بزانە ل کوردستانێ چەوایە – هەڤژینی ل جیهانێ بو ئەڤان 11 جوران هاتیە گوهرین
ئه‌ڤرۆ نیوز ، نه‌وزاد هلورى:
د ره‌سه‌ن دا هه‌ڤژینى ئێك جوره كو ئه‌و ژى دوو كچ و كور پێكڤه بژین هه‌تاكو د ژیانێ دا د ساخن ، به‌لێ نها ب هیجه‌تا پێشكه‌فتن و ته‌كنه‌لوژیا و زانستێ سه‌رده‌م هه‌ڤژینى هاتیه دابه‌شكرن بو چه‌ند جور و ره‌نگ و شێوازان ، بڤێ یه‌كێ ژى سالانه هزاران روودانێن دلته‌زین دناڤبه‌را هه‌ڤژینان درۆست و ژ وانان به‌ردان.
یاسین محه‌مه‌د وه‌كو شاره‌زایه‌كێ جڤاكى دیاركر كو ته‌كنولژیا بویه سه‌ده‌م هه‌ڤژینى بو چه‌ند جور و شێوه‌یان بهێته دابه‌شكرن و گۆت: ( ئه‌گه‌ر جور و شێوه‌یێن هه‌ڤژینیێ یا درۆست و نورمال ژى بیت دێ ب درێژاهیا ده‌مى گورانكارى ب سه‌ردا هێن ژبه‌ركو ئه‌و هه‌ڤژینیا ب مه‌رج و لسه‌ر هنده‌ك بنه‌مایێن ماددى و بره‌ژه‌وه‌ندى بهێته چێكرن و سووز و ڤیان و حه‌ژێكرن نه‌بیت و بناغه و گه‌رنگیه‌ك بو پاشه‌رۆژا وان نه‌بیت بێگومان دێ یا ده‌مكى بیت و ل ئاینده بیه سه‌ده‌م كو ب هه‌لوه‌شیێت)
یاسین بڤى ره‌نگێ ل خوارێ جور و شێوازێن هه‌ڤژینیێ ل جیهانێ و ده‌ڤه‌رێ دابه‌ش دكه‌ت
1- هه‌ڤژینیا نافخویى : ئه‌و هه‌ڤژینى یه كو دناڤبه‌را كه‌س و كارێن ئێك بنه‌ماله‌دا درۆست دبیت وه‌كو كچ شوو ب كورمامى خوه بكه‌ت یان كور خالى بكه‌ت ، یان به‌رۆڤاژى كور كچا خالى یان مامى بینیت ، ئانكو هه‌ڤژینیا وان هه‌ر دناڤ وان بخودا درۆست دبیت ، سه‌ره‌رایى كو درۆست و حه‌لاله لێ یا به‌رته‌نگه و خزمایه‌تى به‌رفره‌ه نابیت.
2- هه‌ڤژینیا ده‌رڤه : ئه‌ڤ هه‌ڤژینى یه به‌رۆڤاژى خالا ئێكێ یه ، واته ئه‌و هه‌ڤژینى یه یا كو دناڤبه‌را دوو بنه‌مالان یان پتر درۆست دبیت كو دهێنه نیاسین بیانى ، و پێغه‌مبه‌رێ مه ( سلاڤێت خودێ ل سه‌ر بن ) پتر خه‌لك پالدایه ڤێ خالێ ژ خالا ئێكێ ژ به‌ركو ئه‌ڤه پتر مرۆڤانیێ درۆست دكه‌ت ، بو نموونه ئه‌و كچا شوو ب كورمه‌ت یان كورخاله‌تا خو بكه‌ت چ مرۆڤانى دناڤبه‌را وان دا درۆست نابن ژ به‌ركو به‌رى ئه‌ڤ كچ و كوره ببنه هه‌ڤژین هه‌ر خزم بوون ، به‌لێ ئه‌گه‌ر كچ شوو ب كه‌سه‌كێ بیانى بكه‌ت دێ بنه‌ماله‌كا دن نیاسیت كو د بیت هه‌زاران كه‌سان بخوڤه دبگریت.
3- هه‌ڤژینیا تاكه‌كه‌سى : ئه‌ڤ جوره‌یێ هه‌ڤژینیێ بتنێ دناڤبه‌را دوو كچ و كوران دا درۆست دبیت هه‌تا كو ئێكێ ژ وان دمریت ، واته دڤێ جوره هه‌ڤژینیێ دا كور بتنێ ئێك ژنێ دئینیت و دێ مینیت دگه‌ل دا هه‌تا كو ئێك ژ وان دمریت ، و ئه‌گه‌ر زه‌لام به‌راهیێ مرد دێ ژن جاره‌كا دن شوو كه‌ت و ئه‌گه‌ر ژن به‌راهیێ مرد دێ زه‌لام ژنه‌كا دن ئینیت.
4- هه‌ڤژینیا فره‌لایه‌نى : ئه‌ڤ هه‌ڤژینیه ل وى ده‌مى درۆست دبیت كو زه‌لام د سه‌ر هه‌ڤژینا خورا ژنه‌كا دن بینیت و یان بێژین زلام دوو ژنان هه‌تا چوار ژنان بینیت ، و ب هزرا من لڤى سه‌رده‌مى ئه‌ڤ یه‌ك نه دجهێ خودایه كو زه‌لام پتر ژ ژنه‌كێ بییت ژ به‌ركو ب راستى زه‌لام نه‌شێت دادپه‌روه‌ریێ دناڤبه‌را هه‌موو هه‌ڤژینێن خودا بكه‌ت ، به‌لێ د ره‌سه‌ن دا درۆسته. و نها ل هه‌رێما كوردستانێ ئه‌ڤ جورێ هه‌ڤژینیێ هاتیه مه‌رجداركرن.
5- هه‌ڤژینیا داب و نه‌رێتى : ئه‌ڤ هه‌ڤژینیه ل وى ده‌مى درۆست دبیت كو بتنێ ئه‌رك رولێ خوه دبینیت نه‌ك ئه‌رك و ماف پێكڤه ، بوو نموونه زه‌لام بێژیته هه‌ڤژینا خو ته چ ماف لسه‌ر من نینه ، به‌لكو من مافێن لسه‌ر ته هه‌یى و توو بتنێ دێ ئه‌ركێن من بجه كه‌یى و ته چ ئه‌رك لسه‌ر من نینه یان به‌روڤاژى ژن مه‌رجێن خوه د سه‌پینیت و زه‌لام دبیته كاربرێكه‌ر.
6- هه‌ڤژینیا ده‌مى : ئه‌ڤ هه‌ڤژینیه دهێته درۆستكرن دناڤبه‌را كچ و كوران بو ده‌مه‌كێ دیاركرى وه‌كو كور بێژیته كچێ ئه‌ز رازى مه ته وه‌كو هه‌ڤژین بینم بو ده‌مێ ساله‌كێ یان دوو سالان یان بو ده‌مێ چه‌ند هه‌یڤان یان ژى چه‌ند حه‌فتیان كو ئه‌ڤ یه‌ك ژى حه‌رامه بهێته‌كرن و نها ئه‌ڤ جورێ هه‌ڤژینیێ ل ئیرانێ هه‌یه.
7- هه‌ڤژینیا هه‌رده‌مى : ئه‌و هه‌ڤژینى یه یا كو دناڤبه‌را كچ و كوره‌كێ دهێته گرێدان بو هه‌تا هه‌تا.
8- هه‌ڤژینیا ڤه‌كرى : ئه‌ڤ جورێ هه‌ڤژینان دناڤبه‌را دوو كچ و كوران دهێته گرێدان وه‌كو هه‌ڤال ، واته كچ و كور دێ پێكهێن بێى كو چ گرێبه‌ستێن هه‌ڤژینیێ ل دادگه‌هیێ هه‌بن كو پێكڤه بژین و خوشیێ دگه‌ل ئێك ببه‌ن و هه‌رده‌ما وان ڤیا ئێك و دوو بهێلن بێى كو دیڤدا هه‌ر ئێكێ ژ وان چ ئه‌رك و ماف لسه‌ر ئێك و دوو هه‌بیت.
9- هه‌ڤژینیا نه شه‌رعى : هه‌ڤ هه‌ڤژینیه پتر ل وه‌لاتێن ئه‌وروپى و ئاسیایى و ئه‌مریكا و ئه‌فریقا هه‌یه كو دهێته نیاسین ب ناپاكى ئانكو زنا ، كو پیسترین و حه‌رامترین شێوازێ هه‌ڤژینیێ یه و هه‌ر جار ژن دگه‌ل زه‌لامه‌كێ یه یان هه‌ر جار زه‌لام دگه‌ل ژنه‌كێ یه.
10- هه‌ڤژینیا به‌رۆڤاژى : ئه‌ڤ جوره هه‌ڤژینیه هه‌ر وه‌كو خالا نه‌هێ یه ، به‌لێ جوداهیا ڤێ د هندێ دایه كو چه‌ند كه‌سه‌كێن دیاكرى پێكڤه دێ ژنه‌كێ ئینن ئه‌و ژى ژ به‌ركو هه‌ژارن و پێچێنابیت كو هه‌ر ئێكێ ژ وان كوران ژنه‌كێ بینیت ، ئانكو بوو نموونه سێ كه‌س پێكڤه دێ ژنه‌كێ ئینن كو مافێ وان كورایه مفایى لڤێ ژنێ وه‌ربگرن و نابیت ببیته چوار كور كو ئه‌ڤ یه‌ك ژى ل وه‌لاتێ هندستانێ هه‌یه.
11- هه‌ڤژینیا سپى : ئه‌ڤ جورێ هه‌ڤژینیێ زور نێزیكێ هه‌ڤژینیا ده‌مى یه ، به‌لێ بتنێ جوداهیى ئه‌وه كو یا گرێدایه ب مه‌رجه‌كێ ڤه ، بوو نموونه كور یێ چوویه ژ ده‌رڤه و نه‌شێت موله‌تا ئاكنجیبوونێ ( لجویێ ) وه‌ربگریت ، ب مه‌ره‌ما وه‌رگرتنا موله‌تا ئاكنجیبوونێ دێ كچه‌كا وى وه‌لاتى وه‌كو هه‌ڤژین ئینیت ، به‌لێ هه‌رده‌ما موله‌تا ئاكنجیبوونێ وه‌رگرت دێ هه‌ڤژینا خوه هێلیت و زڤریته‌ڤ وه‌لاتێ خوه ، و مه‌ره‌م ژ سپى ئه‌وه كو ده‌سپێكا هه‌ڤژینیێ درۆسته ، لێ ئه‌گه‌ر مه‌رج بجهكر ل وى ده‌مى نه‌درۆسته.
شاره‌زایێ جڤاكى دده‌تن دیاركرن كو ل ڤان سالێن داویێ ئه‌ڤ جور و شێوه‌یێن هه‌ڤژینیێ ب نهێنى ل كوردستانێ ژى دهێنه دیتن و گۆت ژى: ( پێدڤى یه جڤاكێ مه بزانیت كو هه‌رده‌ما هه‌ڤژینیێ لسه‌ر بنه‌مایێن سوز و ئه‌ڤین و هزرا پاشه‌روژێ و بنه‌مایه‌كێ رێك و پێك و كورده‌وارى نه‌هێته درۆستكرن دى َهه‌ڤژینیه‌كا ده‌مى بیت و چوو ژ وان هه‌ڤژینان نكارن به‌رده‌وام بن ، ژبه‌رڤى َگرنگه دڤى واریدا ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندن و مینبه‌ر و رێكخراوێن جڤاكى و دایك و باب روله‌كێ كارتێكه‌ر بینن بو هوشیاركرنا كچ و كور و تاكێن جڤاكى)
