به‌رمیل په‌قی
رۆژهه‌ڵاتا ناڤین یا ل سه‌ر ته‌نووره‌كا شاریایی دكه‌لت و سه‌رپرچكێن وێ دێ ده‌ست و تلێن گه‌له‌كان سۆژن و پیرۆزیا سنۆرێن مسته‌ر سایكس ـ پیكۆت (1916) بێی خواسته‌كێن خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ كێشاین، ل نیڤا رۆژێ دئێنه هه‌تككرن و وه‌سا دیاره ئه‌ڤه ژمێژه‌یه كار بۆ ڤی ئاگری دهێته‌كرن، نه‌خاسمه پشتی رۆلێ ئه‌مریكا وه‌ك هێزه‌كا بێ به‌ڤڵ ل سه‌ر ده‌پێ شانۆیا جیهانێ دیاربووی و بوویه خودان بریار د هه‌ر بیاڤه‌كی دا، ب تایبه‌ت پشتی 11. 09. 2001ێ ئێدی ب راشكاوانه‌تر پرسا نه‌خشه‌كێ نووی بۆ رۆژهه‌ڵاتا ناڤین كرن. ژبه‌ر باڵاده‌ستیا ئه‌مریكا كه‌سه‌كی نه ل سه‌ر ئاستێ ناڤده‌وله‌تی و نه‌ژی ل سه‌ر ئاستێ ده‌وله‌تێن رۆژهه‌ڵاتا ناڤین كو ئێكسه‌ر په‌یوه‌ندی ب وانڤه هه‌یه، چپێن ژ یه‌كی نه‌هاتن و خوه متكرن و ده‌ستێن خوه ب سه‌رێ خوه ڤه‌نان. ئه‌گه‌رێن بێ ده‌نگی هه‌لبژارتنا ده‌ستهه‌ڵاتدارێن ده‌ڤه‌رێ ل به‌رامبه‌ری ڤێ سیاسه‌تا نوو یا ئه‌مریكا گه‌له‌ك هۆكار و سه‌ده‌م هه‌نه، لێ یا ژ گشتان به‌رچاڤتر نه‌بوونا سیسته‌مه‌كێ دیمۆكراتیك كو مافێن وه‌ڵاتیان تێدا دپاراستیبن. به‌رهه‌مێ ڤێ سیاسه‌تا ئه‌مریكا (سیاسه‌تا ئاڤاكرنا رۆژهه‌ڵاته‌كا ناڤینا نوو) گه‌له‌ك پرسێن نوو و گرنگ ل ده‌ف خه‌لكی دروستكرن و هه‌ستێن ئتنی و مه‌زهه‌بی ل ده‌ف وان ڤه‌ژاندن ب ڤی ره‌نگی ئێدی ئارامی و ته‌ڤنێ جڤاكیێ ڤان وه‌ڵاتان كو ب كۆته‌ك و زۆرێ هاتبوو بێده‌نگ كرن؛ كه‌فته به‌ر ته‌ڤشوویێ كینا په‌نگییا خه‌لكی. په‌قینا ڤان هه‌ستێن په‌نگیایی به‌رامبه‌ری ده‌ستهه‌لاتداران ب بهارا عه‌ره‌بی دهێته ناڤكرن (ژ2011و هێرڤه) و بوویه ده‌ستپێكا هلوه‌شیانا پیرۆزیا سنووران و ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌رێ شیانا پاراستنا سنووران ژده‌ستدان. ڤه‌بوونا سنووران ب ڤی ره‌نگی رێیا توندڕه‌و تیرۆرستێن سه‌ر ب ره‌وتێ ئیسلاما سیاسیڤه ده‌شت بوو، ئێدی چ وه‌ڵاتێن ده‌ڤه‌رێ ژ كریارێن ڤان تیرۆرستان بێ به‌هر نه‌مان و عێراق، مسر، سودان، تونس، لیبیا، لبنان. . و یه‌مه‌ن بوونه چاهێرا تیرۆرستان. ب ڤێ نه‌ئارمی و شڵۆق بوونا ته‌ڤنێ جڤاكیی و په‌یدا نه‌بوونا چ ئاسۆیێن ل هه‌ڤكرنا پێكهاته‌یێن ڤان وه‌ڵاتان ده‌ڤه‌ر بریه سه‌رده‌مێ پێش درستبوونا ڤان سنۆران و هه‌ر پێكهاته‌ك خوه‌دی ل ناسناما خوه ده‌ركه‌ڤتیه و بێی دو دلی مرۆڤ دكارت بێژت: ل رۆژهه‌ڵاتا ناڤین شه‌رێ ناسنامێ ده‌ستپێكریه و چ هێز (ژبلی ئه‌مریكا) ب تنێ نه‌شێن ڤی شه‌ڕی براوه‌ستینن یان ژی بۆ ده‌مه‌كی لغاڤ بكه‌ن. ئه‌ڤا ل یه‌مه‌نێ روو دده‌ت، په‌یقینا به‌رمیلێ بارووتێ یه، ئه‌و به‌رمیلێ مسته‌ر سایكس ـ پیكۆی قه‌فیس كری و ئه‌مریكا ب زانه‌بوون و وه‌كو تۆلڤه‌كرنه‌ك ژ په‌قاندنا بۆرجێن هه‌ڤاڵ جێمكێن نیۆیۆركێ ل 11. 09. 2001 ب رۆژهه‌ڵاتا ناڤین ڤه په‌قاند؛ دا ب ڤی ره‌نگی بكارت نه‌خشێ رۆژهه‌ڵاتا ناڤین ل گوری به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه هنده‌ك خیچكێن دن ل نه‌خشێ ده‌ڤه‌رێ بكێشن. ئه‌گه‌ر نه دێ چاوا ئه‌مریكا تیشكا كه‌سك بۆ سعوودیێ و ئیماراتێ و. .. هتد. هلكه‌ت كو ده‌ستێن خوه بكه‌نه د ناڤ كاروبارێن یه‌مه‌نێ دا؟ ئه‌رێ سعوودیێ یان ئیماراتێ چ رۆل د سیاسه‌تا جیهانێ دا هه‌یه؟ ل به‌ر رۆناهیا ده‌ستێوه‌ردانا كۆمبه‌ندا عه‌ره‌بی ل یه‌مه‌نێ ل سه‌ر سه‌ركرداتیا سیاسیا كوردی فه‌ره ڤه‌خواندنه‌كا دن بۆ ته‌ڤ سیاسه‌تا خوه بكه‌ت و خوه به‌رهه‌ڤ بكه‌ت بۆ پێشهاتان. به‌ری نوكه دهاته گۆتن كو رۆژهه‌ڵاتا ناڤین به‌رمیله‌كێ بارووتێ یه و ل به‌ر په‌قینێ یه! به‌لێ ئه‌ڤه په‌قی یا دروستره بێژین؛ ئه‌مریكا په‌قاند و نه‌خشێ نوو برێڤه‌یه. وه‌كو دبێژن: مێرێ باش په‌ڵاڤێ دخوون، هوون بێژن د كاودانێن ئه‌ڤرۆ دا سێنیكا په‌ڵاڤێ به‌ر مه ژی بكه‌ڤت؟
28. 03. 2015
