بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا کوردی 1975 – 1990
مەسعوود بارزانی
پشكا پازدێ
بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ب گشتی و
ل ئیراقێ ب تایبەتی
161
هەر ژ بەر وێ یەكێ نها كەمپا سۆشیالیست و وەلاتێن سەرمایەداری هەتا رادەیەكێ باش ئێك و دو دپارێزن، ل شوونا شەری (ململانا سیاسی و ئایدۆلۆژی و ئابووری و جڤاكی) ب هێز دبیت، لەورا مافێن مرۆڤی و مللەتان زێدەتر ل بەرچاڤ دهێنە وەرگرتن، هەتا رادەیەكێ مەزن سەقامگیرییا جیهانێ و دەڤەرێ بنەجهـ دبیت، ب سەربلندی ڤە دبێژین كو ماددێ هەشتێ ژ پرۆگرامێ پارتییا مە كەفتییە سەر سەمتا بجهئینانێ ژ روویێ پاراستنا ئاشتییا جیهانی و خاڤكرنا ئالۆزیێن د ناڤ دەولەتان دا و پەیرەوكرنا جارناما (میپاق) نەتەوەیێن ئێكگرتی و دەستپێكێن پێكڤەژیانێ ب ئاشتییێ و چارەركرنا ئاریشێن ناڤدەولەتی ب رێكا دانوستاندنان و قەدەغەكرنا چەكێ ئەتۆمی و نەهێلانا تاقیكرنێن وان.
ل وەلاتێن سۆشیالیست ب گشتی و ل ئێكەتییا سۆڤێتێ ب تایبەتی بەرنامەیێ (پرۆسترۆیكا)، ئانكو (اعادە البنا‌و)، ب هێزترین گوهۆرینا نەوعی یە ژ روویێ سیاسی و ئابووری و جڤاكی ڤە هاتیە بجهئینان و ب وی پەرێ وێرەكیێ دهێتە پەیرەوكرن كو هەموو خزمەتا سۆشیالیست و ئاشتییا جیهانی و دیمۆكراتییەتێ دكەت و هیڤیەكا مەزن بۆ مرۆڤایەتیێ پەیدا كرییە و جیهان بەر ب وێ یەكێ دچیت كو رژێمێن دكتاتۆری و رەگەزپەرستی و فاشی بەر ب نەمانێ و ژناڤچوونێ بچن، یان دێ نەچار بن خوە د گەل سیاسەتا نوو یا جیهانێ بگونجینن.
ئاراستەكرن و تێكگەهشتن بۆ چارەكرنا كێشەیا فەلەستینێ و لوبنان و ئەفغانستان و كامبۆدیا و باشوورێ ئەفریقیا و بریار ل دۆر سەرخوەبوونا نامیبیا باشترین بەلگەنە بۆ نیشادانا نەرماتییێ د ناڤبەرا رۆژهەلات و رۆژئاڤا دا، بۆ ئێكلاكرنا هەڤركیێن هەرێمی ل ژێر چاڤدێریا دەستەیێن ناڤدەولەتی و كۆنفرانسێن ناڤدەولەتی.
ئەڤە كورتیەك و رۆهنگرنەك بوو ل دۆر رەوشا جیهانێ و هزر و سیاسەتا نوو و پەیوەندیێن د ناڤبەرا هەردو كەمپێن جیهانێ دا. نەتەوەیا كورد ژی ب گشتی و مللەتێ كورد ل كوردستانا ئیراقێ ب تایبەتی كو ب سالانە پێخەمەت گەهشتن ب ئارمانجاێن خوە قوربانییەكا نەهێتە هەژمارتن دایە، پێدڤییە ب چاڤرۆهنی و ل بەر تیشكا سیاسەتا نوو یا جیهانێ، بزاڤا رزگاریخوازا خوە د گەل ڤی كەتوارێ نوو دا بگونجینیت، ب هیڤیا وێ یەكێ كو ئێدی ئەو دەلیڤێن ب دەست كەفتین ژ دەست نەدەت و ب زووترین دەم و ب كێمترین قوربانی بگەهیتە ئارمانجێن خوە.
بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ب گشتی و ل ئیراقێ ب تایبەتی
بێگۆمان نەتەوەیا كورد ب گشتی، هەموو تایبەتمەندی و مەرجێن (ئومەتێ) ل گۆرەی زانستێ سیاسەتێ هەنە و د گەشەكرنێ دایە، لەورا مافێ دیاركرنا چارەنڤیسێ خوە هەیە، وەكو هەموو نەتەوەیەكا دی ل جیهانێ، باوەریا مە ب مافێ رەوا نەگۆرە، هەر وەكو د بەندێ دەهێ یێ پرۆگرامێ پارتییا مەدا هاتی و دبێژیت: «پارتییا مە پشتەڤانییێ ل خەباتا نەتەوا كورد یا ب زۆری هاتیە پارچەكرن دكەت، ل هەموو پارچێن كوردستانێ پێخەمەت ب دەستڤەئینانا مافێ چارەنڤیسێ خوە، هەروەكو هەموو نەتەوەیێن دی ل جیهانێ«. ژ ئەنجامێ پارچەكرنا دەڤەرێن كاریگەرییا كۆلۆنیالیزم (النفوژ الاستعماری) ل جیهانێ ب گشتی و ل رۆژهەلاتا نێزیك و ناڤەراست ب تایبەتی، پشتی شەرێ جیهانییێ ئێكێ نەتەوا كورد و كوردستان هاتنە پارچەكرن، ل گۆرەی رێككەفتناما نهێنی (سایكس ــ پیكۆ 1916) بێی كو مافێن نەتەوا كورد ل بەرچاڤ بهێنە وەرگرتن كو نەتەوا چارێ یە، هەكە یا سیێ نەبیت ل دەڤەرێ، د گەل ڤێ یەكێ ژی دا ب ئاشكرایی ل گۆرەی بنەمایێن ویلسۆن و راگەهاندنا هەڤپەیمانان همبەری نەتەوەیێن ژێردەستێن ئیمپراتۆریەتا عوسمانی (پەیمانناما سیڤەر ــ 1920) ل گۆرەی مادێن (62 ــ 63 ــ 64) دانپێدان ب مافێن نێزیك و دوور یێن نەتەوا كورد ب گشتی و كوردستانا توركیا و ئیراقێ ب تایبەتی كرییە، لێ یا راست بیت، ململانا وەلاتێن كۆلۆنیالیزمێ (الاستعمار) بۆ پارچەكرنا دەڤەرا ژێر دەستهەلاتا خوە، ب وی پەرێ نەراوایێ و بێبەختیێ بوونە ئەگەرێ بارگرانییا رەوشا سیاسی یا بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ب گشتی، گەلەك ب مخابنی ژی ڤە كو رەوشا خوەیەتی و ناڤخوەیی یا بزاڤا مە ژ روویێ هزری و سیاسی و رێكخستن و بێئاگەهیێ ژ گۆرانكارییا هەڤكێشێن سیاسی یێن جیهانی و دەڤەران، هەتا رادەیەكێ مەزن پاشڤە مابوون، ب تایبەتی ل وی سەردەمی، لەورا د شیان دا نەبوو (پەیمانا سیڤەر 1920) بهێتە بجهئینان و چەسپاندن، هەتا (پەیمانناما لۆزان ــ 1923) جهێ وی گرتی و سیاسەتا ئیستیعمارێ ل دەڤەرێ هاتە چەسپاندن، مافێن نەتەوا كورد ژ ئالییێ وەلاتێن ئیستیعمارێ و كیانێن گەڤنپەرست ڤە هاتنە بنپێكرن و ب بێبەهری و پارچەكری و دەڤگرتی ماین، هەر چەندە ژ ئەنجامێ وێ سیاسەتا ئیمپریالیزما جیهانی و گەڤنەپەرستی ل دەڤەرێ، نەتەوا كورد د كوردستانێ دا گەلەك شۆرەش دەستپێكرن پێخەمەت گەهشتنێ ب مافێن خوەیێن نەتەوەیی و مرۆڤایەتی و ب هزاران هزار شەهید داینە، خو ژیانا پترییا پترییا وان كو نها د وەلاتێ خوەدا ژ بیست و پێنج ملیۆنان دەرباز دبن، د پاشڤەمان و پاشكەفتنێ دا زێدەتر ب دەهان سالان ماینە.
ل توركیا، پشتی سەركەفتنا (ئەتاتورك)ی سیاسەتا توندوتیژیێ گرتە بەر، خو هەتا حاشایی ژی ژ هەبوونا وی ل وی وەلاتی هاتە كرن، ل ئیراقێ ژ ئالییێ رژێما دكتاتۆرا شۆڤینی یا بەغدا ڤە، درەندەترین شەرێ قڕكرنێ (جینۆساید)ێ ژ سالا 1975ێ و هەتا نها د گەل دا دهێتە بكارئینان. ل ئیرانێ ژی تا نها كێشەیا كوردی ب رێكەكا ئاشتیخوازانە یا دۆستایەتی نەهاتیە چارەكرن كو رێكا چارەركرنێ یا بەرهەڤە، لەورا داخواز ژ كۆمارا ئیسلامییا ئیرانێ دكەین، د چارچووڤێ كیانێ هەڤپشك دا مافێن نەتەوەیی یێن وان دەستەبەر بكەن، كو ب ڤێ سیاسەتا وان، نەك هەر كوردێن ناڤخوەیا وان، دێ دۆستایەتییا كوردی ب گشتی ب دەست هێت و دێ د بەرژوەندا هەموو گەلێن ئیرانێ و دەڤەرێ دا بیت.
داخواز ژ كۆمارا سووریێ ژی دكەین كو مافێن كارگێری و رەوشەنبیری بۆ دابین بكەت، رەگەزنامە ب وان برایێن كورد بهێتە دان یێن ژێ هاتیە ستاندن، یان تا نها بێ رەگەزنامەنە و ژناڤبرنا كەمەرا عەرەبی كو بەرنامێ حكومەتێن كەڤنە، هیڤیدارین ل سۆڤێتێ ژی، بەرنامەیێ (پرۆسترۆیكا) وان ڤەگریت و ب مافێن خوەیێن نەتەوەیی بگەهن.
پێدڤییە كوردێن لوبنانێ ب مافێن خوەیێن جڤاكی و نشتیمانیێن خوە بگەهن، ژ هەموو هێزێن نشتیمانپەروەر و پێشكەفتنخواز و ئیسلامی و كاربدەستێن لوبنانێ دخوازین كو پشتەڤانییێ ل داخوازێن وان یێن رەوا بكەن ل دۆر رەگەزنامەیا لوبنانی، ئانكو كێشەیا كوردی ب گشتی د رۆژهەلاتا نێزیك و ناڤەراست دا، هەكە كێشەیا ئێكێ نەبیت كێشەیا دویێ یە پشتی كێشەیا فەلەستینێ، لەورا چارەكرنا وێ ب رێككەفتن د گەل هێزێن پێشكەفتنخواز و نشتیمانی و ئیسلامی د وی كیانێ سیاسی یێ هەڤپشك دا یێن تێدا دژین، گەلەك پێدڤیە، ب مەرجەكی ب دووربینییەكا كەتواری و ژیواری بەرێخوە بدەنە چارەكرنا وێ كو وی كیانێ هەڤپشك ب هێزتر لێ بكەت و پێشكەفتنا وان مسۆگەرتر لێبكەت پێخەمەت هەموو وان گەلێن د وان وەلاتێن هەڤپشك دا دژین، ب شێوەیەكی كو پێدڤی و داخوازێن مللەتێ كورد ژی تێدا رەنگڤەدەن، ئانكو ئەم هەردەم د گەل چارەكرنا ئاشتییانە و دیمۆكراتی بووین و دێ مینین ژی بۆ چارەكرنا كێشەیا كوردی، ب تایبەتی ل ئیراقێ، هەكە ئاراستەیەكا راست و كەتواری و راستگۆیانە بۆ بهێت و دروست بیت.
بۆ وێ ئێكێ بۆ هەموو مللەتێن ئازادیخوازێن جیهانێ بسەلمینین، كو ئەم پارتی ل كوردستانا ئیراقێ، مە چەك ل دژی رژێما دكتاتۆری یا بەغدا هەلگرتییە، ژبەركو سالێن درێژن، هەموو رێكێن دی یێن گەهشتنێ ب مافێن خوەیێن رەوا ل مە هاتینە داخستن، لەورا ب نەچاری، بۆ بەرگرییێ ژ مافێن رەوایێن مللەتێ مە، مافێن مان و نەمانێ بكەین كو نها ژ هەموو دەمەكێ دی یێ رابووری پتر مەترسییا قڕكرنێ زێدەتر ل سەر هەیە.
