بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا کوردی 1975 – 1990
مەسعوود بارزانی
پشكا چاردێ
جینۆسایدكرنا بارزانییان
156
هەرچەندە دەمەكێ درێژ ڤەكێشا هەتا توركیا سنۆرێن خوە د روویێ وان كەسان دا ڤەكرین كو ژ دەستێ رژێمێ رزگار ببوون و خوە گەهاندبوو سەر سنۆران، ژبەركو ب چو شێوەیەكی بەرهەڤ نەبوو پەنایێ بۆ وان ئاوارەیان دروست بكەت یێن ب نیازا دەربازبوونێ بوون. هەرچەندە ڤەكرنا سنۆران د روویێ وەلاتییان دا تشتەكێ چاڤەرێكری نەبوو، ژبەركو ب چو شێوەیەكی ئەم چاڤەرێ ڤەكرنا سنۆران ژ ئالییێ توركیا ڤە نەبووین، لێ هەر چاوا بیت ڤەكرنا سنۆران و دەربازبوونا وەلاتییان بۆ ناڤا ئاخا توركیا، رزگاربوونا هەژمارەكا مەزن یا ژن و زەلام و زارۆك و پەككەفتییان بوو ژ مرنا حەتمی، لەورا ڤەكرنا سنۆران د روویێ پەنابەران دا كارەكێ باش بوو، هەرچەندە تووشی نەهامەتی و دەردەسەری و ئازارەكا مەزن ژی ببوون.
د پرۆسەیا ئەنفالان دا 90%ێ گوندێن كوردستانێ و زێدەتر ژ 20 باژار و باژارۆكان ل سەر نەخشەی هاتنە ژێبرن، دەڤەرێن گوندنشین ب 15 ملیۆن مینان، هاتنە مینرێژكرن. نێزیكی ملیۆنەك و پێنجسەد هزار كورد ژ گوندێن وان بۆ ئۆردیگا و كۆمەلگەهێن ب زۆری هاتنە ڤەگوهاستن. نێزیكی 10%ێ كوردێن باشور هاتنە ژناڤبرن. ب ڤێ ئێكێ ژی نێزیكی 23270 هزار كیلۆمەترێن دوجا ژ رووبەرێ هەرێما كوردستانێ ب بەر پێلێن ئەنفالان كەفتن.
رۆژا 27ی تەباخا 1988ێ، مالباتان ل سنۆرێ لقێ ئێك بزاڤ كرن ژ جاددا گشتی دەرباز ببن ب مەرەما نێزیكبوونێ ژ سنۆرێن توركیا، توركیا ژی سنۆر داخستن و خو رێك ب بریندار و مالباتان ژی نەهاتە دان بچنە ناڤا ئاخا وان. رەوش و كارەسات و تراژیدیایە و پێناسەكرنا وێ كارەكێ گەلەك ب زەحمەتە و ناخێ مرۆڤان دهەژینیت، ب راستی فەرمانا كوردانە.
ل گۆرەی دەنگوباسان ل رۆژا 28ی تەباخا 1988ێ، رەوشا لقا ئێك ژ ئەگەرێ كێمیابارانێ گەلەك ئالۆز و تێكچوویە، چو چارە و رێكار هەمبەری وان نەمابوون، توركان دەلیڤا دەربازبوونێ نەدا، بریندار بێ چارەسەری و دەرمان مابوون، هەست پێ دهاتە كرن پیلانەك د ناڤبەرا توركیا و ئیراقێ دا هەبیت ب مەرەما ڤەشارتن و پەردەپۆشكرنا تاوانێن ئیراقێ هەمبەری خەلكێ كوردستانێ. ب نەچاری هێزا خەبات و ئیلۆن بێ چو شەر و بەرگرییەكا بەرچاڤ خوە ڤەكێشا.
رۆژا 28ی تەباخا 1988ێ، ئەم ب تەمامی مژویلی رەوشا لقێ ئێك بووین، ژبەركو تووشی نیڤ هەرفینەكێ ببوون، ئەگەرێ وێ ژی رەوشا مالبات و مالان بوو، تاوانا توركان ژ تاوانا بەعسییان كێمتر نەبوو.
د ڤێ رۆژێ دا، عەلی عەبدوللا و موحسن دزەیی چوونە تەهرانێ ب مەرەما پشكداریكرنێ د كۆمبوونەكێ دا كو بریار بوو ل تەهرانێ بهێتە كرن. پێشمەرگەیێن لژنا ناوچا گولان د هێرشەكێ دا پێشرەویێن دوژمنی ل گەلیێ بالندا راگرتن و ئێخسیرەك و گەلەك كەلوپەل كەفتنە دەستێ پێشمەرگەی.
رۆژا 28ی تەباخا 1988ێ، قەرەقۆلا سەرێ سێڤێ، دانوستاندن د گەل لقێ ئێك رەت كرن و راگەهاند كو مە چو تشت بۆ ئاخفتنێ د گەل هەوەدا نینە. ل رۆژا 29ی تەباخا 1988ێ، رەوشا مال و مالباتێن لقا ئێك سەعەت ب سەعەت بەر ب خرابی و ئالۆزیێن زێدەتر دچوو، هەلوەستێ توركان وەكو خوە ما و رێكا چوونا ناڤا ئاخا توركیا ب كەسێ نەدهاتە دان. رۆژا 29ی تەباخا 1988ێ، لقا ئێك بەرسڤا برووسكەیەكا مە دا و ئەڤە دەقێ وێ یە:
بۆ/م.ب
هەژمار/20
29ی تەباخا 1988ێ
ژ/ لقێ ئێك
برووسكەیا هەوە یا هەژمار (6929).
ماجد بەگێ نامە و هنارتییەكێ خوە هنارتە نك مە، یا گۆتی هەر داخوازییەكا ژ مە هەبیت بلا ب رێكا نامێ بۆ مە بنڤیسن و ئەم دێ خواندنێ بۆ نامێ كەین، هەكە ب دلێ مە بوو دێ دەمێ دیدارێ دێ دیار كەین و هەكە ب دلێ مە ژی نەبوو چو دیدار ناهێنە كرن. هنارتیێ ماجد بەگێ گۆتی: كو ماجد بەگێ گۆتییە هەر داخوازییەك ژ توركیا هەبیت بلا رادەستی هەوە بكەن و ئەز ژی دێ رادەستی جهێ مەبەستێ كەم. د ڤی هەلوەستێ وان دا وەسا دەركەفت كو توركیا چەند نەیار و دلرەقن و چەند د ڤێ تاوانا رژێما بەعس دا پشكدارن. بەری دەمەكی هەوە چو دگۆت و چەند داگێران دكر و خوە دشكاند، كو نها هوون ب ڤی شێوەی بەتران و بێ مننەت بوون.
ئەو كەسێن دلسۆز كو د ڤێ رۆژا رەش و دژوار دا هاریكارییەكا باش بۆ مە كری، پێكهاتی بوون ژ: حاجی نایف شیڤ رەزانی، عەگید پێچوهی، محەمەد رەشید بایی، محەمەد قەیوم بایی (ژبەر ئەحمەد حاجی عەبدولهادی)، سالح نەبی شوێكە (ژبەر علی شابۆی)، حاجی محەمەد سالح سەمەد (ژبەر ئەحمەد حاجی عەبدولهادی).
پشتی چاڤەرێبوونەكا درێژ، رۆژا 30ی تەباخا 1988ێ توركیا بەرهەڤییا خوە بۆ وەرگرتنا مالباتان و چوونا وان بۆ ناڤا ئاخا توركیا نیشا دا.
رۆژا 2ی ئیلۆنا 1988ێ، ئەم دگەل فوئاد میرانی ئاخفتین و من پێ راگەهاند، خوە بپارێزن ل جهێ خوە بمینن، ل دوماهیێ رازی بوون كو ل ل.ن گۆلان بمینن. پشتی بەرگریی و خۆراگرییەكا بێ وێنە، ل 2ی ئیلۆنا 1988ێ، هێرشا دوژمنی ل خواكوركی هاتە شكاندن. فوئادی برووسكەیەك كر و ئەڤە دەقێ وێ یە:
بۆ/ م.ب
هەژمار/27
رێكەفتی 3ی ئیلۆنا 1988ێ
ژ/ فوئاد میرانی
برووسكەیا هەوە یا هەژمار (30، 31، 34).
هەر ئێك ژ رێزداران محەمەد قەسیم و حاجی محەمەد سالح و حاجی، شەڤا بووری گەهشتینە نك مە، مە میزانی و نهێنیێن خوە ژێ وەرگرتن، مە محەمەد قەسیم راسپارد بۆ وەرگرتنێ و ڤەشارتنا وان ل جهەكێ ئەمین و پاراستی. ب ناڤێ هەوەیێن رێزدار مە ئاگەهدار كرییە ژبۆ پاراستنا ئارمانجان ب هەموو باوەری، بۆ زانین هیڤیە.
رەوشا پشتی پرۆسەیا ئەنفالان و كارڤەدانێن وێ
رۆژا 4ی ئیلۆنا 1988ێ، هەژمارەكا مەزن یا مالباتان ژ خەلكێ دەڤەرێن مزووری و بارزان و هەركی و بنەجێ ب رێكا رەڤینێ ژ توركیا گەهشتنە زێوە.
رۆژا 7ی ئیلۆنا 1988ێ، نامەیا سەعدۆ كوركی و سەربەست بامەرنی گەهشتە دەستێ من، د نامەیێ دا بەحسێ رەوشێ كربوو، هەروەسا پەیامێ گەهشتنا فەتاح و قادر و هەڤالان بۆ (ساتێ) یا دۆسكییان یا ل ئالییێ دی یێ سنۆری گەهشتە مە. ل رۆژا 8ی ئیلۆنا 1988ێ ئەز د گەل هێزا ئادار و رێكخراوێن سەر ب سەركردایەتیێ دا كۆم بووم و مە سوپاسی بۆ خەبات و بەرگیریا وان ژ ئاخ نشتیمانی هەبوون.
رۆژا 8ی ئیلۆنا 1988ێ، كاك موحسنی پەیام بۆ من هنارت كو ئیرانێ و توركیا رازیبوون بۆ سەرەدانا شاندێ مە بۆ كەمپێن پەنابەران ل توركیا نیشا دایە. لەورا مە بریار دا هەڤالان موحسن و ملازم بابەكر و شوكری بچنە توركیا و سەرەدانا كەمپان بكەن.
پشتی چەند رۆژێن ڤەقەتیانێ، ل رۆژا 8ی ئیلۆنا 1988ێ، لقێ ئێك پەیوەندی ب مە كر و ب مە راگەهاند، رۆژا 5ی ئیلۆنا 1988ێ، ئەو هێزا د گەل فەتاح و قادری چووین ل دەڤەرا (شەت یونس) یا دەڤەرا دۆسكی ژووری، هێرشەك كرییە، گەلەك جاش و سەرباز كوشتینە و ژ پێشمەرگەی ژی فندی ئاڤدەل سندی شەهید بوویە و سێ پێشمەرگە ژی بریندار بووینە كو كاك قادر قاچاخ ژی د ناڤ برینداران دا بوو.
