به‌رپرسا نڤیسینگه‌ها دهۆك یا په‌رله‌مانێ كوردستانی:هه‌لویستێ سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ و شه‌فافیه‌تا حوكمه‌تێ ئێك ژ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی یێن بهێزبوونا ڤێ خۆلا په‌رله‌مانی نه
دیدار، نیوار محه‌مه‌دسه‌لیم:
ژیان تاهر زێوه‌ی، به‌رپرسا نڤیسینگه‌ها دهۆك یا په‌رله‌مانێ كوردستانێ و ئه‌نداما په‌رله‌مانێ كوردستانێ ل سه‌ر فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان د دیداره‌كێ دا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ به‌حس ل كاروچالاكیێن نڤیسینگه‌ها دهۆك و په‌رله‌مانێ كوردستانێ دكه‌ت و دیارترین وان كار و پرۆژێن وان به‌رچاڤ دكه‌ت، دیسا ب هووری ژی به‌حس ل لژنا په‌رله‌مانێ كوردستانێ دكه‌ت ئه‌وا بڕیاره بۆ دووڤچوونا ره‌وشا گه‌نجێن چووینه ژ ده‌رڤه‌یی وه‌لاتی هاتیه پێكئینان كو ئه‌و ب خوه ژی ئێك ژ ئه‌ندامێن وێ لژنێ یه.
ئه‌ڤرۆ: په‌رله‌مانێ كوردستانێ نها مژوولی چیه؟
ژیان تاهر: د ڤی ماوێ كێمێ مایی دا، ئه‌م وه‌كو په‌رله‌مانێ كوردستانێ زێده‌تر مژوولی وان پرۆژاینه یێن ژ لایێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه ره‌وانه‌یی په‌رله‌مانی دهێنه كرن. په‌رله‌مان زێده‌تر گرنگیێ دده‌ته وان پرۆژان یێن ژ لایێ حوكمه‌تێ ڤه دهێنه پێش كێش كرن، ژ به‌ر قانوونا چاكسازیێ، حوكمه‌تێ بڕیار دایه گه‌له‌ك چاكسازیان بكه‌ت، ژ به‌ر هندێ ژی گه‌له‌ك پرۆژه به‌رهه‌ڤ كرینه. ئه‌م ژی وه‌كو چاڤدێر و پشته‌ڤان بۆ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ گرنگیا كارێ مه ل ده‌ستپێكێ بۆ حوكمه‌تێ یه و ئه‌وان پرۆژێن ژ لایێ وان ڤه دهێنه پێش كێش كرن.
بابه‌ته‌كێ دژی یێ دستوورێ هه‌رێمێ یه. هه‌تا نه‌بینه خودانێن خوه و دستوورێ خوه، گه‌له‌ك ئاریشێن سیاسی و جڤاكی یێن هه‌ین چاره‌سه‌ر نابن. ئه‌ڤه هه‌موو گرێدایی دستووری نه. بابه‌ته‌كێ دی ژی گرێدایی راستڤه‌كرنا قانوونا هه‌لبژارتنایه ل هه‌رێما كوردستانێ. ماوه‌كێ كێم یێ ڤێ خولێ یێ مایی، پێدڤیه به‌ری ئه‌ڤ ماوه ب دووماهی بهێت ئه‌و قانوون بهێته راستڤه‌كرن، ژ به‌ر كو ژ مێژه‌یه ماوێ وێ یێ قانوونی ب سه‌ر ڤه‌چوویه.
بابه‌ته‌كێ دی یێ گه‌له‌ك گرنگ، قانوونا وه‌به‌رهێنانێ یه، چونكو پتریا ئاریشێن خه‌لكێ مه گرێدایی قانوونا وه‌به‌رهێنانێ یه. سیسته‌مێ وه‌به‌رهێنانێ یه. حوكمه‌تا هه‌رێمێ ژی گه‌هشتیه وێ باوه‌ریێ كو پێدڤیه قانوونا وه‌به‌رهێنانێ بهێته گوهۆڕین، ئه‌ڤێ هنده‌ك ئاریشێن سیاسی ژی ل پشت هه‌نه، چونكو دبیت لایه‌نێن دی یێن سیاسی ژ جۆرێ گوهۆڕینا قانوونا وه‌به‌رهێنانێ د رازی نه‌بن. ئه‌م چاڤه‌رێنه ئه‌و پرۆژه ژ حوكمه‌تێ بهێت. هنده‌ك پرۆژێن دی یێن ستراتیژی ژی هه‌نه كو بۆ پاشه‌رۆژا خه‌لكێ مه گه‌له‌ك د باشن.
ئه‌ڤرۆ: د ماوێ سێ سالێن بوری دا، ب دیتنا ته گرنگترین ئه‌و پرۆژێن هاتینه په‌سه‌ندكرن چ بوون؟
ژیان تاهر: گه‌له‌ك پرۆژه مه یێن په‌سه‌ندكرین، دبیت ژ لایێ رێژێ ڤه د كێم بن، به‌لێ ژ لایێ جوری ڤه پرۆژێن گرنگ بوون. ژ وان ژی پرۆژێ تاپۆكرنا خانیێن زێده‌گاڤه كو ئه‌م دزانین خودانێن وان هه‌موو خانیان كه‌سانێن هه‌ژار و كێم ده‌رامه‌تن، ژ به‌ر هندێ مه بڕیار دا وه‌كو هاریكاریه‌ك بۆ خه‌لكێ مه حوكمه‌تێ هان بده‌ین كو وان خانیان بۆ خه‌لكێ هه‌ژار و كێم ده‌رامه‌ت تاپۆ بكه‌ن.
ژ قانوونێن دی وه‌كو هاریكاریه‌ك بۆ پێشخستنا كه‌رتێ چاندنێ گه‌له‌ك پرۆژێن قانوونا هاتینه پێشكێكرن، هنده‌ك یێن ده‌رچووین و هنده‌ك ژی یێن د قووناغێن داهاتی دا. یا گرنگ زێده‌تر كار یێ ل سه‌ر وان پرۆژان هاتیه كرن یێن بۆ ژیانا خه‌لكی گه‌له‌ك د گرنگ.
ئه‌ڤرۆ: سه‌رۆكا په‌رله‌مانی د داخۆیانیه‌كا خوه دا بێژیت ئه‌ڤه ب هێزترین خولا په‌رله‌مانی یه ژ به‌ر كو پترترین وه‌زیر یێن هاتینه گازیكرن؟
ژیان تاهر: راسته، وه‌سایه. نه‌بوویه مه گازه وه‌زیره‌كی یان سه‌رۆكێ ده‌سته‌یه‌كێ كری نه‌هاتی.
ئه‌ڤرۆ: ئه‌ڤه بۆ په‌رله‌مانی ڤه‌دگه‌ریت یان ژی بۆ سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ كو گرنگیه‌كا مه‌زن دده‌ته رۆلێ په‌رله‌مانی؟
ژیان تاهر: به‌لێ، بێ گۆمان بۆ سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ د ڤه‌گه‌ریت. جیهان بینیا سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ و دیتا وی بۆ دیموكراسیه‌تێ یا جودایه. ده‌ما مرۆڤ دیتنێن وی دبینیت، هزر ناكه‌ت كو ئه‌ڤه كه‌سه‌كێ رۆژهه‌لاتی یه، مرۆڤ دبێژیت ئه‌ڤه كه‌سه‌كێ رۆژئاڤایی یه، هند دیتنێن وی د ڤه‌كری بۆ دیموكراسیه‌تێ. ئه‌و دیتنا وی بۆ شه‌فافیه‌تێ هه‌یی چو كه‌سان نینه و ئه‌ڤه ژی بۆ وێ چه‌ندێ د ڤه‌گه‌ریت چونكو قوتابیێ سه‌رۆك بارزانی یه و هه‌ر كه‌سێ قوتابیێ سه‌رۆك بارزانی بیت دێ وه‌سان هزر كه‌ت.
ئه‌ڤرۆ: ئه‌ڤ لژنا هاتیه پێكئینان دا سه‌ره‌دانا ده‌رڤه‌یی وه‌لاتی بكه‌ت ژ به‌ر وان كه‌سێن دچنه ژ ده‌رڤه‌یی وه‌لاتی دێ شێت چ كه‌ت؟
ژیان تاهر: ئه‌ز ب خوه ئه‌نداما وێ لژنێ مه كو لژنا په‌یوه‌ندیان و ره‌ڤه‌ندا كوردی ژ ده‌رڤه‌یه. ساله‌ك ب سه‌ر پێكئینانا ڤێ لژنێ ڤه چوو، ل سالا بوری ده‌ما گه‌نج چووینه ژ ده‌رڤه‌یی وه‌لاتی مه دووڤچوون كر و ئاریشه و دیتن و چاره‌سه‌ری خستنه د راپۆرتان دا و مه كۆمبوونه‌كا نه‌یا ئاسایی ژی تایبه‌ت د وارێ كۆچا گه‌نجان دا كر. كۆمبوون خسته به‌رنامێ كاری و مه داخوازا لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ژی د ڤی واری دا كربوو كو ئاماده ببن، ره‌زامه‌ندی ل سه‌ر هاتبوو كرن ژی، به‌لێ لایه‌نێن ئۆپۆزسیۆن ئالوزی د ناڤ په‌رله‌مانی دا دروست كرن و نه‌هێلا ئه‌ڤ روونشتنه بهێته كرن ژ به‌ر مه‌ره‌مێن وان یێن سیاسی. ئه‌ڤه پتری ساله‌كێ یه ئه‌م ل سه‌ر خه‌ت و چه‌ندین كۆمبوون بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ هاتینه كرن و د دووماهی كۆمبوون دا مه ل سه‌ر سه‌رۆكاتیا په‌رله‌مانی سه‌پاندیه و مه یا گۆتیێ كو هه‌كه سالا بوری ئه‌و روونشتن ب رێڤه‌بربا، دبیت مه هنده‌ك ژ ئاریشێ چاره كربا و نها ره‌وش ب ڤی ره‌نگی نه‌با، چونكو هه‌ر مه و هه‌ر ژی لژنا ره‌وشه‌نبیری د راپۆرتێن خوه دا ب تێر و ته‌سه‌لی به‌حس ل ره‌وشا گه‌نجان و كۆچكرنا وان بۆ ده‌رڤه‌یی وه‌لاتی كربوو. كا ئاریشه چ نه و چاره‌سه‌ری چنه هه‌موو تێدا هاتبوونه نڤیسین. هه‌كه كار ل سه‌ر هاتبا كرن سێ پشكێن وان هاتبانه چاره‌كرن و ره‌وش ب ڤی ره‌نگی نه‌دبوو. د حه‌فتیا بوری ژی دا مه كۆمبوونه‌كا ب له‌ز كر و مه ل سه‌ر سه‌رۆكا په‌رله‌مانی سه‌پاند و مه ئه‌و گازنده ژێ كرن و هه‌موو په‌رله‌مانتاران ژی كۆمێنت كرن چ وه‌كو موزایده یان ژی دلسوژی. د ده‌رئه‌نجام دا، سه‌رۆكا په‌رله‌مانی ئه‌م وه‌كو لژنا په‌یوه‌ندیان و ره‌ڤه‌ندا كوردی راسپاردین كو سه‌ره‌دانا وان ده‌ڤه‌ران بكه‌ین، مه وه‌كو لژنا په‌یوه‌ندیان بڕیار دایه سه‌ره‌دانا وان وه‌لاتان بكه‌ین. بێ گۆمان بیلارۆسیا ژ به‌ر مه‌ره‌مه‌كا سیاسی ئه‌ڤ چه‌نده یا كری و رێ ناده‌ت لژنا په‌رله‌مانی بچیته وێرێ. دێ بزاڤێ كه‌ین ب رێیا نوونه‌راتیێن خوه و رێكخراوێن نێڤده‌وله‌تی و خودانێن بڕیاری ل پۆله‌ندا و هۆله‌ندا و به‌لچیكا ژی چونكو ئه‌و مه‌لبه‌ندێ هه‌موو رێكخراوێن مه‌زنێن جیهانێ یه. ل هۆله‌ندا ژی سه‌ره‌دانا وان په‌نابه‌ران كه‌ین یێن ڤان رۆژان كرینه د كه‌مپان ڤه. هۆكارێن چوونا وان دێ هێنه گه‌نگه‌شه‌كرن و كا وان چو بڤێت بۆ بهێته كرن و دێ وێ داخوازیێ ژی ژێ كه‌ین كو حوكمه‌تێن هه‌رێمێ و عیراقێ د هاریكارن هه‌كه وان ب ڤێت ب ڤه‌گه‌رنه‌ڤه. دێ وان حوكمه‌تا ژی هان ده‌ین ئه‌ڤێن دڤێت ب مینن یان ل سه‌ر وان وه‌لاتان پارڤه‌كه‌ن یان ژی هاریكاریێن مرۆڤی پێشكێشی وان بكه‌ن دا ژ سه‌رما زڤستانێ رزگار ببن. دا كاره‌ساتێن مه‌زنتر ب دووڤ دا نه‌هێن.
ئه‌ڤرۆ: دهێته گۆتن حوكمه‌تا عیراقێ 200 ملیار دینار یێن بۆ ڤه‌گه‌راندنا ئاواران دابین كری هه‌كه بڤێت ڤه‌گه‌رن؟
ژیان تاهر: حوكمه‌تا عیراقێ ب هه‌ڤكاری ل گه‌ل یا هه‌رێمێ بڕیار دایه هاریكاریا وان كه‌سان بكه‌ن یێن بڤێت ڤه‌گه‌رنه ڤه.
ئه‌ڤرۆ: ب ره‌نگه‌كێ گشتی كارێ هه‌وه وه‌كو نڤیسینگه‌ها دهۆك یا په‌رله‌مانێ كوردستانێ چیه؟
ژیان تاهر: وه‌كو په‌یره‌وپروگرامێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ به‌حس لێ كری، هه‌ر پارێزگه‌هه‌كێ و هه‌ر قه‌زایه‌كا مه‌زن، په‌رله‌مانێ كوردستانێ دێ نڤیسینگه‌ها تایبه‌ت یا خوه هه‌بیت، ل پارێزگه‌ها دهۆكێ نڤیسینگه‌ها دهۆكێ و ئاكرێ و ئیدارا سه‌ربه‌خۆ یا زاخۆ هه‌نه. كارێ ڤان نڤیسینگه‌ها خزمه‌تكرنا وه‌لاتیانه. ئه‌و خه‌لكێ گازنده هه‌یی و غه‌در لێ هاتیه كرن ل شوونا قه‌ستا هه‌ولێر بكه‌ن ل په‌رله‌مانی، دێ سه‌ره‌دانا نڤیسینگه‌هێن خوه ل قه‌زا و پارێزگه‌هێ كه‌ن كا چ گازنده یان پێشنیاز هه‌نه دێ گه‌هیننه مه و ئه‌م دێ د رێیا خوه دا گه‌هینینه جهێن شوله‌ژێ و كار ل سه‌ر كه‌ین هه‌تا ئه‌ڤ ئاریشێن وان چاره دبن. یێن هه‌ین داخوازیێن ماددی دكه‌ن. یێن هه‌ین غه‌درێن قانوونی یێن لێ هاتینه كرن. یێن هه‌ین داخوازیێن خزمه‌تگۆزاریان بۆ ده‌ڤه‌رێن خوه یێن لێ دژین دكه‌ن. ژ هه‌موو جوران یێن هه‌ین. ئه‌م ژی ل گۆره‌یی كارێ خوه یێ په‌رله‌مانتاری وه‌كو نڤیسینگه‌ه داخوازیێن وان وه‌ردگرین و نڤیسینه‌كا فه‌رمی پێڤه دكه‌ین و ره‌وانه‌یی سه‌رۆكاتیا په‌رله‌مانی دكه‌ین و ئه‌و ژی ژ لایێ خوه ڤه ره‌وانه‌یی لژنا په‌یوه‌ندیدار دكه‌ن بۆ دووڤچوونێ و به‌رده‌وام ژی دووڤچوونێ دكه‌ین كا ئه‌و داخوازی گه‌هشته كیرێ.
ئێك ژ وان ئاریشێن هاتینه ده‌ف مه ل ده‌ستپێكا ده‌ست ب كاربوونا مه بوو ل دۆر پرۆژێ ئارام ستی كو كۆمه‌كا خه‌لكی گازندا وێ چه‌ندێ كربوو كو گه‌نده‌لی ل وان هاتبوو كرن. ئه‌ز ب خوه ل پلا ئێكێ وه‌كو كچا شه‌هید تاهر زێوه‌ی، ب رێیێن خوه یێن تایبه‌ت شیان وان رێگری و ده‌ستدرێژیێن ل هه‌مبه‌ر پرۆژه‌یی هاتینه كرن بگه‌هینمه برا گه‌وره‌یی. دو یان سێ جاران ژی من ب نڤیسارێن فه‌رمی بۆ سه‌رۆكاتیا په‌رله‌مانی ره‌وانه كر و چه‌ندین جاران چوومه ده‌سته‌یا وه‌به‌رهێنانێ و ناڤ خه‌لكی و ده‌سته‌یا وه‌به‌رهێنانێ ل دهۆكێ. ب كورتی نه روونشتم هه‌تا ئاریشا وان چاره بوویی و ئه‌ڤه‌یه ئه‌ركێ په‌رله‌مانتاریێ دڤێت مرۆڤ د ناڤ خه‌لكێ خوه دا بیت و خزمه‌تا وان بكه‌ت.
ئه‌ڤرۆ: هه‌وه رۆل د كێمكرنا بهایێ ئاڤێ دا هه‌بوو و گرێدانا شێوازێ پیڤه‌رێن ئاڤێ؟
ژیان تاهر: هه‌ر ل ده‌ستپێكا پرۆه‌یی ئانكو به‌ری دوسالان به‌ری كۆرۆنایێ وه‌كو په‌رله‌مانتارێن بادینان یێن فراكسیۆنا پارتی مه خوه دا ئێك و سه‌ردانا رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ئاڤێ ل هه‌ولێر كر و لایه‌نێن شوله‌ژێ ژی، ئه‌م ل سه‌ر پیڤه‌رێن ئاڤێ ژی روونشتین. ئه‌ڤ بێده‌نگیا چێبوویی و كێمبوونا بهایێ ئاڤێ ژ ئه‌نجامێ بزاڤێن نڤیسینگه‌ها دهۆك یا په‌رله‌مانێ كوردستانێ بوویه.
كارێ مه چاڤدێریكرنه ژی ل سه‌ر كارێ حوكمه‌تێ. من بۆ خوه كریه به‌رنامه ژی هه‌موو ئێكشه‌مبیا هنده‌ك ژ ده‌مێ خوه ته‌رخانكریه بۆ سه‌ره‌دانا لایه‌نێن حوكمی دا ژ نێزیك بزانین كا چ ئاریشه هه‌نه و چ بهێته كرن بۆ پتر رێكخستنا كاری و كارئاسانیكرنا مامه‌له‌یێن وه‌لاتیان. سه‌رخستن و خوه‌شگوزه‌رانیا خه‌لكی ب ئارمانجا خوه دزانین.
