بارگرانى و رێبه‌ریا هزرى د ره‌ڤه‌ندا كوردى دا
جوان عزه‌ت/ پشكا پێنجێ
ئه‌ڤ ره‌وش و مالوێرانیا ئه‌م نها د ناڤ ناڤه‌رۆك و سیمایێ رۆژهه‌لاتا ناڤین ب تایبه‌تى سیمایێ گه‌لێ كورد دا دبینین بێگومان هه‌مى ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا ناسنامه و بیردانكه‌كا تژى و نه‌بوونا به‌رهه‌مه‌كێ ساخله‌م ژ ئه‌جندایا هێز و هه‌ڤ قه‌بوولكرنێ یه. نه‌خاسمه گه‌ر ره‌وشه‌نبیر، نڤیسكار، هونه‌رمه‌ند، چالاكڤان و سیاسه‌تمه‌دارێن ده‌ڤه‌رێ ئێكدو قه‌بوولكربوون ئه‌ز باوه‌رم نها ره‌وشا گه‌لێ كورد د مه‌ترسیێ دا نه‌بوو، زێده‌بارى بارێ وان یێ سه‌قامگیرى و په‌روه‌رده‌یى و مه‌عریفى ژى به‌ر ب روویێ بارگرانیێ ڤه نه دچوو، به‌لكو دا سه‌قایه‌كێ نوو د به‌رپرسیاریا نه‌ریت، ئاكار و قانوونێ دا شین بیت. به‌لێ ئاریشه ئه‌وه نڤیسكاریا ئه‌ڤرۆ یا د گوهێ شاخى دا خه‌وه و هند ئالۆزى ل دووڤ خوه ئیناینه، هه‌تا وى راده‌یى ئێدى ژیان ل نك تاكه‌كه‌سى یا بوویه ژیانه‌كا قه‌رسى، بێ كو تاك بزانیت ژیان به‌رده‌وام د بیركرنا گوهۆرین و ره‌نگڤه‌دانا ریفۆرمكرنێ دایه.
چونكو ئه‌و خالا ره‌ش یا كو هاتیه سه‌ر رویێ راستى یێ، تێكستا كوردى ئێدى زۆردارى و په‌سندان و هه‌ڤخه‌باته‌كا دژبه‌رى بخوه‌ڤه گرتیه، به‌لێ پرسیارا سه‌ره‌كى ئه‌وه ئه‌رێ ما ئێكگرتن و وه‌كهه‌ڤیا ل سه‌ر دیرۆكا ئه‌ردى بۆ مرۆڤى دیاردكه‌ى نه‌كریه، كو مرۆڤ ژێده‌رێ به‌رهه‌مدان و ئافراندنا ناسنامه، ژیان، زمان و راستیا مرۆڤى یه؟
ئها ئاریشه ئه‌وه دیاره مرۆڤێ كورد، ل جهێ شانازیێ ب وێ ئێكگرتنێ ببه‌ت ئه‌و پتر ب داگیركرنێ شاناز بوویه، ژبه‌ركو ئه‌و ئێكگرتن و وه‌كهه‌ڤیێ ب كێماسى دبینیت، ژبلێ وێ ئه‌ڤ چه‌نده پتر ب سیمایێ وى ڤه دیار دبیت، كو ئێدى زوى ب زوى ئه‌و نه‌شێت خوه نێزیكى ناسناما مرۆڤایه‌تیێ بكه‌ت. هه‌روه‌سا ب هزره‌كا دى هه‌رده‌م مرۆڤێ ئازاد هزر د ئاڤاكرنا هه‌بوون، ناسنامه و جیهانه‌كا ئازاد دا دكه‌ت، چونكو زانیت جڤاكێ ئازاد به‌رهه‌مێ ئه‌قلێ مرۆڤێ ئازاد و ناسنامه‌یا ئازاده، به‌لێ ل ده‌ڤه‌رێ ئه‌ڤ هه‌ولدانه د قووناغێن لاوازیێ دا به‌رده‌وام بووینه و نه‌بووینه جهێ دیالۆگێن هزرى و دانوستاندنێ، به‌لكو ئه‌و رێكارێن ئاستێ پرۆسه‌یا مه‌عریفى د هێلا ژیانێ دا به‌ر ب بیروباوه‌ره‌كا ئازاد ڤه دبه‌ت یا به‌رچاڤه، كو ب رێیین كه‌ڤنار زالى لۆژیكێ سه‌رده‌مى بووینه، له‌ورا ژى “ئه‌و راستى ل بیرا مرۆڤى چوویه، كو بۆنه‌وه‌ره‌كێ ئازاده، به‌لێ كه‌سه‌كه دشێت سه‌روو ژنوى ده‌ست پێ كه‌ت ڤه، كو ب شێوه‌ك دى بژیت و ژیان و هه‌بوونا خوه ل دونیایێ ده‌ستنیشان و پێناسه‌بكه‌ت/ سارته‌ر”
ئه‌ڤجا ئه‌و ره‌نگڤه‌دانا ئاستێ هزرى یا، كو تاكه‌كه‌س هه‌ولبده‌ت ببیته خوه یان ژى ئه‌جندایا ره‌سه‌بوونێ ب منه‌كێ/ منه‌كا بالا بینیته هه‌بوونێ، گرنگه ژ ئه‌ڤرۆ پێدا ده‌ست پێ بكه‌ت و هێشتا دره‌نگ نینه، چونكو ئه‌ڤا مه به‌رى نها به‌حس لێ كریى مرۆڤ شێت بێژیت، ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌كه ب ئاستێ ره‌وشه‌نبیر، رۆناكبیر، میدیاكار، سیاسیێن ده‌ڤه‌رێ ڤه پابه‌نده و پێدڤیه ئه‌و وان كیشه‌یان ب شیوه‌كێ زانستى د ناڤ خه‌لكه‌كێ دا شرۆڤه‌بكه‌ن، هه‌تا مرۆڤێ كورد هه‌ست پێ بكه‌ت، كو راستیا وى لێگه‌ریانه‌كه ژ ده‌ركه‌فتنا ژینگه‌ها ده‌ربه‌گ، ئه‌شیر، بنه‌مال و هزرا سه‌رده‌ستان، چونكو ب راستى رۆلێ ڤێ هزرێ لاوازى و هه‌ژارى دژى هێز، ئه‌قل و هزرا مرۆڤى بكارئینایه.
ئه‌نجام: داكو مرۆڤێ كورد ل جهێ هزر د وێ برینا كو ب سالایه هاتیه برینداركرن، بێ چاره و بێ ده‌رمان مایه دا بكه‌ت، پێدڤیه ئه‌و هزر د پیكهاته‌یێ دژه چاره‌سه‌كرنێ دا بكه‌ت كا چیه؟ ئانكو ئه‌م شێن بێژین، بهاداریا خوه پتر د پێگه‌هێ جڤاكى، كه‌لتوورى و ئه‌قلێ سه‌رده‌م دا ببینیت و زه‌فت بكه‌ت، گه‌ر هۆسا نه‌بیت ئه‌ڤه دێ خه‌مساریێ د هه‌بوونا وى دا دروست كه‌ت، هه‌روه‌سا گه‌ر چینا ره‌وشه‌نبیریێ ژى ل سه‌ر ڤان پرسان نه راوه‌ستیت، هینگێ ژى ئه‌ڤ مرۆڤه دێ هه‌ولده‌ت بۆ خوه ل شوونگره‌كێ ب ڤى ره‌نگى گه‌ریت، كو پێكڤه د چارچووڤى ئێك په‌یڤێ دا كۆم ببیت بێ كو هه‌ست ب ئه‌له‌مێنتا خوه گوهۆرینێ بكه‌ت، ئه‌و ژى ل ژێر ناڤێ پره‌نسیپێ (جڤاك چ بخوازیت ئه‌ز ژى وێ خوازم).
بارگرانى و رێبه‌ریا هزرى د ره‌ڤه‌ندا كوردى دا
جوان عزه‌ت/ پشكا شه‌ش و دووماهیێ
ب درێژاهیا دیرۆكێ بگره و هه‌تا نها گه‌لێ كورد ل به‌ر سته‌ما بێ دادیێ دنالیت، هه‌روه‌سا ل به‌ر گه‌فێن خوه كوشتن و قوربانیدان و جینۆسایدكرنێ رزگارنه‌بوویه. به‌لێ به‌رده‌وام مێرخاسى د فه‌رهه‌نگان كوردان دا هاتیه بهیستن و دیتن، ئه‌ڤه ژى تێرا هندێ ناكه‌ت مرۆڤ دیرۆكا خوه باش بنیاسیت، چونكو د ژیانا گه‌لێن نه‌ته‌وه ده‌وله‌ت دا داگیركارى و فاشیزم هه‌یه، كو هه‌ر تشت ل گۆر زمانێ وێ داگیركاریێ دهێته راسته‌رێكرن. هه‌روه‌سا سیاسه‌ت ژى د چارچووڤێن نه‌ته‌وه ده‌وله‌تان دا به‌رژوه‌ندى به‌رى مرۆڤایه‌تیێ یه، ئانكو خه‌باتا سیاسى پشتى روخاندنا سۆفییه‌تێ دو بلۆك تێدا دروستبوون، ئه‌و ژى ده‌وله‌تا سیاسى و ده‌وله‌تا دكتاتۆرى ستراتیژیه‌تا سیاسه‌تێ ب ڤان دو زلهێزان ڤه به‌ره‌یێ به‌رژوه‌ندیێ بخوه‌ڤه‌گرت و نه‌بوو به‌ره‌یێ پاراستانا گه‌لێن بنده‌ست، له‌ورا ئه‌و ملله‌تێن نیڤ نه‌ته‌وه به‌رب خه‌ندقینه‌كێ و پیشكه‌فتنه‌كا كوورتر ڤه چوون.
ئه‌ڤێ چه‌ندێ كێشه‌یێن مه‌زن ل گه‌ل سیاسه‌تا سه‌رده‌مانه دروستكرن، ب تایبه‌تى پشتى جه‌نگێ جیهانیێ دوویێ شه‌رێ سایكۆلۆژى و زێهنیه‌تێ د ناڤ ملله‌تێن جیهانى دا به‌لاڤبوو، نه‌خاسمه د رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راستێ دا ئه‌ڤى شه‌ڕى بێ مه‌رجێن زانین و ڤه‌خواندنێ ده‌ستپێكر و هاته گۆره‌پانێ دا، چونكو ژ ئه‌نجامێ به‌رده‌وامیا ڤى شه‌رى گه‌لان شه‌ر ژ بوونا ئازادى و دیمۆكراسى و رزگاركاریا گوشنده كر، داكو ده‌رفه‌تێن سه‌ركه‌فتنێ به‌رفره‌وان بن و دووماهى ب جه‌نگێ ڤان هه‌ردو جه‌مسه‌ران بهێته دان، د ڤێ پێنگاڤێ دا سیاسیه‌ت شیا هه‌تا ئاسته‌كێ هنده‌ك ڤالاهیا تژى بكه‌ت و ده‌رفه‌تێ بۆ دروستكرنا هێزیێن نووى بده‌ت.
به‌لێ ب وى مه‌رجى ژیان چه‌ند به‌ر ب پێش ڤه چوو میكانیزما سیاسه‌تێ ژى بۆ هێلا سه‌رمایه‌دارى و بكارئینا به‌رژه‌وه‌ندیان هه‌تا گه‌هشتیه ڤى ئاستى هند موكمتر لێ هات، له‌ورا د ئه‌ڤرۆ دا سه‌قامگیریا ژینگه‌هان ژى پتربه‌ر ب ئاراسته‌یى ڤه تێكچوونێ دچیت و بارێ ژیانێ ژى ل سه‌ر فێربوونێ گرانتر دبیت.
ژ به‌رهندێ هه‌تا كو مرۆڤ جوداهیا شۆرشا سپى و شۆره‌شا ره‌ش بزانیت، دڤێت ڤێ پرسیارێ ئاراسته‌یى هزرا خوه بكه‌ت ئه‌رێ كا د ڤى رویى دا دوژمن دبن كى و دۆست دبن كى؟ ره‌نگه جۆرێن تێكه‌لبوون و نووبوونێ دروست دبن ئه‌ڤه ژى ئاماده‌كاریا هه‌ڤسه‌نگه‌كا نوو دكه‌ت، بێگومان وه‌لاتێن زلهێز ژى باش دزانن ئه‌ڤه راستیه‌كه گه‌ر هاتوو هه‌ڤسه‌نگیا نوو دروستبوو، هینگێ ب زه‌حمه‌ت خراببوونا وێ هه‌بیت. ئه‌ڤجا گه‌ر ملله‌تێ كورد بكه‌ینه ئێك ژ نموونان دێ دیاردبیت، كو ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا ئه‌قله‌كێ ره‌وشنگه‌ر، ئه‌كتیڤ و ب باندۆر د ماوێ سالێن بۆرى دا هه‌تا نها خه‌باتا سیاسى یا توندا داگیركاریێ ل سه‌ر كوردان دهێته مه‌شاندن، راسته كو كورد د بنگه‌هێ ڤێ داگیركاریێ دا خودان جه‌ساره‌ت و پیشه‌نگێن ئێكێ نه، به‌لێ ئاریشه ئه‌وه ئه‌و مه‌رجێن، كو ژیان ل سه‌ر هێزا ملێن پارچه‌یێن كوردستانێ كریه باره‌كێ گران، د راستیێ دا ئه‌ڤ بارگرانیه ژ ئه‌نجامێ كۆمه‌كا بۆیه‌ران په‌یدابوویه، مینا نه پێشكه‌فتنا هزرا مرۆڤى بۆ ستراتیژیا سیسته‌مێ سیاسى، جڤاكى، ئابوورى، ره‌وشه‌نبیرى، هونه‌رى و… هتد، له‌ورا مرۆڤێ كورد قه‌د ژ كۆله‌داریا ژیانا نه‌چارى، داگیركه‌رى، ئه‌شیره‌تى و دیرۆكا سه‌رده‌ستیێ ژى رزگار نه بوویه.
ئه‌نجام: داكه‌ڤتنا ڤێ ملكه‌چیێ وه‌كریه، كو ئه‌ڤرۆ نه ب تنێ گه‌لێ كورد، به‌لكو رۆژهه‌لاتان ناڤین هه‌مى كه‌ڤتیه دباره‌كى قه‌یرانیێ دا، ئه‌ڤجار چ قه‌یرانا سیاسى، یان ئابوورى یان ژى زانستێ جڤاكى و یان نه‌نتولۆژى بیت نه هێلا یه نه‌ته‌وا كورد د تایبه‌تمه‌ندیا كه‌سى دا موكوم ببیت، داكو ده‌سته‌واژا ڤێ نه‌ته‌وه‌یى ب شێوه‌كێ بنده‌ستیێ بهێته دابه‌شكرن، ماده‌م هۆسا یه گرنگه مرۆڤ ب حوكمێ ئه‌جندا و باوه‌ریا ئه‌قلگه‌رایى شۆره‌شێ به‌رده‌وام بكه‌ت و هزرا دروستبوونا فه‌رهه‌نگێن نووتر د ملێ گه‌ل و نه‌ته‌وا خوه دا بكه‌ت هه‌تا هاوكێشا نه‌ته‌وا كورد ببیته بنیاتێ پێناسا پارچه ده‌وله‌تێن ناڤچه‌یى و ده‌رڤه.
