بـۆچـی هندەک کارمەند دەسـت ژ كـارى دكێشن؟
لولاڤ مەحەمەد زەكی
بەری ئەم بكەڤینە ناڤ بابەتێ سەرەكی، گرنگە ئەم پێناسەیەكا رۆهن بدەینە چەمكێن “كارمەند” و “كار”، د سەردەمێ نوكە دا كارمەند ئەو كەسە یێ كو زانست، شیان، دەم و هێزا خۆ دئێخیتە خزمەتا دامەزراوەیەكێ ل بەرانبەر مووچە و ئیمتیازاتان دا، لێ كارمەندێ سەردەمێ نوكە نە تەنێ فرۆشیارێ هێزا كاری یە، بەلكو خۆدانێ داهێنان، بیروباوەران و خەونانە یێ دشێت پشكداریێ د گەشەپێدانا دامەزراوەیێ دا بكەت، كار ژی نە تەنێ چالاكیەكە بۆ بدەستڤەئینانا داهاتی، بەلكو رێكەكە بۆ خۆ ئافراندن، پەیوەندیسازیێ، و بدەستڤەئینانا رێز و پێگەها جڤاكێ. كار بوویە پشكەكا گرنگ ژ ناسنامەیا مرۆڤی د جڤاكا نوكە دا گوهۆرینا پەیوەندیا كار و كارمەندی:
د سەردەمێ بەرێ دا پەیوەندیا د ناڤبەرا كارمەندی و كارگێری دا ئێكلایەنە بوو – كارمەند كار دكر كارگێریێ مووچە ددا، بەلێ نوكە ئەڤ پەیوەندی بوویە تووڕەكا ئالۆز ژ باوەریێ و رێزلێنانێ و پشتگریا پێكگوهۆر و ل دەمێ ئەڤ خالە د ڤێ جۆرێ پەیوەندیێ دا نەبیت، دەرئەنجام دێ د بەروڤاژی ئاراستەی بن بەرهەمئینان دێ لاواز بیت رێژەیا دەست ژ كاركێشانێ، دێ زێدەتر لێ هێت، د ڤێ گۆتارێ دا دێ رۆناهیێ دانینە سەر سروشتێ ئەڤێ پەیوەندیێ، تایبەت كارمەند بۆچی دەست ژ كاری دكێشیت؟ ل دەمێ كو ئاریشە د سەركردایەتی و كارگێریێ دا بیت نەك د مووچەی دا؟!.
هندەك كەس هۆسا دانن كارمەند دەست ژ كارناكێشیت؛ ئەگەر ئەڤ دو ئەگەرە نەبن یان دەرفەتەكا باشتر یان مووچەیەكێ بلندتر بۆ هاتبیت، بەلێ د راستی دا ئالۆزترە ژ ڤان دو ئەگەران، گەلەك ژ كەیسێن دەست ژ كاركێشانێ، نەكو ئەوە دەرفەتەكا باشتر یا بۆ كارمەندی هاتی! بەلكو ئەگەرێ ژ هەمیێ سەرەكیتر و گرنگتر ژینگەها كاری یا نە ساخلەمە!
سەركردایەتیەكا پڕە ژ هەژاریێ و نەبوونا پشتگریكرن و پالپشتیا كارمەندی! یان هەستەكێ كویرێ ناڤخۆی یە مان د ناڤا ڤێ ژینگەهێ دا.
گەلەك ژ كارمەندان سەراڕی وەرگرتنا مووچەی و سەركەفتنا وان د كارێ وان دا، بریارا چوونێ ددەن ژبەركو گەشوهەوایێ ژینگەها گشتی ژبلی بڕیارا نەمانێ بۆ كارمەندی چ هەلبژارتنێن دی نادانیت!
و د ڤێرێ دا راستی دیاردبیت كو گەلەك دامەزراو پشتگوه دهاڤێژن. كارمەند دامەزراوەیێ ناهێلیت بەلكو رێڤەبەری و كارگێریێ دهێلیت. ل دەمێ د ناڤا دامەزراوەیێ دا سەركردایەتیا پالپشت نەبیت و تیم ب شێوەیەكەێ دەستهەلاتدارانە و نەرێكخستی بهێتە برێڤەبرن، كارمەند هۆسا هەست پێ دكەت بتنێ ژمارەیەكە د ناڤا دەزگەهی دا، نە كەسێ گوه لێ هەیە چ دكەت و نەژی دبینیت چ پێشكێش دكەت
ل دەمێ كارگێری د شیان دا نەبیت كو دەروون و مۆڕالا كارمەندان بخوینیت یان ب یا پێدڤی سەرەدەریا مرۆڤایەتی ل گەل دا نەكەت، یان ژی پالپشتیێ نەكەت كو پتر خۆ پێشبێخیت و داهێنانان بكەت، بۆ نموونە د ئێك ژ كۆمبوونان دا كارمەندەكی پرۆژەك یێ دروستكری و تەمامكری و ب حەفتیان خۆ پێ وەستاندی پێشكێشی رێڤەبەری كر ل گەل دەرئەنجامان ب هەمی خۆشحالی ڤە و هێشتا وەستیان یا د ناڤ چاڤان دا دیارە رێڤەبەر ب ساڕی ڤە بەرسڤێ بدەت؛ «تەمام ئەڤ پرۆژە ب دوماهی هات و پرۆژەیێ د دویڤ دا؟»..
نە چ پەیڤێن دەستخۆشیێ؛ نەژی چ پالپشتی د هینگێ دا كارمەندی ژی چ وەفاداری بۆ دەزگەهی و رێڤەبەری نامینیت، من دڤێت د ڤێ نامێ دا چ بگەهینم؟
ئەگەر رێڤەبەر بتنێ تەماشەی كارمەندی بكەت وەك هژمارە بتنێ و چ وەستیان و بارودۆخێن وی نەبینیت دێ ژ دەست دەت نە بتنێ وەك كارمەند، بەلكو وەك مرۆڤ كو چ جاران باوەری ب ڤی جهی نائینیتە ڤە هندی كار د دەزگەهەكی دا درێژ بیت د چارچووڤەیێ سەركردایەتیەكا خراب ڤە گڤاشتنا دەرونی پتر لێ دئێت و نە ئومێدی دكەڤیتە د ناڤ گروپێ كاری دا و دەست ژ كاركێشان دبیتە هەلبژارتنا ئێكانە
د ڤی بارودۆخی دا وەستیانا كارمەندێ ب هیڤی و تەمۆح، پتری هەمی كارمەندێن دی دیار دبیت ژبەركو ئەو هەمی تەمۆحێن وی هەی دبیتە بارگرانی و ب زەحمەت خۆ لبەر بگریت، ئەو كارمەندێ ل سەر هندێ كار دكەت كو رۆژ بۆ رۆژێ باشتربیت، دنڤیسیت دخوینیت و پێشڤەبرنا كارێ خۆ دكەت؛ خۆ دوەستینیت؛ حەتا كو تشتەكێ نوی پێشكێش بكەت، بتنێ كار نەڤێت، بەلكو ژینگەهەك دڤێت كو باوەری ب شیان و كارێ وی هەبیت، بەلێ ئەگەر چ ژ ڤان نەدیت و پشتگوهـ ڤە هاتە هاڤێتن یان ب كێماسی بۆ هاتە دانان، دێ هۆسا هزر كەت كو مانا وی یا بێ رامانە و ئەوا ئەو خەونا پێ دبینیت د ناڤا ڤێ ئاخا هشك دا نابیتە راستی و بدەستڤە نائینیت، هۆكارەكێ دی یێ هەی دبیتە ئەگەرێ دەست ژ كاركێشانێ سۆتنا كاری یان (الاحتراق الوظیفی)، ل دەمێ كو كارمەند دەروونی دوەستیێت ژ ژینگەها كاری یا نە یەكسان هەردەم دخوازیت بێی كو نەرماتی دگەل هەبیت پتر پالپشتیا مانێ دكەن ل جهێ بەرهەمئینانا كارێ وی كارمەندی د هینگێ دا كارمەند ئەگەر ڤیانا وی بۆ كارێ وی چەند بیت یان چەند پەیوەندیێن ئەرێنی هەبن، هەمی بەروڤاژی لێ دهێن ب بۆرینا وەختی سادەترین ئەركێ كارمەندی بۆ دبیتە بارەكێ گران، ئەو ژینگەها دەرفەتا نەفەسێ ژی نەدەتە كارمەندی و یا بەرپرسیاری و ئستیغلالكرنێ تێكهەل دكەت كارمەندی پالددەت كو دەستان داهێلیت، هەروەسا نەرماتیا كاری ئەگەرێ ژ هەمیان گرنگترە كو كارمەند بڕیارا مانێ یان نەمانێ بدەت، گەلەك ژ دەزگەهان یێن هەیین درژدن ل سەر دەمێن (جامد)، چ دەرفەتان نادەنە كارمەندی كو سەركەفتنێ د ژیانا خۆ یا كەسی و یا پیشەی دا بینیت، تەنگەنەفەسی و ژینگەهەكا ژەهراوی ددەنە كارمەندی، ژبەركو كارێ باش و ب كوالتی ب هندێ نینە كو فشار ل سەر كارمەندی بهێتەكرن بۆ ماوەیێن گەلەك درێژ كار بكەت، بەلكو هەستێ باوەریێ بدەیە كارمەندی و مرۆڤایەتیا وی پشكەكا رێزلێنانێ یە ژ سیستەمێ كارگێریێ.
یان نەبوونا بەڕزراگرتنێ زۆرترین هۆكارە دبیتە شكاندنا روح و ڤیانا كارمەندی ل دەمێ بۆ ماوەیێن گەلەك كاردكەت و پلانێ دانیت، دێ چاوا ڤی دەزگەهی جیاواز كەت ژ یێن ركابەر و خۆ ل بەر دگریت، ل دوماهیێ دەستخۆشی ژی لێ نەهێتەكرن، یانژی «ئەم وەستیانا تە دبینین و وەستیانا تە ل بەرچاڤ وەردرگرین»، ل وی دەمی دەستپێدكەت باوەری دلەرزیت و وەفایا كارمەندی بەرزە دبیت و ئنیەتبوون ب چوونێ ب شێوەیەكێ بێدەنگ هەوار دكەت د قۆلاچەكا مەژی دا؛ دەست ژ كاركێشان هەمی وەختی ئەو نینە رەڤینە یان فشارە، بەلكو گەلەك جاران بلندترین پلا هێزا كارمەندی یە
ئەو كارمەندێ كەسایەتی و رێزا خۆ د ژینگەهەكا نە دادپەروەرانە دا دهەلبژێریت، پەیرەوا كارگێریا خۆیەتی یا هوشیار دكەت و دەست ژ كاركێشان دروست دبیت، ل دەمێ نەبوونا سەركردایەتیێ نامەیەكا رۆهنە ب هندێ كو كارگێریا چالاك ناهێتە پیڤان، بتنێ ب دەرئەنجامان، بەلكو ب وێ شوین تبلێ یا كو رێڤەبەری رۆژەكێ سەركردایەتیا وێ كارگیریێ دكر. ل دوماهیێ پێدڤیە دامودەزگەه ڤێ پسیارێ براوەستینن «بۆچی كارمەندی دەست ژ كاری كێشا؟». ب ڤێ پسیارێ دەسپێ ب كەن «بۆچی ئەم نە شیاین وی كارمەندی بپارێزین؟».
دوماهیا گۆتارێ :-
رێكا كو دامەزراو دەست ژ كاركێشانا كارمەندی كێم كەت، بتنێ ئەو نینە مووچە و ئمتیازاتان پتر و باشتر لێ بكەت، پێدڤیە هەر دامەزراوەیەك پێداچوونێ د رەفتارێن سەركردایەتیێ دا بكەت، وەبەرهێنانێ د راهێنانێن چاوانیا سەرەدەریكرن د زیرەكیا سۆزداریێ دا بكەت، هەروەسا ژینگەهەكێ دروست بكەن كارمەند هەڤكارەكێ راستەقینەیە د دامەزراوەیێ دا ژینگەهەكە رێزێ لێ دگریت گوهلێ دبیت كارمەند هۆسا هەست پێ دكەت ل جهەكێ پاراستییە، دەنگێ وی دهێتە گوهلێبوون وەستیانا وی دهێتە پێشچاڤ دەرئەنجام دێ هەڤسۆزیا كارمەندی ژی پتر لێهێت؛ بێی كو كارگێری لێ داخواز بكەت.