بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردی 1975 – 1990
مه‌سعود بارزانی
پشكا پێنجێ
68
د كۆمبوونێ دا ئیمام خومه‌ینی بڕیار دا كو جڤاتا شۆڕه‌شا ئیسلامی ئه‌ركێ رێكخستنا په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل پارتی ب ستۆیێ خوه‌ڤه بگریت، مووسه‌وی ئه‌رده‌بیلی روله‌كێ باش د وان په‌یوه‌ندیان دا گێرا، هه‌روه‌سا مه‌هدی بازرگان و داریووش فرووهه‌ر و كه‌ریم سه‌نجابی و قوتبزاده و ئه‌بولحه‌سه‌ن به‌نی سه‌در (32) و قازی ته‌باته‌بایی، مسته‌فا چه‌مران و فه‌لاحی و ئیبراهیم یه‌زدی، هه‌موویان ب گشتی هه‌ڤسۆزیه‌كا مه‌زن هه‌مبه‌ری دۆزا مه نیشا دا، ئه‌و ژی ژ به‌ر سه‌ره‌ده‌ریا خراب یا به‌عسیان ل گه‌ل خومه‌ینی و هه‌موویان ب گشتی كه‌رب و كینه‌كا مه‌زن هه‌مبه‌ری رژێما ئیراقێ د دلی دا بوو. سێداره‌دانا محه‌مه‌د باقر سه‌در و بنت ئه‌لهودا یا خووشكا وی (33)، وه‌كو بیڤه‌له‌رزه‌كێ بوو د ناڤ ئیرانێ دا و تۆره‌بوونا جه‌ماوه‌ری ژ رژێما به‌عس دو جاران هند لێكر، د دیدارێن مه دا ل گه‌ل به‌رپرسێن ئیرانێ، مه داخواز كر رێكێ ڤه‌گه‌رینه پارێزگه‌ها ئورمیێ، ژ به‌ر كو د ده‌مێ خوه‌دا ل شۆڕه‌شا ئیلۆنێ كه‌مپه‌كا مه‌زن بۆ ئاواره‌یان ل زێوه هاتبوو دروستكرن، پشتی گه‌له‌ك دانوستاندنان ئه‌و رازی بوون وه‌كو گاڤا ئێكێ چه‌ند هزار كه‌سا ژ په‌نابه‌ران ژ باژارێن ناڤه‌راست و باشوورێ ئیرانێ ڤه‌گه‌رینه زێوه و باژارێن دی ل رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ، ڤێ ئێكێ گوهۆرینه‌كا مه‌زن دره‌وشا مه دا دروست كر، مووسه‌وی ئه‌رده‌بیلی، داریووش فرووهه‌ر (34)، كه‌ریم سه‌نجابی، سه‌ددوقی له یه‌زد، قازی ته‌باته‌بایی ل ته‌روێز و ئیشراقی زاڤایێ خومه‌ینی و ئه‌لیاس دانشوه‌ر و دكتۆر مسته‌فا چه‌مران، بزاڤه‌كا مه‌زن بۆ هاریكاری و هه‌ڤسۆزیا د گه‌ل مه دا كر.
د دیدارا مه دا ل گه‌ل ئیمام خومه‌ینی، كاك ئدریس ی داخواز كر، كه‌سه‌ك بهێته ده‌ستنیشان كرن بۆ په‌یوه‌ندیێن تایبه‌ت ل ده‌مێن پێدڤی، ئیمام خومه‌ینی ژی ئایه‌توللا ناسر مه‌كارمی شیرای بۆ وێ مه‌ره‌مێ ده‌ستنیشان كر.
هه‌ر د كۆمبوونا مه دا ل گه‌ل ئیمام خومه‌ینی، مه داخواز كر نوونه‌رێ خوه ب هنێریته رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ، ب مه‌ره‌ما چاره‌كرنا ئاریشان، بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ مه‌لایه‌ك ب ناڤێ ره‌بانیی كرمانی ب نوونه‌رایه‌تیا ئیمامی به‌ر ب مهابادێ ب ڕێ كه‌فت، من ژی په‌یوه‌ندی ب كاك غه‌نی بلووریان و كه‌ریم حیسامی كر و ئه‌وان ژی به‌رهه‌ڤیا خوه بۆ دانوستاندنان نیشا دا، لێ ب مخابنی ڤه به‌ری نوونه‌رێ ئیمامی بگه‌هیته مهابادێ ل میاندواو، چه‌پان و كۆمه‌لێ رێك لێ گرت و گه‌له‌ك سڤكاتی پێ كرن، و ئازراند و دیمۆكرات ژی نه‌شیا ب پارێزن، له‌وڕا نوونه‌رێ ئیمامی ب نه‌چاری ڤه‌گه‌ریا، پشتی ڤه‌گه‌ریانێ وێنه‌یه‌كێ خراب ل سه‌ر كوردان گه‌هانده خومه‌ینی، پشتی وێ روودانێ ره‌وش رۆژ بۆ رۆژێ به‌ر ب ئالۆزی و گرژیێن زێده‌تر چوو، و ئاریشه مه‌زنتر لێهاتن و ره‌وش ژ ده‌ستێن هه‌موو كه‌سان ده‌ركه‌فت، كه‌سێن وه‌كو خه‌لخالی ره‌وش كره به‌هانه، كه‌فتنه ناڤ گیانێ خه‌لكی و وه‌لاتیان خوه هه‌تا كوردبوون ژی ب بوو تاوان و هه‌ژماره‌كا مه‌زن یا وه‌لاتیێن كورد هاتنه شه‌هید كرن و بێسه‌روشوون كرن.
پشتی كۆمبوونا ل گه‌ل ئیمام خومه‌ینی ، مه هه‌ردو ئالیان سه‌ره‌دانا ئایه‌توللا مونته‌زری (35) كر، د دیداره‌كێ دا به‌حسێ ره‌وشا گشتی یا ده‌ڤه‌رێ و په‌یوه‌ندیێن هه‌ردو ئالیان و كێشا كوردی ل ئیرانێ و رێیێن چاره‌سه‌ریێ هاته كرن، د ناڤ ئاخفتنێن خوه‌دا مونته‌زه‌ری گه‌له‌ك په‌سنا كوردان كر، به‌حسێ سه‌رده‌مێ دوورخستنا خوه كر بۆ ده‌ڤه‌را بانه و سه‌رده‌شت، هه‌روه‌سا ره‌فتار و سه‌ره‌ده‌ریا مرۆڤدۆستانه یا ملله‌تێ كورد كورد هه‌مبه‌ری خوه بلند نرخاند، د ده‌مه‌كی دا كو ل كوردستانێ ژیا بوو.
پشتی ب دوماهی هاتنا دیداران، ل گه‌ل كاك ئدریسی مه سه‌ره‌دانا مامۆستا ئایه‌توللا نووری ل باژارێ قوم كر، كو هه‌ڤالێ كاك ئدریسی بوو، ل ده‌مێ سه‌رهلدانا جه‌ماوه‌ری وی ئایه‌توللای په‌یوه‌ندیه‌كا باش ل گه‌ل هه‌ڤالێن مه ل قوم هه‌بوو، پشتی ته‌مامبوونا كۆمبوونێ، گه‌له‌ك هیڤیی كرن بۆ خوارنا فراڤینێ بچینه مالا وی، ئه‌ز و كاك ئدریس ل سه‌ر پێداگیریا وی و ژ به‌ر كو هه‌ڤالێ كاك ئدریسی بوو، ئه‌م چووینه مالا وی. ده‌مێ گه‌هشتینه مالا وی گۆتی: داخوازا لێبوورینی ژ هه‌وه دكه‌م، ژ به‌ر كو هه‌ڤژینا من یا نه‌خۆشه و ل مال نینه، ده‌رگه‌هێ سه‌لاجێ ڤه‌كر و نایلۆنه‌ك ئیناده‌ر و رائێخست و چه‌ند پارچێن په‌نیری دانانه سه‌ر و گۆته مه كه‌ره‌م بكه‌ن، كاك ئدریسی كو هه‌ستیاری ب په‌نیری و سپیاتیان هه‌بوو، نه‌زانی چاوا خوه ژێ رزگار بكه‌ت داكو په‌نیری نه‌خۆت، ژ به‌ر كو نه‌دشیا بخۆت، گۆته من: برا پێدڤیه چاره‌سه‌ریه‌كێ ب بینین دا ژ من ڤه‌بیت، مامۆستا ده‌مێ مژویلی كاره‌كی بووی ژ نشكه‌كێ ڤه و بله‌ز من پارچا په‌نیرێ كاك ئدریسی وه‌رپێچا و من كره د ده‌ڤێ خوه‌دا و من خوار، كاك ئدریسی ژی پارچه‌یه‌كا نانی كره د ده‌ڤێ خوه‌دا داكو مامۆستا هه‌ست پێ نه‌كه‌ت، و وه‌سا بزانیت كو كاك ئدریس مژویلی خوارنێ یه. مامۆستای ئاڤروویه‌ك دا و زانی كاك ئدریسی په‌نیر یێ خواری و تێرا نه‌كریه.
گۆتی: كاك ئدریس دا پارچه‌یه‌كا دی ژی بۆ ته بینم، كاك ئدریسی گۆتی: نه نه مامۆستا گه‌له‌ك سوپاس ئه‌ز تێر بووم. پشتی ئه‌م ده‌ركه‌فتین كاك ئدریسی گۆتی: “ب خودێ باش بوو برا، ته كاره‌كێ باش كر و ژ وێ به‌لایێ رزگاركرم”.
هه‌ر چه‌نده هه‌ژماره‌كا مه‌زن ژ مه‌زنه‌به‌رپرسێن كۆمارا ئیسلامیا ئیرانێ ل گه‌ل مه د هه‌ڤسۆز و هه‌ڤكار بوون و حه‌زا چاره‌كرنا ئاشتیانه یا كێشا كوردی بوون، لێ هنده‌ك ژی گه‌له‌ك توند بوون و ب هه‌موو شێوه‌كی دژی كوردان و مافێن وان بوون، ل هه‌موو پارچه‌یان، ژ به‌ر كو پشتی ده‌مه‌كێ كورت ره‌وشا ناڤخوه‌یا ئیرانێ ئالۆز بوو، ناكۆكیێن ناڤخوه گه‌شه كر، هه‌كه سه‌ركرداتیا خومه‌ینی نه‌با، خو ده‌لیڤا كۆده‌تایێ ژی هه‌بوو، ده‌مه‌كێ كێم پشتی شۆڕه‌شێ دو هێل ب ته‌مامی ده‌ركه‌فتن، هێلا لیبرالان ب سه‌ركرداتیا بازرگان و سه‌نجابی و داریووش فرووهه‌ر و هێلا محافزكاران ب سه‌ركرداتیا مامۆستایێن ئاینی. پشتی هینگێ ناكۆكی و دژیاتیه‌كا كوور د ناڤبه‌را حكومه‌تا نوو یا ئیرانێ و موجاهدین و رێكخستنا فیدائیان دا سه‌ر هلدا، خوه هه‌تا هنده‌ك به‌رپرسێن جڤاتا بلندا شۆڕه‌شا ئیسلامیا ئیراقێ ژی كه‌فتبوونه ژێر كارتێكرنێن ئیرانێ، ژ وانا: مه‌حموود هاشمی كو ب (شاهروودی) یێ ناسیار بوو، ده‌مێ خوه سه‌رۆكێ جڤاتا بلندا ئیسلامیا ئیراقی بوو، د كۆنگه‌ره‌كێ رۆژنامه‌ڤانی دا و د به‌رسڤا پرسیاره‌كێ دا ده‌مێ پرسیار ژێ كری: په‌یوه‌ندیا هه‌وه ل گه‌ل بارزانی چاوایه؟ د به‌رڤسێ دا گۆتی: مه نه په‌یوه‌ندی ل گه‌ل بارزانی هه‌نه و نه ل گه‌ل تاله‌بانی و نه ژی ل گه‌ل قاسملۆی”.
پشتی ده‌مه‌كی شانده‌كێ راگه‌هاندنا ئیرانێ هاته نك مه بۆ سازكرنا پرێسكۆنفرانسه‌كی، د وی پرێسكۆنفرانسی دا ئێك ژ په‌یامنێران پرسیار كر په‌یوه‌ندیێن هه‌وه ل گه‌ل جڤاتا ئیسلامی د چو ئاست دایه؟.
من ژی به‌رسڤ دا: مه نه په‌یوه‌ندی ل گه‌ل جڤاتێ هه‌نه، نه ل گه‌ل شاهروودی و نه ژی ل گه‌ل سه‌ددامی، پشتی وێ به‌رسڤێ پشكدار حێبه‌تی بوون و ب حێبه‌تی ڤه پرسیارا ئه‌گه‌ران كر، پشتی هینگێ من بۆ وان دیار كر كا ئه‌گه‌ر چیه.
ل گه‌ل وێ ئێكێ ژی من و كاك ئدریسی، گه‌له‌ك بزاڤكرن بۆ رێكخستن و ب هێزكرن و پێشڤه‌برنا په‌یوه‌ندیان د ناڤبه‌را پارتی و كۆمارا ئیسلامیا ئیرانێ دا، لێ كاك ئدریسی زێده‌تر بزاڤ دكرن. پشتی بزاڤێن مه ئه‌م شیاین پتریا به‌رپرسێن ئیرانێ ب بینین.
پشتی هینگێ من مه‌هدی بازرگان و داریووش فرووهه‌ر و كه‌ریم سه‌نجابی دیتن. د دیداران دا داكۆكی ل سه‌ر چاره‌كرنا ئاشتیانه یا كێشا كوردی ل ئیرانێ هاته كرن، بۆ وێ مه‌ره‌مێ ژی من ب تێله‌فۆنێ په‌یوه‌ندی ب كاك ئه‌حمه‌د موفتیزاده كر، د وێ په‌یوه‌ندیێ دا مه گه‌نگه‌شه‌كا تێروته‌سه‌ل كر، بۆچوونێن ناڤبری ژی گه‌له‌ك ئه‌رێنی بوون، باوه‌ری ب چاره‌سه‌ریا ئاشتیانه یا ئاریشان هه‌بوو، پشای ئیرانێ ئیسماعیل ئه‌رده‌لان راسپارد بۆ وێ ئێكێ سه‌ره‌دانا رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ بكه‌ت، ملله‌تێ كورد و نوونه‌رێن وان ب بینیت، من ژی بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ په‌یوه‌ندی ب غه‌نی بلووریان و كه‌ریم حیسامی كر، مامۆستا هه‌ژار و خالد حیسامی هندی ژێ هاتن و بزاڤ بۆ سه‌رخستنا پرسا دانوستاندنێ د ناڤبه‌را هه‌ردو ئالیان دا كرن. ئیسماعیل ئه‌رده‌لانی سه‌ره‌دانا باژارێ سنه كر و ل گه‌ل ته‌خ و چینێن جودا كۆم بوو. دیار بوو چه‌پان د كۆمبوونێ دا گه‌له‌ك سڤكاتی پێ كربوون.
ل سه‌ر وێ سڤكاتیكرنێ، ئیسماعیل ئه‌رده‌لان بۆ من ڤه‌گێرا و گۆت: د كۆمبوونێ دا چه‌ند كه‌سه‌ك رابوونه سه‌ر پێیان و ب چو شێوه‌كێ ده‌لیڤا ئاخفتنێ نه‌ددا، من چه‌ند هیڤیی كرن دا ب دانوستاندنێ د ئێك و دو بگه‌هین، ده‌لیڤه نه‌دا و تێكدان دروست كر و كۆمبوون تێكدا، دیار بوو گه‌له‌ك د ده‌ستێن وان دا نه‌رحه‌ت ببوو.
