بارگرانى و رێبه‌ریا هزرى د ره‌ڤه‌ندا كوردى دا
جوان عزه‌ت/ پشكا ئێك
هزر، پێدڤیه‌كه ژ ناخێ مرۆڤى ده‌ردكه‌ڤیت و ب دروستبوونا چه‌ند شێوازێن ئه‌فسانه‌یى و وێنه‌یى ده‌ربازى مه‌ژى دبیت و ژ مه‌ژى ده‌ربازى ده‌رڤه‌یى جه‌سته‌ى دبیت و هاریكاریا هه‌مى سیسته‌مێن گه‌ردۆنى دكه‌ت، دبیت مرۆڤ ل سه‌ر هزرێ هنده‌ك ئالۆز ببیت وه‌ك پرسیار كا چاوا په‌یدا دبیت، به‌لێ ئه‌و بۆیه‌ره‌كه د ناڤ مه‌ژیێ مرۆڤى دا سه‌رهلده‌ت و هند مه‌زن دبیت هه‌تا وى راده‌یى دشێت سه‌رده‌ریا جیهانه‌كا مۆدێرن بكه‌ت. هه‌روه‌سا هزرا بنچینه‌یێ ل گه‌ل پێكڤه‌گرێدانا بوون و نه‌بوونا مرۆڤى ب دیكارته‌كێ: “ئه‌ز هزردكه‌م، كو ئه‌ز هه‌مه” هاته هه‌بوونێ، ئانكو ب ڤێ پیڤانێ هزر پتر كه‌ڤته كارى ده‌مێ مرۆڤى راوه‌ستیان ل سه‌ر پرسێن گه‌ردۆن و ده‌رڤه‌یى گه‌ردۆنى كریى و ژ گومانێ پرسیار داینه ئازراندن و دووڤچوون ل سه‌ر چاوانیا په‌یدابوون و راستسا ئه‌قلى كریى، چونكو “ئه‌قلى شیا مرۆڤى فێربكه‌ت كا چ كاربكه‌ت و وژدانێ ژى شیا هاریكاریا ئه‌نجامدانا وى كارى بكه‌ت ب تایبه‌تى مرۆڤێ سروشتى د ناخێ خوه دا به‌رهه‌ڤیكرن، كو ناڤبه‌را وژدانه‌كا بهێز و ئه‌قله‌كێ دروست دا هه‌ماهه‌نگیه‌ك هه‌بیت/ رۆسۆ”
به‌لێ مخابن، ل دووڤ قووناغێن هزرا مۆدێرن، جه‌خت ل سه‌ر هزر و پێگه‌هێ میتافیزیكا گه‌ردۆنى بۆ ناڤ جڤاكێن دره‌نگ مایى و سیسته‌مێن سیاسى ب ئاستێ ئه‌نانیه‌تى/ به‌رخوریێ هاته‌كرن، داكو به‌رهه‌مدان و فورمیله‌بوونا مرۆڤى بێ سه‌روبه‌ریێ بخوه‌ڤه‌بگرت، چونكو ته‌ڤنێ هزرى هۆسا هاته رستن، كو “مرۆڤێ ئازاد ئه‌وه یێ به‌رگریا هزرى بۆ خوازت و دامه‌زراندنا خوه بكه‌ت، نه‌كو بۆ خوازت و دامه‌زراندنا كه‌سێن دیتر/ رۆسۆ”. بێگومان، ئه‌ڤى سیمایى وێنه‌یه‌كێ نه زه‌لال نیشادا، ئانكو هۆسا پتر نێرگزیه‌ت/ ئه‌نانیه‌ت په‌یدابوو. بوویه ل ڤێرێ ده‌رگه‌هێ پرسیاره‌كێ ڤه دبیت ئه‌و ژى گه‌ر بێژین، ئه‌رێ چاوا مرۆڤ دشێت دناڤ هزرا جڤاكه‌كێ ب ڤى ره‌نگى گه‌نده‌لدا ببیته خودان په‌روه‌رده‌یه‌كا دروست؟ دبیت بۆ مرۆڤى هه‌لبژارتنه‌كا زۆرا زه‌حمه‌ت بیت هه‌تا مرۆڤ بشێت د ناڤ وى جڤاكى یان وى ملله‌تى دا ئاستێ هشیارى و ئه‌خلاقى و هزرى په‌یدابكه‌ت، ئه‌و جڤاكێ شێوێ په‌روه‌رده‌بوونا وى ل سه‌ر سیسته‌مێ جاران هاتبیته دروستكرن، بێگومان ئه‌و جڤاك د وارێ زانستى، ره‌وشه‌نبیرى، ئه‌كادیمى ژ گه‌نده‌لیا هزرى یێ بێبه‌هر نینه، ژ به‌ركو ده‌مێ دانوستاندن د ناڤبه‌را دو مرۆڤان مینا/ ئه‌ز و ئه‌و په‌یدادبیت و به‌ر ب سیمایێ خوه‌نیاسینى ڤه دچیت، هینگێ ده‌رگه‌هێ گه‌نده‌لیێ ژ خواندنه‌كا سه‌رڤه‌یى ده‌ستپیكه‌ت هه‌تا گه‌هیته ناڤ سرتێ ناڤخوه، چونكو “كه‌سایه‌تیا تاكێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ هه‌مان بابه‌ت و روخسارێن رۆژئاڤا وه‌ردگرن و مومارسه‌كه‌ن و بێ كو خوه ب داهێلنه د ناڤ كوراتى و ناڤه‌رۆكا ئیرده‌یان دا، یان شێن بێژین تاكه‌كه‌س د روخسارێ خوه دا مومارسا بابه‌ته‌كێ دكه‌ت و د خوه‌یێ خوه دا باوه‌رى ب مومارسه‌كا دى هه‌یه، بێ كو بزانیت د داستانا ژیانێ دا بوویه كه‌سه‌كێ ( شیزۆكى/ دووروو)یى/ عه‌لى وه‌ردى” . ئانكو كۆژیێ هه ده‌ستپێكرنا پرۆسسا تاكى یا هزرى ژ دوهى دیاردكه‌ت، كو سمایێ هه‌ژاریێ بخوه ڤه گرتیه، ژ به‌ركو ئه‌و بارودوخێ تاكه‌كه‌س دكه‌ڤن دا تێدا ژیایى، وى بایى جۆره‌كێ ئاشۆپى وه‌كو هه‌لامه‌ته‌كێ ترسناك د ناڤ به‌ده‌نا وى دا ئافراندى یه، ژلایه‌كێ دى ڤه، ئه‌ڤ جۆرێ سه‌ره‌ده‌ریكرنا دۆرهێلى ژى هێشتا ژ زمان و به‌گراوه‌ندێ دایكسالار و بابسالاریێ ده‌رباز نه بوویه، هه‌تا نها ژى ره و ریشال و شینوارێن ڤان زه‌فیان ل سه‌ر هزر و جه‌سه‌دێ تاكى به‌رچاڤ و دیارن و هێشتا نه شیاینه ل جه و ده‌مێن خوه یێن دروست ژ دایك ببن، به‌لكو ب تنێ لیڤینه‌ك و ڤارێبوونه‌كا سڤك تێدا یا سه‌رئاڤ دبیت، د ئه‌نجام دا ئه‌ڤ كه‌لتۆرێ هزرێ جۆره‌كێ پۆلیساتیێ دروست كریه، كو تاكى زوى ب زوى ئه‌و بیركرنه نه‌بیت مومارسا ژیانا خوه به‌رده‌وام بكه‌ت یان بشێت باوه‌ریێ ب گومان و دانپێدانێن خوه بینیت، له‌ورا بهزرا من، گرنگه ئه‌قل سه‌رده‌ریا هه‌ر گرفته‌كێ بكه‌ت، چونكو د هه‌ر جڤاكه‌كێ دا ئه‌قل دیرۆك و مه‌عریفێ سه‌رده‌ست دكه‌ت.
بارگرانى و رێبه‌ریا هزرى د ره‌ڤه‌ندا كوردى دا
جوان عزه‌ت/ پشكا دویێ
راسته دڤێت نه‌هێته ژبیركرن، كو هه‌مى ره‌ڤه‌ندێن كوردى د دیرۆكێ دا ب فه‌لسه‌فه و كه‌لتوورێ خوه یێ تایبه‌ت نه‌شیاینه بگه‌هنه ئارمانجه‌كا ده‌ستنیشانكرى، به‌لێ ئه‌و پرسیارا مه به‌ر ب لێگه‌ریانێ ڤه دبه‌ت، ئه‌وه ئه‌رێ ما ژبلى ڤێ رێیا چه‌پاندى مه شیایه زه‌مینه‌یێ هزره‌كا راستگه‌ر دروست بكه‌ین؟ یان ژى ل جهێ گورزێن كوژه‌ك و ئاگرین، گورزێن فورمى، زانستى و ئه‌كادیمى سه‌رده‌ست بكه‌ین! و
دیاره ژ ده‌رئه‌نجامێ خوه‌شباوه‌ریا خوه مه ده‌رفه‌تا هزركرنێ دا یه (یێ دن) و خوه ل سه‌ر ئه‌رك و مافێن یێ دى به‌ر ب پاراستانا بنگه‌هێ گیانى ڤه برییه، ژ به‌رهندێ ئه‌گه‌ر هزربكه‌ین ئه‌و پێدڤیێن ئه‌ڤرۆ تاكێ كورد سه‌را دنالیت و رۆژانه هه‌م دمریت و نه‌شێت زیندى ببیت ژ ئه‌نجامێ وێ یێ به‌رچاڤه، كو راسته مه كۆمه‌كا سازیێن نڤیسین و وه‌شانێن گه‌هاندنێ وه‌كى (رۆژنامه، گۆڤار، میدیا، سایت، پرتووك، پرتووكخانه، رادیۆ و…) هه‌نه، به‌لێ زرباریه‌كا هزرى تێدا یا دیاره، كو ب دروستى نه‌كه‌ڤیته ئاستێ زمان و دانوستاندنه‌كا ئه‌قلانى و ئاڤاهیێ تاكه‌كه‌سیێ دا. هه‌تا بوارێ رێڤه‌برنا سه‌ركێشیا هزرى دا ئه‌ڤ نه‌خشبه‌ندیا ئه‌م دبینن ژى، هه‌موو ل سه‌ر تیۆرێن ماسك و موژیلاهیان هاتینه داناندن و پانیا وان ژ شاكارێن خزمه‌ت و هه‌لویستێن نه خوه‌جه دا پاشڤه كێشاینه، ژبه‌ركو یا ئاشكه‌را یه ئه‌ڤ بژاره وێ دگه‌هینت، كو چوكێن خواندنگه‌ها سیاسى، جڤاكى و ئابوورى به‌رده‌وام ل سه‌ر دیرۆكا رێخۆشكرن، خوه‌شگوزه‌رانى و رۆناهیێ د شكه‌ستنێ دا دیار ببن.
كێشه ژى ئه‌وه دیاره نوخبا ره‌وشه‌نبیر، نڤیسه‌ر، خوانده‌ڤان، ئه‌ده‌بى و…هتد هه‌ست پێ نه‌كریه، كو ئه‌ڤ گه‌نده‌لیا نها د بنه‌مایى هزرى دا په‌یدادبیت ل سه‌ر كیستێ نڤشێ ئه‌ڤرو و سوباهى وه‌ك خواندنه‌كا ساده و سڤك دێ بارگرانى بیت، نه‌خاسمه ئه‌ڤه ژى باندۆرا وێ نموونا هه‌یى یه، یا كو دده‌مه‌كێ دا رۆژهه‌لات و رۆژئاڤا ل سه‌ر هه‌مان رێك و دید برێڤه دچوون وه‌كر، كو ژ كه‌فتن و ئالۆزبوونا وان گرفتێن دیرۆكى تاكه‌كه‌سێ رۆژئاڤا هزر د هه‌لبژارتنه‌كا چاره‌نڤیسى دا بكه‌ت و بشێت ئه‌قله‌كێ نوو نووژه‌ن بكه‌ت، چونكو یا به‌رچاڤه هه‌ر زوو وى تاكى پێشبینا ئه‌ڤرۆ یا خوه كریه، كو دێ كه‌فیته دبن سیها داره‌كا ب سیبه‌ر و ب به‌رهه‌م دا، به‌لێ به‌روڤاژى وێ تاك ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ كه‌ڤتیه دناڤ فه‌رشه‌كێ ره‌ش و رێیا خوه هندا ته‌نگ كریه، هه‌تا وى راده‌یى هه‌مى پیرۆزیێن خوه یێن مرۆڤى و مرۆڤایه‌تى، به‌ر ب ئاراسته‌یێ بێگانه و بێ واته‌بوونێ برینه، له‌ورا ئه‌ڤرۆ ژى ئه‌و خواندنێن ل سه‌ر ماهیه‌تا كه‌سى دهێنه‌كرن هه‌مى كه‌ڤتینه د دوریانا خوه‌خاپاندن و گه‌نده‌لیه‌كا مه‌زنا مشه‌خت و هه‌رڤاندى ڤه.
سه‌ره‌رایى ژ پێخمه‌ت ره‌وشه‌كا بێ چاره‌نڤیس وه‌لێ هاتیه هزر د خواندنێن سه‌ر ئه‌فراز دا نه‌كه‌ت، داكو په‌نایێ بۆ بیانیى بوونێ ببه‌ت راوه‌ستیایى بمینیت، له‌ورا نه‌چار مایه كارتێكرن و كارلێكرنێ بۆ ته‌سیلمبوون و كونترۆله‌كا بێ ئالته‌رناتیف ببه‌ت. ئه‌ڤه ژى وێ پرسیارێ ئاراسته‌كه‌ت، ئه‌رێ مه پتر هه‌ولدایه كارتێكرن و كارلێكرنێ ببه‌ینه به‌ر دیرۆكه‌كا زالبووى و بێ چاره‌نڤیسى و بێ ئه‌نجام؟ یان ژى ئه‌ڤ ڤه‌ژه‌نا نها د دۆرهێلێ دا دیار ئه‌و تیۆره بۆ مه ده‌ستنیشان نه‌كریه، كو وه‌ك ئه‌قل بشێن گرنگیێ بده‌ینه چه‌مكێن زانستى، ره‌وشتى، مافى، مرۆڤى و… ؟
گه‌ر هۆسا بمینیت ئه‌ز باوه‌رم، ب ڤى شێوه‌یى گوهۆرین و ریفۆرمكرن ل سه‌ر ئه‌قلێ تاكى په‌یدا نابیت، به‌لكو بارگرانى ل سه‌ر رێبه‌ریا هزرى به‌رده‌وام دێ خوازیته رێیێن چه‌پاندى، له‌ورا چاندنا كه‌لتوورێ هزركرنێ وه‌ك ریبه‌ر و به‌رپرسیارى پێدڤى ب بنگه‌هێن شۆره‌شى و پشخستنا كه‌ڤالێ ره‌وشنبیرى یه، ب تایبه‌تى د سێ بوارێن گرنگ دا، ئه‌و ژى پێشه‌یا جۆتیارى، پیشه‌سازى و كه‌لتوورى، ره‌نگه ب ڤى جورى هه‌لسه‌نگاندنا هزركرنێ دێ دانوستاندنا ئه‌ز خوه مه هێته به‌رنیاسكرن، ئانكو ئه‌وا ل به‌ر ده‌رگه‌هێ په‌رستگه‌ها دۆلفى ب بوون و نه‌بووونا مرۆڤى ڤه ل ژێرناڤێ”خوه بنیاسه/سوكرات” هاتیه نڤیساندن و چاپدان، ئه‌نجامێ هه‌ره گرنگێ خوه نیاسینا هزر و رامانێ دیاركر, چونكو كونترۆلا باردۆخێ ڤێ خوه نیاسینێ ژ به‌رهه‌مێ هزرێ هاته ڤه‌ژه‌نینن، له‌ورا یا گرنگه ئه‌ڤ كزرته‌بوونا د گه‌نده‌لیا هزرى دا، ئێدى به‌ر ب پله‌یا قه‌بوولكرن و ده‌وله‌مه‌ندبوونێ بچیت.
بارگرانى و رێبه‌ریا هزرى د ره‌ڤه‌ندا كوردى دا
جوان عزه‌ت/ پشكا سیێ
ئه‌ڤه ده‌مه‌كێ درێژه جڤاكێ كوردى كه‌ڤتیه ژ ناڤبرنا گه‌له‌ك جۆرێن بیردانكاندا، راسته گه‌لێ كورد دجه و جوگرافیه‌كا داگیركرى دا دژیت، به‌لێ خه‌م و به‌رپرسیاریا مه وه‌ك تاكه‌كه‌س ل به‌رامبه‌ر جه و جوگرافیا مه گرنگه رۆلێ خوه ببینیت، چونكو ئه‌ڤرۆ مه پێدڤى ب پرۆسێسه‌كا نوو هه‌یه، ئه‌و ژى هزرا جیهانگرى و ته‌كنولۆژیا راگه‌هاندنێ بۆ مه بوویه ئالاڤێ ده‌ست نیشانكرنا هه‌مى رێیێن به‌رپرسیاریێ، ب ڤى مه‌رجى ئه‌گه‌ر ره‌ڤه‌ندا كوردى بڤێت به‌ر ب پێنگاڤێن نوو ڤه بچیت و هه‌ولبده‌ت خاله‌كا دى بچیته پێش، پێدڤیه به‌رى هه‌ر تشتى ئه‌و خوه ژ وى چارچووڤه‌یى، ئانكو وێ بیردانكا دێرین رزگاربكه‌ت، ئه‌ڤرۆ ئه‌و قووناغا جاران نه مایه، به‌لكو رۆژ بۆ رۆژێ مه‌عریفا جیهانى یا به‌ر ب ئاسته‌كێ دى یێ ئه‌قل و زانستى دچیت، داكو ل گه‌ل قووناغێن سه‌رده‌م سه‌رده‌ریا ژیانێ بكه‌ت.
هه‌ر چه‌نده مه گه‌له‌ك خالێن لاواز د وارێ زانستى و ره‌وشه‌نبیرى دا هه‌نه، كو ده‌ربرینه‌كا نه ل ئاست دده‌نه سیمایێ جڤاكى، به‌لێ دڤێت ئیدى خوه ل به‌ندا تشتێ بێ بنه‌ما نه‌گرین، ره‌وشا گه‌لێ كورد ئه‌ڤرۆ ژ هندێ مه‌زنتره، كو ئه‌م ل سه‌ر بۆیه‌رێن بچووك راوه‌ستین، گه‌ر مه بڤێت ئه‌م ملله‌ته‌كێ هشیار دروست بكه‌ین، دڤێت ئێكه‌م خال ئه‌م خوه ژ وێ ره‌وشه‌نبیریا ترس و شه‌رمین رزگاربكه‌ین، داكو ل داهاتى نه‌بینه قوربایێن هنده‌ك بنه‌مایێن بێ ئه‌نجام.
یا ئه‌ز دبینم، ئه‌ڤ كارڤه‌دانه ژى دخوازیته شۆره‌شه‌كا هزرى، كو ل سه‌ر تێگه‌هێ شارستانى بهێته هه‌بوونێ، ب تایبه‌تى ئه‌گه‌ر ل دیرۆكێ بزڤرین و هزر بكه‌ین ئه‌و نه‌وه‌كهه‌ڤیا خانى د هه‌لبه‌ست و تێكستێن خوه دا به‌حس لێ كرین، لاوازیا گه‌لێ كورد تێدا دیاردبیت، چونكو هزرا خانى هه‌ولدایه نه‌ته‌وه‌یا كورد ژ بن بارێ په‌ریشان و بێ چاره‌بوونێ رزگاربكه‌ت. نه‌خاسمه د ره‌وشه‌كا هوسا ناله‌بار دا نه مریا ڤێ تێكستێ (گه‌ر دێ هه‌بوو ئیتفاقه‌ك، مه پێكڤه كر بوو ئینقیاده‌ك، روم، عه‌ره‌ب و عه‌جه‌م ب ته‌مامى، دا ژ مه‌را بن غولام، ته‌كمیل دكر مه دین و ده‌وله‌ت، ته‌حسیل دكر مه علم و حكمه‌ت). خانیێ به‌رى سێ سه‌د سالان دئینت بیرا مرۆڤى، كو تایبه‌تمه‌ندیا كوردان ئه‌وا دبنده‌ستى، نه‌وه‌كهه‌ڤى و داگیركرنێ دا، هه‌تا ئه‌ڤرۆ ژى یا زیندى و بێ ئه‌گه‌ر نینه، ژ به‌رهندێ ئه‌ڤ ره‌وشه به‌رێ مه دده‌ت ڤه‌ژینا زمان، ناسنامه و نه‌ته‌وه‌یه‌كا لێكدایى تر، به‌لێ هه‌تا ئه‌م پرۆسێسا هزرى ب ژیانا باژێرى خوه‌ش نه‌كه‌ین، ئه‌م نه‌شێن ریبه‌ریه‌كا باش ژى د بوارێ بیرمه‌ندیێ دا بكه‌ین، چونكو هه‌كه هوور به‌رێ خوه بده‌ینێ ژ بلى نه‌خوێنده‌وارى و لاوازیا په‌روه‌ردا كوردى ل وى ده‌مى راسته چ خانى یێن دى نه‌بوون، به‌لێ نها ئه‌م دشێن گه‌له‌ك خانیێن دى ب گوتارا مه‌عریفى ئاڤابكه‌ین.
ژلایه‌كێ دى ڤه، دڤێت ئه‌م هزرنه‌كه‌ین كو هه‌ر كاره‌سه‌ته‌كا د ناڤ مه دا سه‌رهلدا بیت، تشته‌ك بوویه په‌یوه‌ندى ب قه‌ده‌رێ ڤه هه‌بوویه. نه‌خێر، به‌لكو هه‌ر تشت ب به‌رپرسیاریا مه ڤه گرێدایه ئه‌م دشێن بۆیه‌ران وه‌ك زانست، یاسا، سیاسه‌ت، جڤاك و..هتد باش بخوین و باش چێكه‌ین و د ده‌مه‌كێ دا ئه‌م شێن خراپ بخوینن و خراپ چێكه‌ین ژى، ژبه‌ركو ئه‌وا خانى بۆمه گۆتى و دیاركرى ب تایبه‌ت د به‌رهه‌مێ مه‌م و زینێ دا، مه به‌ستا وى ئه‌و چه‌نده نه‌بوویه، كو هزر و خه‌ونێن خوه ب هه‌لبه‌ستێ ڤه گرێده‌ت، به‌لكو خانى وه‌ك نڤیسكاره‌كێ كورد ل دوزا نه‌ته‌وه‌یى، سیاسى، جڤاكى و مرۆڤى خودان ئیراده و ب هێز ده‌ركه‌فتیه، له‌ورا ئینكارا وێ چه‌ندێ ژى كریه، كو ب رێكا هه‌لبه‌ستێ ده‌ردێ مه كوردان ژ نڤشێن نوى را بكه‌ته چاره‌سه‌ریه‌ك، چونكو به‌رى سێ سه‌د سالان خانى پشبینیا ئه‌ڤرویا مه‌كریه، ژ به‌ر هندێ ژ ڤالاهیێ نه گۆتى یه، (كرمانج نه پر دبێ كه‌مالن، ئه‌م مه‌دیه‌تیم و بێ مجالن، فى الجمله نه جاهل و نه‌زانن، به‌لكو د سه‌فیل و بێ خودانن) ئها هه‌ر ئه‌ڤه یه كه‌توارێ مه یێ نها د هێلیته بن سیهه‌كا زه‌لیل و هه‌ژار دا، بوویه ئیگرتنا هه‌ر قووناغه‌كێ و ده‌وله‌مه‌ندیا هه‌ر تاكه‌كێ دڤێت ل به‌رامبه‌ر ئاڤابوونا وه‌لاته‌كێ بزانین.”
بارگرانى و رێبه‌ریا هزرى د ره‌ڤه‌ندا كوردى دا
جوان عزه‌ت/ پشكا چارێ
ئه‌و كه‌لتوورێ ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا ئاستێ وه‌كهه‌ڤیێ، هه‌ستا نه‌ته‌وه‌ى، پێداچوونێن ژدل د هزرا مه‌عریفى و مرۆڤایه‌تیێ دا نه‌كه‌ت، ب زه‌حمه‌ت ئه‌و كه‌لتوور بشێت ڤه‌گه‌ریت دیرۆكه‌كا نوو، چونكو ئه‌و كه‌لتوورێ به‌رى مه هاتیه دروستكرن، مه وه‌ك تاك د واقعى دا چ په‌یوه‌ندى پێڤه نه‌بوویه، به‌لكو ئه‌وا ل گه‌ل ژ دایكبوونا مه هاتى ئه‌وێ په‌یوه‌ندى ب به‌رپرسیارى و گوهۆرینا مه‌ڤه هه‌یه، له‌ورا یا ل سه‌ر ملێن مه دهێته چاڤه‌رێكرن، ئه‌وه ئه‌م نه‌هێلین هه‌ژارى و مه‌زلۆمیا مه یا مه‌عریفى كه‌لتووره‌كێ له‌نگ سه‌رده‌ست بكه‌ت، كو سیمایێ هه‌مان كه‌لتوورێ به‌رێ بیت، ژبه‌ركو هه‌كه مه ئه‌و ئه‌قلانیه‌ت نه‌بیت هه‌ولا راستڤه‌كرن و ره‌خنه‌كرنه‌كا تێروته‌سه‌ل د هه‌ر بیاڤه‌كێ دا بده‌ین، هینگێ ئه‌م نه‌شێن زه‌مینێ شۆره‌ش/ رێنساس و ریفورمان ژى دروست بكه‌ین، كو ب كریار ئاستێ رێبه‌ریا هزرى وه‌ك به‌رهه‌مه‌كێ دیمۆكراسى د ناڤ جڤاك و ده‌وله‌تێ دا بلند بكه‌ت.
ب تایبه‌ت ئه‌و پێنگاڤا زوى ب زوى وه‌رارێ د ناڤ جڤاكى دا بكه‌ت، پێنگاڤا ئاڤابوونا دیمۆكراسیى یه، چونكو ده‌وله‌تا دیمۆكراسى ب واته‌یا جڤاكێ مه‌ده‌نى و ده‌ستبه‌ركرنا هه‌مى مافێن مرۆڤى و مرۆڤایه‌تى یه. زێده‌بارى هه‌ولدانێ بۆ پتر ژ په‌یدابوونا ناسنامه‌یه‌كا ڤه‌كرى و ئازاد دكه‌ت. نموونه/ ل جڤاكێن رۆژئاڤا دا ده‌مێ سیسته‌مێ ده‌ستهه‌لاتداریێ هێشتا ل بن بارێ نه‌ریت و كه‌نیسێ دا، جڤاكێ وێ قووناغ بۆ قووناغێ پاشخانا خوه یا مه‌عریفى گه‌هانده ئاستێن بلیمه‌ت، داكو تاكه‌كه‌س ب گشتى ژ بن قورخكاریا هێز و ده‌ستهه‌لاتا خوه سه‌پێن بهێته‌ده‌ر، ئه‌ڤێ ره‌نگڤه‌دانێ چارچوڤه‌كێ دى ژى یێ ئه‌جندایێ د ناڤ ته‌خوچینان دا په‌یداكر، ئه‌و ژى پشتى سیسته‌مێ ده‌ستهه‌لاتدارى هاتیه گوهۆرین و بوویه یێ دیمۆكراسى، ده‌رفه‌ته‌كا دى د هێلا (ئه‌شیر، خێزان، بنه‌مال و هۆزان) دا سه‌رهلدا، ئه‌و ژى كو ل جهێ هزرا توند، تۆلڤه‌كرن په‌یداببیت، هزرا سیاسى بوون و ره‌وشنبیربوونێ په‌یدابوو، له‌ورا ژیانا رۆژئاڤا هه‌مى كه‌فته ل سه‌ر چه‌مكێ ڤه‌كۆلین و خواندنیێن زانستى.
هه‌ر چه‌ند د ره‌ڤه‌ندا كوردى ژى دا هنده‌ك خالێن گرنگ هه‌نه، كو ناهێنه ئینكاركرن د خراپ بن، بۆ نموونه/ وه‌ك گوهۆرینا نفشێ ژیانێ، چه‌مكیێن ئازادیا خێزانى و پێشكه‌فتنا شه‌قامى وه‌ك رایا گشتى، به‌لێ مخابن ژبه‌ر تێرنه‌كرن و سه‌قامگیریا بارێ سیاسى، ئولى، ئابوورى جوداهیێن هزرى دناڤ كه‌لتوورێ كومه‌لایه‌تى دا شین بووینه، یا ره‌وا یه ئه‌ڤه ژى گه‌له‌ك جاران هه‌ڤدژیێ دناڤبه‌را كومه‌ل بۆ كومه‌لێ، باژێر بۆ باژێرى، ئه‌شیر بۆ ئه‌شیرێ و…هتد دورست دكه‌ت، بێ كو تاكه‌كه‌س بزانیت ئه‌ڤه هه‌مى ئه‌و ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى نه یێن، كو مه وه‌ك ئه‌قل سه‌ره‌ده‌رى دگه‌ل پرس، پێشهات و پرۆژه‌یێن وان دا نه‌كرى. له‌ورا ڤه‌شارتنا راستیا مه د ڤێ قووناغێ دا پتر زالى هزر و هێزه‌كا نه ئازاد بوویه.
ئه‌نجام: هه‌تا مرۆڤێ كورد ژ بنگه‌هێ ناسنامێ ده‌ست پێ نه‌كه‌ت، نه‌شێت شه‌رێ زانینێ د گه‌ل سه‌رده‌مى ژى بكه‌ت، چونكو نیاسینا ناسنامێ ب نیاسینا ته‌كنۆلۆژیا مرۆڤى یه و نه هزره‌كا بژاره‌یه یان بێژین یا دوورى هزرا مرۆڤایه‌تى یه، نه‌خێر، به‌لكو ناسنامه د دیرۆكا مرۆڤایه‌تیێ دا جه‌وهه‌ر و هه‌بوونا به‌دیله‌كێ خولقێنه‌رى یه، به‌لێ ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ چه‌نده دروستى خوه د ناڤ دل، روح و ده‌روونێ تاكى دا ب شێوه‌یه‌كێ هه‌لبژارتى و ڤه‌كریى ببینیت، هینگێ ئه‌ز باوه‌رم كه‌لتوورێ داگیركرنێ هێدى هێدى دێ به‌ر ب كه‌لتوورێ دیالۆگ، شارستانى و ئافراندنا مه‌عریفا باژێرڤانى دچیت.
