئێخسیری كەفتنە دەستێ پێشمەرگەیێن بەرەیێ كوردستانی و هەژمارەكا كەلوپەلێن لەشكری ژی كەفتنە دەستێ پێشمەرگەی.
د راستی دا بەرەیێ كوردستانی رۆلەكێ مەزن و بەرچاڤ و كاریگەر د بەرگریكرنا گەلێ كورد دا ل ناڤخوە گێرا، هەڤدەم د گەل گەهاندنا دەنگێ ڕەوایێ گەلێ مە ب ناڤەندێن بڕیارێ و جڤاكێ ناڤدەولەتی و رایا گشتی یا دەرڤە و ب هێزكرنا ئێكرێزی و تەبایێ د ناڤا ئالیێن كوردستانی دا و هەتا بۆ یێن ئیراقی ژی خەمساری نەكر، ب شێوەكی هەكە بەرەیێ كوردستانی نەبا كارەساتا سالا 1988ێ ژ یا سالا 1975ێ دا مەزنتر بیت، لێ هەبوونا بەرەیێ كوردستانی و ئێكهەلوەستی و ئێكگۆتاریا ئالیێن ناڤا بەرەی و پاراستنا تەبایی و ئێكرێزیا بزاڤا رزگاریخوازا كوردی، كاریگەریێن ڤێ كارەساتێ هەتا رادەیەكێ بەرچاڤ كێم كرن و بەرگرییەكا مەزن ژی ژ هەبوونا گەلێ مە كر، ب تایبەتی ل دەرڤە.
