بسپۆره‌كێ زانستێن سیاسی:ئیرانێ دڤێت وێ په‌یامێ بده‌ته وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ كو ئه‌و پرسا كوردی وه‌كو مه‌ترسی بۆ خوه نابینیت
ب، هۆشه‌نگ تاجر:
بسپۆره‌كێ زانستێن سیاسی دیار دكه‌ت كو سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ بۆ ته‌هرانێ و ئه‌و پێشوازیا گه‌رم كو لێ هاتیه كرن نیشا دده‌ت كو ئیرانێ دڤێت ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ ده‌ست ب قۆناغه‌كا نوو بكه‌ت و ئیرانێ په‌یامه‌ك ژی دا وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤین كو دشێت په‌یوه‌ندیێن خوه ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ گه‌له‌ك باش بكه‌ت و پرسا كوردی ژی وه‌كو مه‌ترسی بۆ خوه نابینیت.
بسپۆره‌كێ زانستێن سیاسی و په‌یوه‌ندیێن هه‌رێمی دیار دكه‌ت كو بابه‌تێ په‌یوه‌ندیێن هه‌رێما كوردستانێ و ئیرانێ دیرۆكه‌كا خوه یا گه‌له‌ك درێژ هه‌یه، د هه‌مان ده‌می دا په‌یوه‌ندیێن كوردێن هه‌رێما كوردستانێ و رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ ژ گه‌له‌ك دوور و درێژن و ده‌ستپێكا وێ ژی بۆ ئاڤاكرنا ئێكه‌م قه‌وارێ سیاسی یێ كوردی ڤه‌دگه‌ریت كو ئه‌و ژی ئاڤاكرنا كۆمارا كوردستانێ ل باژێرێ مهابادێ یێ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ یه، ده‌وله‌تا ئیرانێ هه‌رده‌م په‌یوه‌ندی ل گه‌ل كوردێن باشورێ كوردستانێ هه‌بووینه، هه‌تا به‌ری سالا ١٩٧٥ ژی رژێما شاهی ل ئیرانێ هاریكاریا كوردێن عیراقێ ل دژی ده‌وله‌تا وی ده‌می یا عیراقێ دكر، لێ پاشی ژی رێككه‌فتنا جه‌زایرێ د ناڤبه‌را شاهێ ئیرانێ و سه‌دامی دا هاته ئیمزاكرن كو ئارمانجا سه‌ره‌كی ژی ژناڤبرنا شوره‌شا كوردی بوویه ل باشورێ كوردستانێ.
د. زوبێر ره‌سول بسپۆرێ زانستێن سیاسی و په‌یوه‌ندیێن هه‌رێمی دیار دكه‌ت كو پشتی سالا ٢٠٠٣ ئیران وه‌كو ئێكه‌م وه‌لات كۆنسولخانا خوه ل هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌كر، بێگومان وی ده‌می عیراقه‌كا نوو هاته پێش و ئیرانێ ژی بزاڤ كرن كو نه‌هێلیت كورد ببنه كارته‌كا فشارێ ل دژی وێ، ئانكۆ په‌یوه‌ندیێن ئیرانێ و هه‌رێما كوردستانێ پشتی سالا ٢٠٠٣ ژ بلی فاكته‌رێن ئابووری و سیاسی فاكته‌رێ ئاسایشێ ژی بخوه ڤه دیتیه كو ئه‌و یه‌ك بۆ ئیرانێ گه‌له‌ك گرنگ بوویه و گۆت: (ئیران هه‌رده‌م ل هه‌مبه‌ر پێشڤه‌چوونێن ل هه‌رێما كوردستانێ گه‌له‌ك هه‌ستیار بوویه، ئیرانێ چو ده‌مه‌كێ نه‌خواستیه كو پێگه‌هێ هه‌رێما كوردستانێ ل ده‌ڤه‌رێ بهێز كه‌ڤیت و هه‌رده‌م بزاڤ كرینه كو ئاریشێن ناڤخوه‌یی ل هه‌رێما كوردستانێ دروست ببن، ده‌مێ كو ئالایێ كوردستانێ ل كه‌ركووكێ هاته بلند كرن ئیرانێ ب توندی دژبه‌ریا خوه ل هه‌مبه‌ر ڤێ یه‌كێ دیار كر و هه‌روه‌سا بابه‌تێ ریفراندۆما هه‌رێما كوردستانێ ل سالا ٢٠١٧ ژی ل به‌رچاڤانه كا ئیرانێ چ پیلان ل دژی هه‌رێما كوردستانێ گێران).
ناڤهاتی د پشكه‌كا دی یا ئاخڤتنا خوه دا دیار دكه‌ت كو خالا سه‌ره‌كی یا كو په‌یوه‌ندیێن هه‌رێما كوردستانێ و كۆمارا ئیسلامی یا ئیرانێ دیار دكه‌ن بابه‌تێ ئابووری و سیاسی نینن، به‌لكو پتر بابه‌تێ ئاسایشا ئیرانێ یه كو ئه‌و یه‌ك ژی بۆ هه‌بوونا هژماره‌كا زێده ژ كوردان ا ئیرانێ ڤه‌دگه‌ریت كو د بن ده‌ستێ ئیرانێ دا دژین ئانكۆ پارچێ دویێ یێ كوردستانێ ب سالانه ژ ئالیێ ئیرانێ ڤه هاتیه داگیركرن و ئیران ل هه‌مبه‌ر هه‌ر پێشڤه‌چوونه‌كێ ل هه‌رێما كوردستانێ هه‌ستیاره و دترسیت كو هه‌ر پێشڤه‌چوونه‌ك كارتێكرنا خوه ل هه‌ستێ نه‌ته‌وه‌یی ل رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ بكه‌ت، ئیران ب سالانه كار بۆ هندێ دكه‌ت كو نه‌هێلیت هه‌رێما كوردستانێ ببیته ناڤه‌نده‌ك بۆ كۆمكرن و بهێزكرنا كوردێن رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ ل دژی وێ و گۆت: (ئیران سه‌ره‌ده‌ریه‌كا تایبه‌ت ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ت، چونكو ئیران باش دزانیت هه‌رێما كوردستانێ پتر ژ پارچێن دی یێن كوردستانێ كاریگه‌ریا خوه ل كوردێن رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ هه‌یه، ژ به‌ر هندێ ژی ئیران پتر ژ پارچێن دی یێن كوردستانێ ئانكۆ باكور و رۆژئاڤایێ كوردستانێ گرنگیێ دده‌ته هه‌رێما كوردستانێ، چونكو هه‌ر پێشڤه‌چوونه‌ك ل باكور و رۆژئاڤایێ كوردستانێ روو بده‌ن ب ره‌نگه‌كێ راسته‌وخوه كارتێكرنێ ل رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ ناكه‌ن لێ هه‌رێما كوردستانێ وه‌سا نینه، ژ به‌ر هندێ ژی ئه‌ز دبێژم كو ئیران سه‌ره‌ده‌ریه‌كا تایبه‌ت ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ت).
بسپۆرێ زانستێن سیاسی د پشكه‌كا دی یا ئاخڤتنا خوه دا ئاماژه ب هندێ ژی دكه‌ت كو خاله‌كا دی یا گه‌له‌ك گرنگ ژی عیراقا پشتی سالا ٢٠٠٣ یه، چونكو پشتی سالا ٢٠٠٣ ئێدی شیعه حوكمێ ل عیراقێ دكه‌ن و ئیران ب رێیا وان كارتێكرنه‌كا راسته‌وخوه ل پرۆسێسا سیاسی ل عیراقێ دكه‌ت، ژ به‌ر هندێ ژی ئیرانێ ب چو ره‌نگه‌كێ نه‌ڤێت كو كورد ل هه‌رێما كوردستانێ وه‌سا بهێز كه‌ڤن كو بشێن ئاریشا بۆ حوكمه‌تا عیراقێ ل به‌غدا دروست بكه‌ن، نموونا هه‌ری به‌رچاڤ ژی هه‌لوه‌ستێ ئیرانێ ل هه‌مبه‌ر ریفراندۆما هه‌رێما كوردستانێ بوو، ئیرانێ ب هه‌موو هێزا خوه كار كر كو هه‌رێما كوردستانێ ژ عیراقێ جودا نه‌بیت و نه‌بیته ده‌وله‌ته‌كا سه‌ربخوه.
ل دۆر بابه‌تێ سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ بۆ ئیرانێ و بلندكرنا ئالایێ كوردستانێ ل فرۆكه‌خانا مێهرئاباد ل ته‌هرانێ ژی بسپۆرێ زانستێن سیاسی دیار دكه‌ت كو ئیران تووشی گه‌له‌ك قه‌یرانێن مه‌زن هاتیه، ئیبراهیم ره‌ئیسی ب فه‌رمانا راسته‌وخوه یا رێبه‌رێ شوره‌شا ئیسلامی یا هاتیه هه‌لبژارتن دا كو بشێت حوكمه‌ته‌كا ئیسلامی ل گۆر داخوازیا خامنه‌یی ئاڤا بكه‌ت، خامنه‌یی دڤێت ب رێیا ئیبراهیم ره‌ئیسی ره‌وشا ناڤخوه‌یی یا ئیرانێ ب ته‌مامی كۆنترۆل بكه‌ت، هه‌تا دڤێت سیاسه‌تا ده‌رڤه ژی ل گۆر داخوازیێن وی بن، چونكو د سه‌رده‌مێ رۆحانی دا گه‌له‌ك تشت هاتنه كرن كو خامنه‌یی ب ته‌مامی ل دژی وان پێنگاڤان بوو و نها دڤێت ب رێیا ره‌ئیسی ره‌وشێ ل گۆر داخوازیێن خوه سه‌ره‌راست بكه‌ت، لێ ره‌وشا ناڤخوه‌یی یا ئیرانێ گه‌له‌ك خرابه، ره‌وشا هه‌ڤپه‌یمانێن وێ ل سووریێ، لوبنانێ و عیراقێ ژی باش نینه، ژ به‌ر هندێ ژی نها ئیرانێ دڤێت په‌یوه‌ندیێن خوه ل گه‌ل وه‌لاتێن جیران تا راده‌یه‌كێ باش بكه‌ت دا بشێت كۆنترۆلا ل سه‌ر ده‌نگێ نه‌رازیبوونا خه‌لكی ل ناڤخوه دا بكه‌ت، خوه‌نیشادانێن چه‌ند سالێن بۆری ل عیراقێ و سوتنا ئالایێ ئیرانێ نیشا دا كو پێگه‌هێ ئیرانێ ل عیراقێ گه‌له‌ك لاواز بوویه ژ به‌ر هندێ ژی ئیرانێ دڤێت ژ بلی عیراقێ نها په‌یوه‌ندیێن خوه ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ ژی باش بكه‌ت و گۆت: (ژ به‌ر هندێ ژی پێشوازیه‌كا گه‌له‌ك باش ل سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ هاته كرن، بابه‌تێ ئالایێ كوردستانێ ژ ئالیێ ئیرانێ ڤه په‌یامه‌كا ئاشكرا یا ئیرانێ یه بۆ هه‌رێما كوردستانێ و هه‌تا عیراقێ ژی، چونكو ئیران ژی باش دزانیت كو ئێدی هه‌رێما كوردستانێ بوویه راستیه‌ك و خوه‌دان پێگه‌هه‌كا خوه یا بهێزه، ئه‌مریكا و وه‌لاتێن رۆژئاڤایی په‌یوه‌ندیێن گه‌له‌ك بهێز ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ هه‌نه، هه‌روه‌سا به‌رپرسێن ئیرانێ ژی باش دزانن كو هه‌رێما كوردستانێ تنێ نوونه‌راتیا چه‌ند ملیۆن كوردێن باشورێ كوردستانێ ناكه‌ت، به‌لكو هه‌رێما كوردستانێ نها نوونه‌راتیا پتر ژ چل ملیۆن كوردان دكه‌ت و هه‌ر پێشهاته‌ك ل پارچه‌كا كوردستانێ روو بده‌ت هه‌رێما كوردستانێ هه‌لوه‌ستێ خوه دیار كه‌ت و كاریگه‌ریا هه‌رێما كوردستانێ ل سه‌ر پارچێن دی یێن كوردستانێ رۆژ ب رۆژێ زێده‌تر لێ دهێت، ژ به‌ر هندێ ژی ئێدی ئیرانێ دڤێت به‌رۆڤاژی سالێن بۆری نها په‌یوه‌ندیێن خوه ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ باش بكه‌ت و دوژمناتیا هه‌رێما كوردستانێ نه‌كه‌ت).
د. زۆبێر ره‌سول هه‌روه‌سا دیار ژی دكه‌ت كو ئیران ژ ره‌وشا عیراقێ یا پشتی ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مریكا گه‌له‌ك دلگرانه، چونكو ل ئه‌فغانستانێ تالیبان گه‌له‌ك بهێز كه‌فتیه و بوویه مه‌ترسیه‌كا مه‌زن بۆ ئیرانێ، ئیرانی ژ هندێ دترسن كو پشتی ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مریكا ل عیراقی سوننه و گرۆپێن دی یێن هشكباوه‌ر بهێز كه‌ڤن و ب ره‌نگه‌كێ راسته‌وخوه ئێرشی به‌رژه‌وه‌ندیێن ئیرانێ ل عیراقێ بكه‌ن، ئیران نزانیت كا دێ پشتی ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مریكا چاره‌نڤیسێ عیراقێ به‌ر ب كیڤه چیت و وه‌كو من به‌ری نها ژی دیار كری كو ل عیراقێ ژ بلی هنده‌ك سه‌ركردێن شیعه و هێزێن بچووك نه‌بن وه‌كو دی پرانیا خه‌لكی ل دژی ئیرانێ نه و خوه‌نیشادانێن به‌ری چه‌ند سالان ژی ئه‌و یه‌ك بۆ ئیرانێ سه‌لماند كو پێگه‌هێ وێ یێ جه‌ماوه‌ری ل عیراقێ لاواز بوویه و گۆت: (پرانیا وه‌لاتێن عه‌ره‌بی یێن سوننه ب تایبه‌تی ژی سعوودی و ئوردن ژ به‌ر هه‌بوونا هێزێن ئه‌مریكا ل عیراقێ هه‌تا نها ده‌ستێوه‌ردان نه‌كرینه، لێ هه‌كه هێزێن ئه‌مریكا ژ عیراقێ ڤه‌كێشن بێگومان وه‌لاتێن عه‌ره‌بی یێن سوننه ل هه‌مبه‌ر ره‌وشا عیراقێ بێده‌نگ نابن و دێ ده‌ستێوه‌ردانێ كه‌ن، ئه‌و یه‌ك ژی دێ بیته ئه‌گه‌رێ بهێزبوونا سوننان ل عیراقێ كو بێگومان ئیران ژ هندێ گه‌له‌ك دترسیت، ژ به‌ر ڤێ یه‌كێ ژی ئیران گه‌هشتیه ڤێ باوه‌ریێ كو ل هه‌مبه‌ر ره‌وشا عیراقێ ب تایبه‌تی ژی عیراقا پشتی ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مریكا دێ پێدڤی ب هه‌رێما كوردستانێ بیت و ئه‌و پێشوازیا گه‌رم یا كو ل سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ژی هاته كرن مرۆڤ دشێت وه‌كو پێنگاڤا ئێكێ ژ ئالیێ ئیرانێ ببینیت).
ناڤهاتی د دووماهیا ئاخڤتنا خوه دا ئاماژه ب هندێ ژی كر كو ب هاتنا ره‌ئیسی ئیرانێ دڤێت ده‌ست ب قۆناغه‌كا نوو د په‌یوه‌ندیێن خوه یێن هه‌رێمێ و جیهانی دا بكه‌ت، ب تایبه‌تی ژی ئیرانێ دڤێت ئه‌و هێزێن كو په‌یوه‌ندیێن جوگرافی و ئایینی ل گه‌ل وان هه‌نه نێزیكی خوه بكه‌ت، ب كورتی ئیرانێ دڤێت د ڤێ چارچۆڤێ دا په‌یوه‌ندیێن خوه ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ ژی باش بكه‌ت، سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ بۆ ئیرانێ دشێت ببیته ده‌ستپێكا قۆناغه‌كا نوو بۆ هه‌ر دو ئالیان، ئانكۆ ئیران و هه‌رێما كوردستانێ دشێن رێككه‌فتنێن ئابووری و سیاسی ئیمزا بكه‌ن و په‌یوه‌ندیێن خوه گه‌له‌ك بهێزتر بكه‌ن و گۆت: (به‌رپرسێن ئیرانێ نها پتر ژ هه‌ر ده‌مه‌كێ باش دزانن كو ئێدی هه‌رێما كوردستانێ ل ده‌ڤه‌رێ بوویه خوه‌دان پێگه‌هه‌كا خوه یا گه‌له‌ك بهێز، پێگه‌هێ هه‌رێما كوردستانێ ژ گه‌له‌ك ده‌وله‌تێن رۆژهه‌لاتا ناڤین كێمتر نینه، ل ئالیێ دی هه‌رێما كوردستانێ نوونه‌راتیا هه‌موو كوردان دكه‌ت و راسته‌خوه كاریگه‌ریا وێ ل سه‌ر كوردێن رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ ژی هه‌یه، ب كورتی هه‌رێما كوردستانێ دشێت د ئێك ده‌م دا هه‌م دۆستێ ئیرانێ بیت و ل ئالیێ دی بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه دشێت مه‌ترسیێ ژی ل سه‌ر ئیرانێ دروست بكه‌ت، پێشوازیا گه‌رم یا كو ل ته‌هرانێ ل سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ هاته كرن ل ئالیێ دی په‌یامه‌ك بوو بۆ هه‌موو وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ، ئیرانێ دڤێت بێژیته وان ئه‌و دشێت په‌یوه‌ندیێن خوه ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ گه‌له‌ك باش بكه‌ت و پرسا كوردی ژی وه‌كو مه‌ترسی بۆ خوه نابینیت).
