بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردی 1975 – 1990
مه‌سعود بارزانی
پشكا پێنجێ
65
د ناڤا ده‌ستهه‌لاتدارێن ئیرانێ دا، چه‌ند كه‌سه‌ك د گه‌ل مه دا هه‌ڤسۆز بوون و به‌رهه‌ڤی هاریكاریێ و پشته‌ڤانیێ بوون، لێ گه‌له‌ك كه‌س ژی ب توندی دژی كوردان و ماف و داخوازیێن وان بوون و به‌رهه‌ڤ نه‌بوون ب چو شێوه‌كی دانپێدانێ ب مافێن ملله‌تێ كورد بكه‌ن. له‌وڕا بزاڤكرن چه‌ند كه‌س و گرۆپ و ده‌سته‌یێن سه‌ر ب خوه‌ڤه دامه‌زرینن بۆ دژاتیكرنا كوردان و دروستكرنا ناكۆكی و دوبه‌ره‌كیان د ناڤا رێزێن ملله‌تێ مه‌دا. ئێك ژ وان كه‌سان عه‌باس شه‌به‌ك بوو كو به‌ری سالا 1975ێ كادرێ پارتی بوو و پاشی بوو كادرێ ئێكه‌تیێ ل سووریێ و پاشی په‌یوه‌ندیێن سه‌یر و حێبه‌تی د گه‌ل لیبیا دا دروست كربوون، د ئێك ده‌م دا ژ ئالیێ لیبیا و سووریێ و ئیرانێ ڤه پشته‌ڤانی لێ دهاته كرن و هاریكاریا وی دكر.
1- لیبیا هه‌ر ئێك ژ سه‌عد موجبر و عه‌لی حیجازی و عومه‌ر حامدی هاریكاریا وی دكر.
2- ل ئیرانێ ژ ئالیێ مسته‌فا كه‌فاشزاده، مه‌هدی هاشمی و محه‌مه‌د مونته‌زری و چه‌ند به‌رپرسێن دی یێن ئیرانێ ل ناڤا سووریێ هاریكاریا وی دكر.
3- ل سووریێ عه‌لی دۆبا و خه‌ددام و جه‌بار كوبێسی هاریكاری و پشته‌ڤانیا وی دكر.
پشتی هینگی دیار بوو كو ئه‌ڤ گرۆپه ب تنێ بۆ فه‌ند و فێلان هاتیه دامه‌زراندن و ب چو شێوه‌كی په‌یوه‌ندی ب ئیسلامێ و كوردایه‌تیێ ڤه نینه، و چه‌ند كه‌سێن ناڤا گرۆپی ب رێكا خاپاندنا لیبیا پاره‌كێ مه‌زن وه‌دگرت و ده‌وله‌مه‌ند بوون.
رۆژا 17ی ئادارا 1981ێ، هه‌ڤالێن مه پێشوازی ل گرۆپێ عه‌باس شه‌به‌ك كر، كو پێكهات بوون ژ عه‌بدوللا شكه‌فت هندی و خۆرشید خه‌بات و عه‌ریف حسێن و كۆرێ وی، د جلكێن وان دیار بوو ئه‌و گرۆپن یێن خوه ب له‌شكرێ ئیسلامی ب ناڤكرین.
د كۆمبوونێ دا به‌حسێ ره‌وشا گشتی یا ده‌ڤه‌رێ و كوردستانێ هاته كرن، هه‌روه‌سا ب ئاشكرایی و زه‌لالی هاتنه ئاگه‌هداركرن كو ب چو شێوه‌كی ده‌لیڤا ڤه‌كرنا باره‌گایی ل كوردستانێ پێ ناهێته دان، ژ به‌ر كو جهێ باوه‌ریێ نینن و د گۆتنێن خوه‌دا راستگۆ نینن، هه‌ر چه‌نده گه‌له‌ك هیڤیی ژی كرن و داكۆكی كر كو ب چو شێوه‌كی دژایه‌تی و دوژمنایه‌تیا مه ناكه‌ن، و ل دێ ل ژێر فه‌رمانا مه بن، لێ ئه‌م رازی نه‌بووین. ل دوماهیا كۆمبوونێ راگه‌هاند كو دێ عه‌باس شه‌به‌كی ئاگه‌هدار بكه‌ن، یان ئه‌و ب خوه بهێت، یان ژی ئه‌و دێ ده‌ستان ژێ به‌رده‌ن و چنه مالێن خوه.
رۆژا 8ی ئادار 1987ێ، بروسكه‌كا قه‌رارگه‌ها مه بۆ مه هات و د بروسكێ دا ئاماژه ب وێ ئێكێ كربوو كو عه‌باس شه‌به‌ك ب هێزه‌كا پێنجی كه‌سی ڤه هاتیه شنۆ و هاتیه گۆتن كو د گه‌ل پارتی دا رێككه‌فتینه بۆ وێ ئێكێ هێزێن وان بچنه خواكوركی و سنۆرێ لقێ ئێك، پرسا دیتن و بۆچوونا من كربوو و من ژی به‌رسڤ دا كو راست نینه و نابیت بچنه وان جهان.
به‌ری سه‌رهلدانا ملله‌تێ كوردستانێ سالا 1987ێ ل كوردستانێ ب گشتی و ب تایبه‌تی ل هه‌له‌بجه، هه‌ژماره‌كا مه‌زن یا وه‌لاتیێن كورد به‌رێخوه دا ده‌رڤه‌ی و گه‌له‌ك ژ وان چوونه ئیرانێ، مه‌لا عوسمان عه‌بدولعه‌زیز و برایێ وی مه‌لا عه‌لی و چه‌ند مه‌لایێن وه‌كو مه‌لا محه‌مه‌د به‌رزنجی و عه‌لی باپیر د ناڤا په‌نابه‌ران دا بزاڤا ئیسلامی دامه‌زراند وه‌كو كیانه‌ك، ئیرانێ ژی هاریكاریا وان كر، لێ هاریكاریه‌كا مه‌زن نه‌بوو. ب مه‌ره‌ما موكمكرن و ب هێزكرنا په‌یوه‌ندیان د ناڤبه‌را هه‌ردو ئالیان دا، رۆژا 13ی ئیلۆنا 1990ێ، مه پێشوازی ل عه‌لی باپیری كر، كو ب ناڤێ بزاڤا ئیسلامی هات بوو. د دیدارێ دا داخوازا خورتكرن و ب هێزكرنا په‌یوه‌ندیان و هاریكاریێ د ناڤبه‌را هه‌ردو ئالیان دا كر.
بزاڤه‌كا دی هه‌ژماره‌كا به‌رپرسێن ئیرانێ ل ژێر چاڤدێریا راسته‌وخوه یا مه‌حموود هاشمی زۆلقه‌دار، پێكهاتی بوو ژ دامه‌زراندنا رێكخستنه‌كێ ب ناڤێ (حزبوللا). جۆره‌كێ هاریكاریێ بۆ دكر و وه‌سا هزر دكر كو حزبوللا دێ بیته پێگوهۆر و ئه‌لته‌رناتیڤێ پارتی، د ناڤا حزبوللا ژی دا دو بۆچوون هه‌بوون، پشكه‌كا وان وه‌سا هزر دكر ئه‌م ئاگه‌هداری بابه‌تی نه و ئه‌ڤه بارڤه‌كرنا رۆلێن وان بوو (كو وه‌سا نه‌بوو و ژ راستیێ ده‌رباز نه‌بوو)، ده‌مێ زانی ژی ئه‌و رێكخستن بۆ دژایه‌تیكرنا پارتی یه، پتریا وان ده‌ست ژێ به‌ردان و خوه ڤه‌كێشا. هه‌ژماره‌كا دی پێخه‌مه‌ت ده‌ستخستنا پاره‌ی و پله‌یان ب دووڤ كه‌فتبوون و پشكه‌كا دی ژی ب راستی ژی نیازه‌كا خراب ل دژی پارتی هه‌بوو، لێ سه‌رنه‌كه‌فتن، ده‌مێ ئیرانێ هه‌ست كری كو كارتێكرنا وان وه‌كو پێدڤی نینه هیڤیی پێ نه‌مان و پاشی حه‌لیان و نه‌مان.
ب شێوه‌كێ گشتی، هه‌ژماره‌كا كه‌سایه‌تی و گرۆپان ب ناڤێن جودا جودا و ل ژێر په‌ردا ئیسلامێ سه‌رێ خوه هه‌لدا و هاتنه دامه‌زراندن، ده‌ستپێكێ دیار كر، كو ئه‌و گرۆپێن ئیسلامی نه و ب ناڤێ ئیسلامێ كارێ و چالاكیان دكه‌ن، لێ پشتی ده‌مه‌كی دیار بوو كو ڤان گرۆپان ب چو شێوه‌كی په‌یوه‌ندی ب ئیسلامێ ڤه نینه و د بنیات دا ژ ناڤه‌رۆكا ئیسلامێ دوورن و ئاشكرا بوو كو زێده‌تر بۆ دو مه‌ره‌مان هاتینه دامه‌زراندن:
1- لاوازكرنا پارتی و دروستكرنا ئاریشه و گیروگرفتان هه‌مبه‌ری كار و چالاكی و ئارمانجێن پارتی.
2- ده‌وله‌مه‌ندبوونا چه‌ند كه‌سان ژ به‌رپرسێن ئیرانێ و ئه‌و كه‌سێن ناڤا وان گرۆپان ب رێكا خاپاندن و فێلبازیێ.
پشتی ده‌مه‌كی و ئاشكرابوونا روویێ راستێ وان گرۆپێن ب ناڤ ئیسلامی، دیار بوو كو:
أ/ چو پێگه‌ه و بنگه‌هێن جه‌ماوه‌ری د ناڤ جڤاكا كوردستانێ و ملله‌تێ كورد دا نینه.
ب/ پشتی ده‌ركه‌فتنا پێگه‌هێ وان یێ لاواز ل ناڤ كوردستانێ ئیرانێ ژی گرنگی و پویته پێ نه‌دا و په‌راوێزخستن و پشتگوه هاڤێتن.
ل ڤێرێ سوپاسیا جه‌ماوه‌رێ ملله‌تێ كوردستانێ و دلسۆز و نشتیمانپه‌روه‌ران ب گشتی و په‌نابه‌ران ب تایبه‌تی دكه‌ین، كو د وێ ره‌وشا هه‌ستیار و ئالۆز دا ب خۆراگری و دلسۆزیا وان بوونه ئه‌گه‌رێ لاوازبوون و ژ به‌رئێكچوونا گرۆپێن ب ناڤ ئیسلامی.
په‌یوه‌ندیێن پارتی و پاسۆك
هه‌ر چه‌نده پاسۆك ژ روویێ قه‌باره‌ی ڤه حزبه‌كا بچووك بوو، لێ كه‌سێن خه‌باتكار و نشتیمانپه‌روه‌ر تێدا هه‌بوون، خه‌لكه‌كێ خه‌باتكار بوون، مه ئاریشه و گیروگرفت د گه‌ل وان دا نه‌بوون، له‌ورا په‌یوه‌ندیێن مه په‌یوه‌ندیێن دۆستانه و گه‌رم بوون، ژ به‌ركو پاسۆك ئه‌ندام ژی بوو د به‌ره‌یێ جودا دا، له‌ورا به‌رده‌وام مه په‌یوه‌ندی د گه‌ل ئێك دا هه‌بوون.
په‌یوه‌ندیێن پارتی و پارتی گه‌ل
پشتی كۆنگره‌یێ نه‌هێ، بۆ جارا ئێكێ رۆژا 13ی كانوونا ئێكێ 1979ێ ل گوندێ نۆڤێ، مه پێشوازی ل سامی عه‌بدولره‌حمان كر، د كۆمبوونه‌كێ دا ب دوور و درێژی مه به‌حسێ ره‌وشا حزبێ كر و را و بۆچوون و ره‌خنه‌یێن خوه ئالۆگۆر كرن، د كۆمبوونێ دا سۆز دا كو ب چو شێوه‌كی كار و ره‌فتاره‌كێ نه‌كه‌ت كو مه شه‌رمزار بكه‌ت، و داكۆكی ل سه‌ر وێ ئێكێ هاته كرن كو هزر د چو تشتان دا بۆ پاشه‌رۆژێ نه‌كه‌ت، ب تنێ مژویلی ژیان و خۆشیا خوه‌یا تایبه‌ت و زارویێن خوه بیت، ئه‌و ژی دوپاتكر كو یێ د گه‌ل مه‌دا و وه‌كو دلسۆز و پێگیر ب جه‌نابێ بارزانی دێ مینیت.
من گه‌له‌ك پێخۆش بوو سامی د سه‌ركرداتیێ دا بمینیت، لێ ب مخابنی ڤه نه‌ما و چوو و د وێ ئێكێ دا یێ شاش بوو، پشتی ده‌مه‌كی سامی عه‌بدولره‌حمان ل گه‌ل هه‌ژماره‌كا هه‌ڤالێن وی بزاڤكرن پارتی گه‌ل دامه‌زرینن و ئێكه‌تیا نشتیمانی ژی گه‌له‌ك بزاڤكرن هاریكاری و پشته‌ڤانیێ لێ بكه‌ت، و برنه لیبیا و پاره‌كێ مه‌زن ژ قه‌زافی وه‌رگرت، و هه‌ر ل سه‌ر وی پاره‌ی ژی رابوونه ئێك و د ناڤبه‌را وان دا تێكچوو. پارتی گه‌ل چاوا ب له‌ز بلند فری، ب هه‌مان شێوه بله‌ز هاته خوار.
سامی عه‌بدولره‌حمان، گه‌له‌ك مفا ژ په‌یوه‌ندیێن خوه وه‌رگرت یێن ل ده‌مێ خوه وه‌كو سه‌ركرداتیا ده‌مكی ل گه‌ل كه‌ستاتێن نشتیمانپه‌روه‌رێن كوردستانا سووریێ و كوردستانا باكور دروست كرین، لێ ده‌مێ جه‌ماوه‌ری هه‌ست كری كو ل گه‌ل پارتی و بارزانی دا نینن. كه‌سێ هاریكاریا وان نه‌كر و بزاڤه‌كا نه‌زۆك كر و هه‌ژماره‌كا پێشمه‌رگه‌یان گه‌هاندنه ده‌ڤه‌را زاخۆ، وه‌سا زانی كو دێ هه‌موو پێشمه‌رگه‌یێن پارتی په‌یوه‌ندیێ بوان كه‌ن، لێ هه‌ر زوی هنده‌ك هاتنه گرتن و هه‌ژماره‌كا دی ژی ره‌ڤین و چوونه سووریێ و هه‌ژماره‌كا دی ژی مان و په‌یوه‌ندی ب پارتی كر، ژ به‌ر كو پارتی گه‌ل ل سه‌ر بناغه‌كێ به‌فرێ هاتبوو دامه‌زراندن، زوی حه‌لیا و چو پێشكه‌فتن بخوه‌ڤه نه‌دیتن، لێ باش ژی بوو جاره‌كا دی ڤه‌گه‌ریانه ناڤا پارتی و د وی ده‌می دا شاشیێن خوه راستڤه‌كرن.
رۆژا 15ی كانوونا ئێكێ 1979ێ، بۆ فرێكرنا سامی عه‌بدولره‌حمانی، مه سه‌ره‌دانا ئۆردیگایێ زێوه كر، ژ به‌ر كو بۆ ده‌مێ پازده سالان وه‌كو هه‌ڤال و برایه‌كێ تایبه‌ت بوو د گه‌ل مه د خه‌باتێ دا ل ژێر سه‌ركرداتیا بابوی دا، ب راستی ئه‌ز گه‌له‌ك ب چوونا سامی عه‌بدولره‌حمانی و براده‌رێن دی دلگران بووم.
پشتی چوونێ، سامی عه‌بدولره‌حمان ده‌مه‌كی ما ل ته‌هرانێ و ده‌ست ب په‌یوه‌ندیێ د گه‌ل قاسملۆی و ئێكه‌تیێ دا كر، و چه‌ندین جاران سه‌ره‌دانا بالیۆزخانا لیبیا كر، ئه‌ڤه د ده‌مه‌كی دا بوو كو هه‌موو لڤینێن وی ل ژێر چاڤدێریا چڕ یا ده‌زگه‌هێن ئه‌منی و ئاساییش و زانیاریێن ئیرانێ دا بوو، و گه‌له‌ك ب هووری چاڤدێریا گاڤێن وی دكر.
