بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردی 1975-1990
مه‌سعود بارزانی
پشكا نه‌هێ
125
ل سه‌ر داخوازناما حزبا شیوعی یا ئیراقی، رۆژا 29ی گولانا 1984ێ، كاك عزه‌دین به‌رواری و شاندێ ئێكه‌تیا قوتابیان و لاوێن دیمۆكراتا كوردستانێ، سه‌ره‌دانا لۆلان كر ب مه‌ره‌ما پشكداریێ د كۆمبوونا به‌رفه‌رها رێكخراوێن جه‌ماوه‌ری دا.
ب مه‌ره‌ما زێده‌تر پێشڤه‌برنا كار و چالاكیێن رێكخراوێن جه‌ماوه‌ری، سالا 1984ێ (لژنا ئێكه‌تیان) هاته دامه‌زراندن كو پێكهاتی بوو ژ: (میقداد عه‌لی، رێبوار یه‌لدا و ئیبراهیم مسته‌فا). ئه‌و لژنه سه‌ر ب پشكا رێكخستنێ بوو ل مه‌كته‌با سیاسی و سه‌رپه‌رشتیا كاروبار و چالاكیێن قوتابی و لاوان و ئافره‌تان دكر.
ب مه‌ره‌ما رێكخستن و دامه‌زراندنا رێكخستنێن هه‌ردو ئێكه‌تیێن قوتابیان و لاوێن دیمۆكراتا كوردستانێ، ل ناڤه‌راستا ئادارا سالا 1985ێ شانده‌كێ سكرتاریه‌تێ كو پێكهاتی بوون ژ هه‌ڤالان: (میقداد عه‌لی و رێبوار یه‌لدا و ئیبراهیم مسته‌فا)، سه‌ره‌دانا سنۆرێ لقێن سێ و چار كر. وێ سه‌ره‌دانێ كارتێكرنه‌كا به‌رچاڤ د رێكخستنا رێكخستنێن قوتابی و لاوان دا و دامه‌زراندنا رێكخراو و ناوچه‌یێن تایبه‌ت ب وان ڤه هه‌بوو.
پشكه‌كا مه‌زن یا قوتابی و لاوێن د ناڤ رێكخراوێن وان دا چوونه ناڤ رێزێن پێشمه‌رگه‌ی و چه‌ندین شه‌هید ژبۆ به‌رگرییا ژ ئاخ و ملله‌تێ خوه دان، نموونا وان شه‌هیدان: (سۆران محه‌مه‌د فه‌ره‌ج، محه‌مه‌د عه‌بدوللا، پێشره‌و عه‌بدوسه‌لام و سه‌لام شێخ كامل و ئارام شێخ مسته‌فا و سۆران ئیسماعیل، به‌رپرسێ ناوچا قوتابییان و لاوان و نه‌وزاد حه‌مه نه‌جیب، به‌رپرسێ لقیِ قوتابی و لاوان)، ژ وان قوتابیێن خوینگه‌رم بوون یێن گیانێن خوه گۆری كوردستانێ كرین.
رۆژا 21ی نیسانا 1985ێ، مه كۆمبوونه‌كا به‌رفه‌ره د گه‌ل هه‌ژماره‌كا مه‌زن یا لاوان كر كو ژ رێكخراوا زێوه یا ئێكه‌تیا لاوان هاتبوون.
من ره‌وشا گشتیا ده‌ڤه‌رێ و كوردستانێ و شۆڕه‌شێ بۆ به‌حسكر. هه‌ڤده‌م رۆل و كاریگه‌ریا رێكخراوێن جه‌ماوه‌ری ب گشتی و لاوان ب تایبه‌تی د شۆڕه‌شێ دا بلند هاته نرخاندن، هه‌روه‌سا هاتنه هاندان بۆ وێ ئێكێ رێكخستنێن خوه موكمتر بكه‌ن.
رۆژا 28ی چریا دویێ 1986ێ، من پێشوازی ل هه‌ژماره‌كا مه‌زن یا قوتابی و لاوان كر. د دیداره‌كێ دا مه رۆناهی دا سه‌ر ره‌وشا گشتیا ده‌ڤه‌رێ و كوردستانێ ب تایبه‌تی. د وێ كۆمبوونێ دا قوتابی و لاوان ئاریشه و گیروگرفتێن خوه به‌رچاڤكرن.
رۆژێن 1 هه‌تا 3ی خزیرانا 1986ێ ل باره‌گه‌هێ حزبا شیوعی ل لۆلان (لژنا بلندا هه‌ڤكاریێ د ناڤبه‌را قوتابی و لاوێن كوردستانێ و ئیراقێ) د ڤان رێكخراوان دا هاته دامه‌زراندن:
ئێكه‌تیا قوتابیێن كوردستانێ.
ئێكه‌تیا لاوێن دیمۆكراتا كوردستانێ.
ئێكه‌تیا لاوێن سۆشیالیستا كوردستانێ ـ ئیراق.
ئێكه‌تیا قوتابیان ل كوردستانێ.
ئێكه‌تیا لاوێن دیمۆكراتا ئیراقێ.
ئێكه‌تیا لاوێن دیمۆكرات ل كوردستانا ئیراقێ.
ئێكه‌تیا قوتابیان یا گشتی ل كوردستانا ئیراقێ.
نوونه‌رێن ئێكه‌تیا قوتابیێن كوردستانێ پێكهاتی بوون ژ هه‌ڤالان: عه‌بودسه‌لام محه‌مه‌د، میقداد ئیبراهیم شاسواری و نوونه‌رێن ئێكه‌تیا لاوێن دیمۆكراتا كوردستانێ پێكهاتی بوون ژ هه‌ڤالان: فریاد بارزانی و ئه‌حمه‌د زكری و هشیار زاخۆیی و هه‌ردو شاند ژی ب سه‌رپه‌رشتیا كاك عزه‌دین به‌رواری بوون.
ل ژێر دروشمێ (به‌ر ب ئێكگرتنێ ژ بۆ ژ ناڤبرنا رژێمێ و دوماهی ئینان ب شه‌ڕی، دا بشێین ب ئاشتی و دیمۆكراسی بخوینین)، ئێكه‌تیا قوتابیێن كوردستانێ و ئێكه‌تیا لاوێن دیمۆكراتا كوردستانێ د ده‌مێ د ناڤبه‌را 28 هه‌تا 30ی ته‌باخا 1986ێ، كۆنفرانسه‌كێ هه‌ڤپشك ل گوندێ خنێره سه‌ر ب ناوچه‌داریا سیده‌كان ڤه ل ده‌ڤه‌رێن ئازادكریێن كوردستانا ئیراقێ ساز كر، كو حه‌فتێ و حه‌فت نوونه‌ر تێدا به‌رهه‌ڤ بوون.
پشتی كۆنگره‌یێ حه‌فتێ یێ ئێكه‌تیا قوتابیێن كوردستانێ، كۆنفرانسێ ته‌باخێ، كۆمبوونا ئێكێ بوو كو ب شێوه‌كێ به‌رفه‌ره بهێته كرن. گرنگترین بریار ژی ئێكخستنا هه‌ردو ئێكه‌تیان بوو د رێكخراوه‌كا نوو و خودان به‌رنامه و په‌یره‌و دا ل ژێر سه‌ركردایه‌تیه‌كا هه‌ڤپشك.
د كۆنفرانسێ قوتابی و لاوان دا ل ته‌باخا 1986ێ، لژنا برێڤه‌برنێ هاته هه‌لبژارتن كو ژ پازده ئه‌ندامان پێكهاتبوو و ژ ڤان كه‌سان: رێبوار یه‌لدا، كوردستان پیرداود، حاجی عه‌بدولره‌حمان، ئیبراهیم مسته‌فا، عه‌بدوللا خه‌لۆ، سمكۆ ئامێدی، فریاد شه‌فیع بارزانی، ته‌یار سه‌لیم، ئه‌حمه‌د مه‌لا قاسم، عادل عه‌لی، دژوار فائق، ره‌فعه‌ت سه‌عید، نه‌وزاد محه‌مه‌د نه‌جیب، ئیحسان عه‌بدوللا ئامێدی و رزگار كه‌مه‌كی.
پشتی ڤه‌گه‌ریانا لژنا برێڤه‌برنێ یا ئێكه‌تیا قوتابی و لاوان ل رۆژا 2ی ئیلۆنا 1986ێ، ل باره‌گه‌هێ مه‌كته‌با سیاسی و ب به‌رهه‌ڤبوونا كاك ئدریس بارزانی و فازل میرانی، سكرتێر و ئه‌ندامێن مه‌كته‌با سكرتاریه‌تێ هاتنه هه‌لبژارتن كو پێكهاتی بوون ژ: رێبوار یه‌لدا، سكرتێر و حاجی عه‌بدولره‌حمان، ئیبراهیم مسته‌فا، فریاد شه‌فیع بارزانی و عه‌بدوللا خه‌لۆ، ئه‌ندامێن سكرتاریه‌تێ.
د كۆنفرانسێ هه‌ڤپشك یێ (ی.ق.ك) و (ی.ل.د.ك) دا كۆمه‌كا بریارێن گرنگ هاتنه دان:
رێخۆشكرن بۆ ئێكگرتنا هه‌ردو رێكخراوان.
ده‌رخستنا گۆڤاره‌كا ناڤه‌ندی ژ مه‌كته‌با سكرتاریه‌تێ ب ناڤێ (پێشكه‌فتن).
گرنگیدان ب گۆشا رێكخراوێن جه‌ماوه‌ری و پیشه‌یی ل رادیۆیا ده‌نگێ كوردستانێ.
دارشتن و به‌رهه‌ڤكرنا به‌رنامه‌یه‌كێ رێكوپێك ب رێخۆشكرنێ بۆ وان قوتابی و لاوێن په‌یوه‌ندیێ ب شۆره‌شێ دكه‌ن.
هاندان و پویته‌دان ب كۆر و سمینار و خۆلێن جۆراوجۆر ل ده‌ڤه‌رێن ئازادكریێن كوردستانێ، ب تایبه‌تی ل ناڤا رێزێن پێشمه‌رگه‌یێن كوردستانێ.
ل سه‌ر ئاستێ نشتیمانی:
پشته‌ڤانیكرنا شۆره‌شا گولانێ و هاریكاریكرنا خه‌باتا ئالیێن به‌ره‌یێ جود و هه‌موو هێزێن دیمۆكراسی و نشتیمانی یێن ئیراقی ژبۆ ژناڤبرنا رژێمێ.
به‌رفره‌هكرنا خه‌باتا هه‌ڤپشك د گه‌ل رێكخراوێن دی یێن كوردستانێ، وه‌كو ئافره‌تان و مامۆستایان و هه‌موو رێكخراوێن جه‌ماوه‌ری یێن دی یێن كوردستانێ و ئیراقێ.
داكۆكیكرن ل سه‌ر وه‌رگرتنا ناسناما ئیراقی بۆ كوردێن فه‌یلی و گۆیان، ئۆمه‌ریان و ئاسووریان.
خه‌باتكرن ژبۆ ژێبرنا شوونوارێن عه‌ره‌بكرن و به‌عسكرنێ و راگوهاستنا ب زۆری ژبۆ ئاڤه‌دانكرنا كوردستانێ.
كۆنفرانسی چه‌ندین بریارێن دی ژی ل سه‌ر ئاستێ قوتابیان ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ ده‌ركرن. ب هه‌لكه‌فتا به‌ستنا كۆنفراسنێ قوتابی و لاوان، من نامه‌یه‌ك ئاراسته‌ی پشكداربوویێن كۆنفرانسی كر و ئه‌ڤه ده‌قێ وێ یه:
بۆ/ هه‌ڤالێن كۆنفرانسێ قوتابی و لاوێن دیمۆكراتا كوردستانا ئیراقێ یێن خه‌باتكار ..
سلاڤێن خه‌بات و شۆڕه‌شێ
بۆ مه گرنگ بوو ئه‌م د كۆنفرانسێ هه‌وه‌دا پشكدار بین، لێ ب دووركه‌فتنا مه ژ ده‌ڤه‌را كۆنفرانسی و ژ ئه‌گه‌رێ كاروبارێن پارتی و شۆره‌شێ د ڤی ده‌می دا، نه‌شیام ب دیتنا هه‌وه و پشكدارییا كۆنفرانسی دلخۆش بم. لێ ب ڤێ نامه‌یێ ژ دوور ڤه ده‌ستێ تڤه‌نگ و پێنڤیسێ پیرۆزێ هه‌وه قوتابی و لاوان دگڤێشم، هیڤیدارین كۆنفرانسێ هه‌وه سه‌ركه‌فتی بیت و ل ئاستێ به‌رپرسایه‌تییا ڤێ قۆناغا دیرۆكی بیت یا ملله‌تێ مه تێدا ده‌رباز دبیت. پێدڤییه هه‌موو گاڤه‌ك د ناڤا كۆنفرانسی دا كو هوون ب سه‌ربه‌ستی دهاڤێژن، د به‌رژوه‌ندا گه‌ل و وه‌لاتێ هه‌وه‌دا بیت، گاڤێن هه‌وه به‌ر ب جڤاكه‌كێ زانیار و هشیار و ئازاد بیت، بۆ ژناڤبرنا رژێما فاشی یا به‌غدا و دامه‌زراندنا حكومه‌ته‌كا دلخواستا ملله‌تێ ئیراقێ بیت كو حوكمێ زاتی یێ راسته‌قینه بۆ خه‌لكێ كوردستانێ مسۆگه‌ر بكه‌ت.
ئێدی سه‌روه‌ری بۆ بارزانی و هه‌موو شه‌هیدێن كوردستانێ و سه‌ركه‌فتن بۆ ملله‌تێ مه.
ئیمزا
مه‌سعوود بارزانی
25/5/1986
هه‌ر د بیروه‌ریا دامه‌زراندنا وان دا، من ئه‌ڤ برووسكه ئاراسته‌ی هه‌ردو ئێكه‌تیان كر:
بۆ/ لژنا ئێكه‌تیان سه‌ر ب پشكا رێكخستنا پارتیا مه ڤه
ب هه‌لكه‌فتا رۆژا دامه‌زراندنا ئێكه‌تیێن كوردستانی یێن خه‌باتكار، گه‌له‌ك ژ دل پیرۆزباهیێن گه‌رم پێشكێشی لژنا هه‌وه‌یا خه‌باتكار دكه‌م و ب رێكا هه‌وه ل ئێكه‌تیا كوردستانی یا جه‌ماوه‌ری یا خه‌باتكار و بنگه‌ه و هه‌ڤالێن هه‌وه دكه‌م.
هیڤیدارم خودایێ مه‌زن مه هه‌موو ئالیه‌كی ب سه‌ربێخیت پێخه‌مه‌ت خزمه‌تا ملله‌تێ مه‌یێ هه‌ژار و بنده‌ست.
ب ڤێ هه‌لكه‌فتا پیرۆز ژ هه‌وه دخوازم، ئێكه‌تیا رێزێن خوه هێشتا موكمتر و خه‌باتا خوه چڕتر بكه‌ن. مل ب ملێ لژنا بلندا هه‌ماهه‌نگیێ د ناڤبه‌را رێكخراوێن دیمۆكراتی یێن قوتابی و لاوان ل كوردستانێ و ئیراقێ و ل به‌ر رۆناهیا باوه‌رناما به‌ره‌یێ نشتیمانێی دیمۆكراتی یێ ئیراقێ (جود) خه‌باتا خوه پێشڤه ببه‌ن پێخه‌مه‌ت ژ ناڤبرنا رژێما فاشی یا به‌غدا و ئینانا دیمۆكراتیه‌تێ بۆ ئیراقێ و ئۆتۆنۆمی یا راسته‌قینه بۆ كوردستانێ.
برایێ هه‌وه
مه‌سعوود بارزانی
سه‌رۆكێ پارتییا دیمۆكراتا كوردستانێ
1986
ب مه‌ره‌ما بێبه‌هرنه‌بوونا زارۆكێن ده‌ڤه‌رێن رزگاركری و سه‌رپه‌رشتیكرنا قوتابخانان و پێشڤه‌برنا پرۆسه‌یا خواندنێ ل ده‌ڤه‌رێن ژێر ده‌ستهه‌لاتا پێشمه‌رگه‌ی دا، دكۆمبوونه‌كا كۆمیته‌یا ناڤه‌ندی دا بریار هاته دان، لژنا كاروبارێن قوتابخانێن سه‌ره‌تایی یێن شۆڕه‌شێ ژ ڤان هه‌ڤالان بهێته پێكئینان:
1- ئیحسان عه‌بدوللا ئامێدی، به‌رپرسێ ئێكه‌تیا قوتابیان/ به‌رپرس
2- زوبێر عه‌بدولره‌حمان/ئه‌ندام.
3- توفیق حسێن/ ئه‌ندام.
4- محه‌مه‌د تاهر توفیق/ ئه‌ندام.
5- جه‌لال حسێن/ ئه‌ندام.
6- ئیبراهیم مسته‌فا/ ئه‌ندام.
ئه‌ركێ لژنێ پێكهاتی بوو ژ:
ڤه‌كرنا قوتابخانان و دابینكرنا پێدڤیان.
سازدان و رێكخستنا كۆمبوونێن بابان و مامۆستایان ل گوندان.
چاره‌سه‌كرنا ئاریشێن قوتابخانان، یان ڕه‌وانه‌كرنا وان بۆ لژنێن ناوچان.
بلندكرنا راپۆرتێن هه‌یڤانه ل دۆر ره‌وشا قوتابخانان و خواندنێ و ئاریشێن وان.
