بازرگانێن شه‌ڕان و چێكه‌رێن قه‌یرانان
خالد ئه‌حمه‌د بادى
پشكا(1)
ره‌وشه‌نبیر و سیاسه‌تمه‌دارێ جیهانى (پۆل ڤالێرى)، دبێژیت (جه‌نگ و شه‌ڕ قه‌سابخانه‌یه ل ناڤبه‌را هنده‌ك مرۆڤان كو هه‌ڤدو نانیاسن، لێ شه‌رێ هه‌ڤدو دكه‌ن دا كو مفایێن مه‌زن بگه‌هیننه هنده‌ك كه‌سان، یێن كو هه‌ڤدو د نیاسن و چ شه‌ڕ و جه‌نگ ژى ل ناڤبه‌را وانان دا نینن). مرۆڤایه‌تیێ چ پێدڤى ب چ ئایین و سیاسه‌ت و نه‌ته‌وا نینه، به‌لكو ب تنێ مرۆڤایه‌تیێ پێدڤى ب مرۆڤان هه‌یه و ئه‌و ب تنێ هاریكاریا هه‌ڤدو بكه‌ن و د گه‌ل هه‌ڤدو دراست و ب باوه‌ربن, په‌یڤا جه‌نگ زۆر یا دلگران و نه‌خۆشه ل سه‌ر دلان, په‌یڤا جه‌نگ ئانكو بده‌ستڤه‌ئینان و كێشانا به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت. هه‌ر دیسا سه‌ركرده و شۆره‌شگێرێ كۆبى یێ به‌رنیاس ل سه‌ر ئاستێ جیهانى گیڤاڕا دبێژیت (یێ وه‌لاتێ خوه فرۆتبیت و خیانه‌تێ ل وه‌لاتێ خوه بكه‌ت، مینا وى دزیكه‌رى یه یێ كو دزیان ژ مالا بابێ خوه دكه‌ت، دا كو دزیكه‌ران تێر بكه‌ت و ل ڤى ده‌مى نه‌بابێ وى لێدبۆریت و نه دزیكه‌ر ژى وى خه‌لات دكه‌ن، ئانكو ده‌ستخۆشیێ، لێ دكه‌ن). وه‌لات بۆ هه‌ر كه‌سه‌كى ده‌یكه و به‌رسینگێن گه‌رمن بۆ هه‌ر مرۆڤه‌كى و ئه‌گه‌ر ته خۆشتڤیه‌ك هه‌بیت و ته بهێلیت، ب تنێ ساله‌كه و دێ ژبیر كه‌ى و ئه‌گه‌ر ته زێره‌ك هه‌بیت و تو به‌رزه بكه‌یى، بێگومان دێ ل بازارێ زێرنگران بینى، لێ ئه‌گه‌ر مه وه‌لات به‌رزه‌كر و چوو دێ وه‌لاتێ خوه لكیڤه بینى و هه‌ر به‌ره‌ك ژى ل جهێ خوه یێ ب بهایه و ئه‌گه‌ر ژ جهێ وى رابوو بێگومان دێ بهایێ وى هێته كێمكرن و زۆر په‌یڤ و گۆتن و هۆزان و ستران ل سه‌ر وه‌لاتى هه‌نه، لێ بابه‌تێ مه ل ڤێره ل دۆر وان كه‌سانه یێن بازرگانیێ ب وه‌لاتى دكه‌ن یێن وه‌لاتێ خوه دكه‌نه پێره و پر و ل سه‌ر ده‌رباز دبن و دگه‌هنه به‌رژه‌وه‌ندیێن بلندێن خوه یێن تایبه‌ت. ل ڤێ جیهانێ دا ده‌مێ قه‌یران و جه‌نگ ل ناڤ وه‌لات و ملله‌تان دا په‌یدا دبن و پتریا وه‌لاتێن جیهانى به‌رهنگارى شه‌ڕ و جه‌نگان دبن، ل سه‌ر هه‌ر كه‌یسه‌ك و پرسگرێكه‌كێ ئه‌و جه‌نگ و شه‌ڕ په‌یدا دبن، ل وى ده‌مى قه‌یران و گرفتارى دروست دبن و ل ڤان ره‌وشان دا هنده‌ك كه‌سێن كێم و یێن بێ بها و یێن زه‌میرێ خوه فرۆتى بۆ هنده‌ك پارێن كێم بۆ خوه بارودۆخان ب ده‌رفه‌ت دبینن و خوه دفرۆشن بۆ فلسه‌كى و تۆمه‌نه‌كى و لیره‌ك و قوریشه‌كى یان ده‌رهه‌مه‌كى و دێ ده‌رفه‌تێ دروست كه‌ن و دێ بنه خۆفرۆش و دێ خوه كێمكه‌ن ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا بهایه‌كێ كێم یێ پاران ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا ده‌ستكه‌فتێن دراڤى و یێن بازرگانى یێن ب تایبه‌ت بۆ وانان و نێزیكێن وانان كو گۆژمێن باش بده‌ستخوه‌ڤه دئینن به‌رامبه‌ركرنا هنده‌ك كارێن بازرگانى یان كارێن سیاسى یان هنده‌ك كارێن بێره‌وشتى و نه‌شه‌رعى و نه‌مرۆڤایه‌تى و ئه‌ڤ جۆرێن مرۆڤان ل ده‌مێ جه‌نگ و شه‌ڕ و قه‌یرانان دا، دێ بۆیه‌ر و ره‌وشان ب كه‌یس بینن، ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا هنده‌ك پاره‌یێن كێم ئانكو ژبۆ به‌رژه‌وه‌ندیا خوه یا تایبه‌ت كار دكه‌ت و هه‌ول دده‌ت پتر ئاگرى ل بن وان شه‌ڕ و نه‌خۆشیان خۆش كه‌ت دا كو ره‌وش به‌ر ب ئالۆزیان ڤه بچیت و ئاریشه نینه بۆ وانان كو وه‌لات بكه‌ڤیته د گرفتاریان دا و خوین بهێته رێتن و ئاواره‌یى دروست ببیت و مال بهێنه خرابكرن و خه‌لكێ بێگونه‌ه بكه‌ڤنه د ناڤ گێله‌شۆك و مه‌ینه‌تان دا ب تنێ دا كو بازرگانێن جه‌نگ و شه‌ڕان قه‌یرانان دروست بكه‌ت و داكو هنده‌ك پاران په‌یدا بكه‌ن و كۆم بكه‌ن ژ ڤان شه‌ران. ب ده‌هان جۆرێن بازرگانێن جه‌نگان هه‌نه ژ وان. چه‌ندین جۆرێن بازرگانان هه‌نه و هه‌ر ئێك ژ وان بازرگانان ب شێوازێن جودا جودا كار و بازرگانیا خوه دكه‌ن و هنده‌ك ژ وان ب جه و ده‌زگه‌ه و كه‌سایه‌تیان ڤه دگرێداینه و مینا زنجیره‌كێ نه و ئه‌و زنجیره بێى هه‌ڤدو چ ناكه‌ن و مینا رێخستیه‌كا مه‌زن و بهێزن لێ یێن ژ هه‌میان گرنگتر ئه‌ڤ جۆرێن بازرگانێن جه‌نگانه یێن ل خوارێ دیار..
بازرگانێن شه‌ڕان و چێكه‌رێن قه‌یرانان
پشكا (2)
ب رێیا راگه‌هاندنێ و ب رێیا نڤێسینێ و ب رێیا كرین و فرۆتنا كه‌لوپه‌لان و ب رێیا بازرگانى و ب رێیا ئابوورى و ب هه‌موو رێیان بازرگانێََََََن جه‌نگان رێیا خوه خوه‌ش دكه‌ت و كارێ خوه ئه‌نجام دده‌ت و ب تایبه‌ت ل ڤى سه‌رده‌مى، پێشچاڤترین و گرنگترین و ئاشكه‌راترین بازرگانێن شه‌ڕان و چێكه‌رێن قه‌یرانان ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ رێیێن راگه‌هاندن و میدیایێ نه ئه‌و ژى ل ده‌مێ راگه‌هاندكار و میدیاكار و ره‌وشه‌نبیر و سیاسه‌تمه‌دار ئێكسه‌ر ل ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ دا، مینا رۆژنامه و كۆڤاران دا و ب تایبه‌ت د كه‌نالێن تێلفزیۆنى و فه‌یسبۆك وئه‌نترنیتێ و میدیا یا دا و خوه دكه‌نه شرۆڤه‌كارێن سیاسى و داخۆیانیان ب ناڤێ هنده‌ك ده‌زگه‌ه و كه‌س و لایه‌نان دده‌ن و ب به‌رژه‌وه‌ندیا خوه دا یا تایبه‌ت به‌حسێ ره‌وشێ دكه‌ن، ئانكو وه‌كو مه‌زنێن كوردان گۆتى ژ مێشێ دكه‌نه گامێش و داخۆیانیێن شاش و خراب دده‌ن دا كو ره‌وش به‌ر ب ئالۆزتر ڤه بچیت، دا به‌رژه‌وه‌ندیێن وان جهبجه ببن و قازانجێن مه‌زنتر بكه‌ن. هه‌ر دیسا هنده‌ك كه‌نال و رادیۆ و تێلفزیۆن یێن هاتینه دروستكرن، ب رێیا هنده‌ك بازرگانێن شه‌ڕان، لێ ل بن ناڤه‌كێ ڤه‌شارتى و ب تنێ ژبۆ كاركرن د به‌رژه‌وه‌ندیا وان بازرگانان دا و ژبۆ دروستكرنا پتر ئالۆزیا د هه‌موو بۆیه‌ر و قه‌یرانان دا و یا ژهه‌موو یان ترسناكتر ئه‌ڤێن داخۆیانیان دده‌ن و ئه‌و بازرگانێن شه‌ڕان ل وه‌لاتى ودناڤ ده‌نگ وقه‌یرانان دا نا ژین به‌لكو ل ده‌رڤه‌یى وه‌لاتى دژین ول ئوتێلێن پله ئێك و (4ـ5) چار و پێنچ ستێر ڤه دژین لسه‌ر كیستێ ملله‌تى و وه‌لاتیێن بێگونه‌ه و ژدوور ئاگرى خۆش دكه‌ن و ئالۆزیان ل ناڤ وه‌لاتى په‌یدا دكه‌ن و هنده‌ك خه‌لك ژى یێن هه‌ین گوه ل وان دكه‌ن و ئاراسته‌یا قه‌یرانان به‌ر ب خرابتر ڤه دچیت و به‌رژه‌وه‌ندیێن وان جه ب جه دهێن و هنده‌كێن دى ب نڤێسینێن خوه یێن كوژه‌ك كو ل رۆژنامه و كۆڤار و سایتان دا به‌لاڤ دكه‌ن و ئه‌و ژى ئاگرێ فتنێ پتر خۆش دكه‌ن و دیسا دبیته ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو شه‌ر و جه‌نگ و قه‌یران زێده ببن. جۆره‌كێ دى یێ بازرگانێن جه‌نگان و چێكه‌رێن قه‌یرانان هه‌نه ئه‌و ژى بازگان (رجال الاعمال) خودان كارێن بازرگانى و خودانێن جهێن بازرگانى و خودانێن بنگه‌هێن بازرگانى یێن جۆراو جۆر كو ده‌مێ كه‌ره‌سته‌كێ بازرگانى مینا ئاهێن خوارنێ و پێدڤیێن رۆژانه یێن خه‌لكى و ل بازارى كێم بن یان ژى بها بچیته سه‌ر یان ژى هه‌لكه‌فته‌ك دهێت مینا جه‌ژنا یان جه‌ژنێن ئاینى یان یێن نه‌ته‌وه‌یى كو ئه‌و كه‌ره‌سته دێ هه‌ر سه‌ڕف بیت و خه‌لك ل سه‌ر وان كه‌ره‌ستان دبنه رێز. چونكو پێدڤى پێ هه‌یه ئێكسه‌ر ئه‌و جۆرێن بازرگانێن جه‌نگان وان كه‌ره‌ستان یا ده‌زگه‌ه ب گرانترین بها دفرۆشنه خه‌لكى كو دزانن خه‌لك هه‌ر دێ كریت و هنده‌ك بازرگان ب ده‌ه جاركى بهایى دهاڤنه سه‌ر وان كه‌ره‌ستان یان ژى دعومبارێن خوه‌ڤه دڤه‌شێرن، حه‌تا گرانتر لێ دهێت و ژئالیێ مرۆڤایه‌تى ڤه گونه‌هه‌كا مه‌زنه و ژئالیێ ئایینى ڤه ژى ب حه‌رامى و ریبا دهێته هژمارتن. ئه‌ڤ جۆرێن بازرگانان ژ هه‌موو یان ترسناكترن و خرابترن، چونكو كارتێكرنه‌كا ئێكسه‌ر و مه‌زن هه‌یه ل په‌یدا كرنا گێره‌شوین و به‌لبه‌له و كۆمڤه‌بوون وخوه‌نیشاندانان ل ناڤ وه‌لاتان و ئه‌ڤ چه‌نده ژى ژ زار ده‌ڤێ (كوندۆلیزا رایس) شالیارا ئانكو وه‌زیرا ده‌رڤه یا ئه‌مریكا كو ئه‌ڤ جۆرێ بازرگانان ژ هه‌میان ترسناكترن، چونكو وه‌لاتێن ده‌ردور و جیهانى دزانن ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌ره‌سته و مادده و پێدڤیێن رۆژانه نه‌بوون یان گرانبوون د بازارى دا نه‌مان، دێ ره‌وش به‌ر ب هنده‌ك ئاراسته‌یێن دى یێن خراب ڤه چیت. ل وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و وه‌لاتێن عه‌ره‌بان ئه‌ڤ جۆره بازرگانیكرن و بازرگان دمشه و كاریگه‌رن و ب تایبه‌ت ل عیراق و لبنان و یه‌مه‌ن و تركیا و ئیران و پتریا وه‌لاتێن ئاسیه‌وى ژى هه‌نه و بۆ نموونه ئه‌گه‌ر ڤان جۆره بازرگانان ده‌ستكارى د دۆزا فه‌له‌ستینێ دا نه دابایه، بێگومان دا نوكه ئاریشا فه‌له‌ستین و ئیسرائیلێ چاره‌سه‌ر بیت. ئه‌رێ پیاده ل كیڤه برێڤه‌بچن؟ شه‌وكه‌ت ئامێدى برێزان خوده‌ڤانێن ئه‌زیز: به‌ر ده‌مه‌كی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران كۆمبوونه‌كا به‌رفره‌هـ یا كری ل سه‌ر زێده‌گاڤیان (ته‌جاوز)، ل سه‌ر مولك و مالێن گشتی و تایبه‌ت، لێ مخابن كه‌سێ بوێر د ناڤدا نه‌بوو. بێژیتێ كا چه‌ند ژ مه مال و مولك و مه‌زره‌عه و بیرێن ئاڤێ شووسته و ئه‌رد و ئاسمان داگیر كرینه. هه‌ر وه‌سا پێدڤی هیچ كۆمبوون و بریار و لێكۆلینان نینه، بلا ئه‌و هنده‌ك ژ ئه‌وان بێ قانوونێن هاتینه‌كرن، چ راسته‌خوه یان نه راسته‌خوه، جهـبه‌جهـ بكه‌ن، چنكی ئه‌گه‌ر مرۆڤ بخوازیت جیهانێ بگوهۆریت. پێدڤیه مرۆڤ ژ خوه ده‌سپێبكه‌ت!. خه‌لكێ هه‌ژار و بێ ده‌سهه‌لات ب خوه وه‌ك ده‌مژمێری دێ كه‌ڤیته سه‌ر كارێ خوه، خوه ژ هه‌موو سه‌خته‌كاریان دوورئێخیت، چنكی دێ زانیت دووڤچوونه‌كا به‌رده‌وام و قانوونه‌ك ژ بۆ هه‌میان یێ هه‌ی، ئه‌گه‌ر به‌رێ خوه بده‌ینه ئه‌و هه‌ردو وێنێن سه‌ردا. باشه ئافره‌ته‌ك، زارۆیه‌ك نه‌بینایه‌ك، یان هه‌ر كه‌سه‌كێ دێ، دێ د كیڤه‌را ده‌رباز بیت؟ ئه‌گه‌ر ژیانا خوه نه‌ئێخیته مه‌ترسی و د به‌ر سینگێ ئۆتومبێلان را ل سه‌ر رێ یا ئۆتومبێلان ده‌رباز نه‌بیت. هه‌كه ئه‌م به‌رێ خوه بده‌ینه پارێزگه‌ها دهۆكێ. پتریا شوسته و رێوبانێن وێ وه‌ك شوستێن (مه‌قه‌دیشۆ) نه. هه‌ر ژ ته‌نه‌كێن گلێشی یێن بێ ده‌ڤ و دوور هه‌تا ئۆتوومبێل و موه‌لیده و كاپینێن پاسه‌وانێن وان و ل گه‌ل خه‌ده‌م و حه‌شه‌ما و ..هتد. بێ هیچ گومانه‌ك زه‌رتر ژ10% هه‌تا15% زه‌رتر نینن شیان هه‌بن ئه‌ڤان كارێن نه‌شرین و زه‌ق ل به‌رچاڤان دكه‌ن. ئه‌رێ ده‌سهه‌لات، باژێرڤانی، پۆلیس، خه‌لكێ ده‌ڤ گله‌یی و گازنده. هوون بۆچی ئه‌ڤان هه‌موو نه قانوونێن نه‌شرینێن به‌رچاڤ قه‌بوول كرینه و قه‌بوودكه‌ن. هه‌تا وه‌لێ هاتی هنده‌كا ده‌ستێن ب سه‌ر هنده بیرێن نه‌فت و گازان ژی را كێشای و نانێ نه‌ڤیێن هه‌وه‌ژی یێ به‌رزه و بێ ئۆمێدكری؟ زۆر جاران مرۆڤ نزانیت دێ به‌حسی چ كه‌ت و چ ناكه‌ت! رۆژه‌كێ مرۆڤه‌كێ نه‌بینا ده‌ستێ خوه ل پشتا حوشتره‌كێ دا و گۆتێ. ئه‌رێ حوشتر بۆچی پشتا ته یا خواره؟ حوشترێ كره كه‌نی و گۆتێ ئه‌رێ ما ئه‌ندامه‌كێ له‌شێ من یێ راست هه‌یه، هه‌تا كو پشتا من یا راست بیت. ئه‌ز پارێزگه‌ها دهۆكێ ب پارێزگه‌یێن هه‌رێمێ یێن پاقژ و جان دبینم. ئه‌ز هیڤیدارم خه‌لكێ خوه راگرێ دهۆكێ ل گه‌ل ئه‌نجوومه‌نێ شاره‌وانی و ده‌زگه‌هێن به‌رپرس. زێده‌تر و باشتر هاریكار بن. دا دهۆكا داسنیا روویه‌كێ جوانتر و پاقژتر نیشا خه‌لكێ خوه و مێهڤانێن خوه بده‌ت
بازرگانێن جه‌نگان وچێكه‌رێن قه‌یرانان
پشكا(3)
خالد ئه‌حمه‌د بادى
بێگومان ل هه‌موو وه‌لاتێن جیهانێ ئه‌ڤ جۆره بازرگانه هه‌نه و كارتێكرنه‌كا مه‌زن و خراب دكه‌نه سه‌ر ئارامكرنا ره‌وشا وه‌لاتى و هه‌ر دیسا ل وه‌لاتێ مه كوردستانێ ژى هه‌نه و گه‌له‌ك جه‌نگ و شه‌ڕ و قه‌یران ب سه‌ر ملله‌تێ كورد و هه‌رێما كوردستانێ دا هاتینه و دشیان دابوو كو ئه‌و گرفت و قه‌یرانه و ئاریشه چاره‌سه‌ربانه، لێ بازرگانێن شه‌ر جه‌نگان دا پتر ئاریشه و گرفتان بۆ حوكمه‌ت و ده‌ستهه‌لاتداران په‌یدا كه‌ن دا كو ئه‌وان به‌رژه‌وه‌ندیێن و انان هه‌ر مابانه و ژناڤنه‌چووبانه. د هه‌موو قووناغان دا ل كوردستانێ ب تایبه‌ت ل شه‌ڕێن ناڤخوه‌یى و شه‌رێ دژى پاراستنا شه‌رعیه‌تێ و شه‌ڕێن تیرۆرستان و شه‌رێن حه‌شدا وه‌حشى دا، گه‌له‌ك بازرگانێن جه‌نگان هه‌بوون و ب ملیۆنان دۆلاران مفا و قازانج دكر و ل سه‌ر كیستێ هه‌ژار و به‌له‌نگازێن ملله‌تێ كورد و ئه‌گه‌ر ب وان بایه دا هه‌ر شه‌ڕ و دژوارى و قه‌یران ل ناڤ كوردستانێ دا به‌رده‌وام بن دا كو وان بازرگانێن جه‌نگان مفایێن مه‌زنتر و(صه‌فقاتێن) مه‌زنتر گرێدابانه و نه ئارێشه بۆ كو گه‌نج و لاو سڤیل ژ خه‌لكێ مه ببانه قوربان. ل جیهانێ دا ئه‌ڤ جۆره بازرگانه د هه‌موو وارێن ژیانێ دا كار دكه‌ن، ئانكو هه‌موو كه‌رتێن كارى ڤه‌گرتینه كه‌رتێ ساخله‌میێ په‌روه‌ردێ و ئه‌ندازه‌یێ و چاندنێ و خواندنێ و سیاسه‌تێ و ئایینى و بازرگانى و ئابوورى و هتد. و ئه‌گه‌ر لێنێرینه‌ك ل ڤان كه‌رتان بهێته كرن بێگومان دێ شوونوارێن ڤان جۆره بازرگانیان دیار و پێشچاڤ بن و كارتێكرنه‌كا نه‌رێنى و شاش و خراب كه‌ته سه‌ر ملله‌ت و وه‌لاتى و ب تنێ زه‌ره‌رمه‌ندێ ئێكێ و دووماهیێ هه‌ر وه‌لاتیێ بێگونه‌ه و سڤیله. پرسیار ژ هێتله‌رى دهێته كرن، كیژ جۆره مرۆڤان تو حه‌ز ژێ ناكه‌ى، گۆتێ ئه‌و مرۆڤێن ئه‌ز حه‌ز ژ وان نه‌كه‌م ئه‌ون یێن هاریكاریا من كرى كو وه‌لاتێن وانان داگیر بكه‌م. پرسیارا مه ل ڤێره وێ چه‌ندى پێشچاڤ دكه‌ت كو ئه‌وێن بازرگانیا جه‌نگان دكه‌ن و قه‌یرانان دروست دكه‌ن ئه‌و وه‌كى وان جۆره مرۆڤانه یێن هاریكاریا دوژمنان دكه‌ن ژبۆ وه‌لاتێن وان داگیر بكه‌ن. نوكه و ل ڤى سه‌رده‌مى گه‌له‌ك ژ ڤان بازرگانان یێ هه‌ولێن مه‌زن دده‌ن كو شه‌ران دروست بكه‌ن و كاره‌كێ خراب و شاش دكه‌ن ژبۆ تێكدان و ئالۆزكرنا ره‌وشا وه‌لاتى دا كو شه‌ڕ و قه‌یرانان دروست بكه‌ن كو ب تنێ ئه‌و مفاداربن ژ ره‌وش و قه‌یرانان، لێ بلا ب هزار و ملیۆنان خێزان و مال خراب ببن و ئاواره وده‌ربه‌ده‌ر ببن و بێ مال و ژیان بمینن، دا كو بازرگانیا وان باشتر كار بكه‌ت و قازانجێن پترتر بده‌ستخوه ڤه بینن, پشتى ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان ل عیراقا فیدرال و هه‌رێما كوردستانێ ئێكسه‌ر بازرگانێن جه‌نگان و دروستكه‌رێن قه‌یرانان ب كارێ خوه رابوون و ب نهێنى ڤه هه‌ولدانا دكه‌ن ژبۆ دروستكرنا ئاریشان و دانانا پیلانان ژبۆ به‌رپاكرنا شه‌ره‌كێ ناڤخوه‌یى یێ پارت و لایه‌ن و كه‌سایه‌تیان ژبۆ كو به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه یێن تایبه‌ت بینن و پێشچاڤ بكه‌ن، دا كو بازرگانیا خوه دروست بكه‌ن خه‌رج بكه‌ن و بهایێن مه‌زن ژ بازرگانیێ بده‌ستڤه‌بینن. وه‌كى مه ل سه‌رى ئاماژه پێكرى زۆر جۆرێن بازرگانێن جه‌نگان هه‌نه، بۆ نموونه ژ ئالیێ ساخله‌میێ ڤه دێ ئامیر و ده‌زگه‌هێن خراب و كارپێكرى كرن بۆ ڤى كه‌رتێ گرنگ و هه‌ستیار و هه‌ر وه‌سا ژبۆ كرین و دابینكرنا ده‌رمانێن سه‌خته یان ده‌م ب سه‌رڤه چووى یان ماددێن وان دكێم كو ل شوونا نه‌خۆش مفاى ژێ ببینیت به‌روڤاژى دێ زیان و نه‌خۆشیان پێ بینیت، هه‌روه‌سا كه‌رتێن دى یێن جودا جودا, كه‌رتێ ئه‌ندازه‌یى زه‌غه‌لیكرن د كه‌ره‌ستێن ئاڤاكرنێ دا و هه‌روه‌سا د تاقیكرنا كه‌رستێن دى یێن ئاڤاهیان كو ببنه ئه‌گه‌رێ هه‌رفاندنا خانى یان پرۆژه‌ى . كه‌رتێ په‌روه‌ردێ زۆر یێ هه‌ستیاره و ملله‌ت و وه‌لات ب زه‌غه‌لى و شاشیا كه‌رتێ ناڤبرى ژناڤدچن و پاشكه‌فتن و شكه‌ستن دبنه به‌هرا وان ملله‌تان. هه‌ر وه‌سا هه‌موو كه‌رتێن دى یێن دادوه‌ریێ و ئاینى و یێن په‌روه‌رده‌یى و جڤاكى كو ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ كه‌رته ژى كارا نه بن و زه‌غه‌لى و شاشى تێدا بهێنه‌كرن، بێگومان دێ كارتێكرنه (سلبى) نه‌رێنى دێ ل سه‌ر هێته‌كرن و رۆلێ بازرگانێن جه‌نگان و چێكه‌رێن قه‌یران و ئاسته‌نگان دێ كارا بیت و دێ ئه‌ڤ نه‌رێنى یه رێكێ ل بازرگانێن جه‌نگان گریت. ل داویێ په‌یاما من بۆ خودان بریار و ده‌ستهه‌لاتداران و خودان شۆله‌ژێ یا كو ب تنێ كاربكه‌ن ژبۆ په‌یره‌وكرنا قاوونێ و دروستكرنا سیسته‌مه‌كێ بهێز كو دادپه‌روه‌رى ل ناڤ وه‌لات و وه‌لاتیان به‌رپا ببیت و هه‌موو وه‌لاتى ب مافێن خوه شادبن.
