به‌رێز نێچیرڤان بارزانى رۆله‌كێ مه‌زن گێرا بۆ باشتركرنا په‌یوه‌ندیا ل گه‌ل ژماره‌كا وه‌لاتان
رۆژنامه‌ڤان و تایبه‌تمه‌ندێ كاروبارێن توركیا، شه‌ریف سه‌ید، بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ “به‌رێز نێچیرڤان بارزانى رۆله‌كێ مه‌زن گێرا بۆ باشتركرنا په‌یوه‌ندیا ل گه‌ل ژماره‌كا وه‌لاتان.
دیدار: غیاس خالد زێبارى
پ 1: ـ هه‌لسه‌نگاندنا وى بۆ سیاسه‌تا ناڤخوه یا توركیا ..؟
ـ سیاسه‌تا ناڤخوه‌یى یا سه‌رۆك ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردوگان ئێكه ژ سیاسه‌تا سه‌پێنه‌ر ل ده‌ڤه‌رێ، ب تایبه‌ت پشتى هه‌ولا كۆده‌تایا نه‌سه‌ركه‌فتى ل سالا 2016، پشتێ وێ هه‌وا ده‌سته‌سه‌ركرنێ هه‌تا نهو یا به‌رده‌وامه، كو ب هزاران ژه‌نه‌ال و كاۆمه‌ندێن ده‌وله‌تێ ل دادوه‌ر و مامۆستا و داواكارێن گشتى و فه‌رمانبه‌رێن دیتر هاتینه گرتن و ل كارلادان ب هزارانێن دیتر، ب به‌هانه‌یا پشته‌ڤانیا رێكخستنا فه‌تحوللا گۆله‌ن كو ب پلان دانه‌را كۆده‌تایێ تاوانبار كریه، ژلایه‌كێ ئابوورى سیاسه‌تا ئه‌رۆگانى دلده‌مێن بوورى ده‌وله‌ت تووشى قه‌یرانێ بوویه، ژبه‌ر كۆنترۆلكرنێ ل سه‌ر بانكا ناڤه‌ندى و هه‌مى بریارێن بانكێ كرینه ئێكستینه دده‌ستێ خوه‌دا، دامه‌زراندنا بزاڤا خوه ( البرا‌و و البیرق) وه‌ك وه‌زیرێ دارایى، ئه‌و كه‌سێ نه‌شاره‌زا د ڤى وارى دا.
پ 2/ په‌یوه‌ندیێن توركى ئیرانى تو چاوا دبینى و ئه‌رێ ل سه‌ر كیستێ كوردایه..؟
ـ ئه‌ز دبینم ب زوێنه‌را په‌یوه‌ندیێن توركیا و ئیرانێ یێن بوورى و نهو سووریا یه، توركیا دڤێن كۆنترۆلێ ل سه‌ر ڕه‌وشێ بكه‌ت ل وێرێ، داكو ده‌سته‌كێ باڵا ل بریارێن سیاسى لێ هه‌بیت و ره‌نگه ئیران یاریكه‌سێ سه‌ره‌كى بیت ل روودانێ، سووریا، توركیا زۆر جاران هه‌ول دایه رژێما ئیرانێ كه‌سب بكه‌ت ژ پێخه‌مه‌ت كه‌سبكرنا هاریكاریا رۆسیا، لێ ل ده‌مێن بوورى ناكۆكیێن به‌رچاڤ د ناڤبه‌را توركیا ئیرانێ دا دیار بوون، یا دووماهیێ ل ده‌مێ كۆمبوونا سێ قولى د ناڤبه‌را سه‌رۆكێن (رۆسى و توركیا و ئیرانێ)، پشتى وێ رێكه‌فتنا سوتشى ده‌رباره‌ى ئیدلب د ناڤبه‌را رۆسیا و توركیا و ئیران ل هه‌لویستى هاته دووركرن.
و ده‌رباره‌ى كاریگه‌ریا ل سه‌ر كوردان، ئه‌ز دبینم ئه‌ردۆگان یێ به‌رهه‌ڤه هایكاریێ دگه‌ل هه‌ر كه‌سه‌كى بكه‌ت ل سه‌رانسه‌رێ جیهانێ، ژبوورى نه‌هێلانا هه‌بوونا كوردان ل سووریا و د ناڤ سنۆرێن خوه‌دا و ئه‌ز باوه‌رم ڤێ هاریكاریێ دێ بكارئینیت ژبۆ بجه ئینانا ڤێ مه‌ره‌مێ.
پ 3/ په‌یوه‌ندیێن توركیا و ئه‌مریكا تۆ چاوا دبینى ب تایبه‌ت پشتى رزگاركرنا قه‌شه ئه‌ندرۆ برونسۆن و ئه‌گه‌رێن به‌ردانێ چ بوون..؟
ـ ئه‌ز دبێژم ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كیێ رزگاركۆنا قه‌شه ئه‌ندرۆ برونسۆن، هه‌ولێن باشكرنه‌ڤا په‌یوه‌ندیێن توركیا بوون دگه‌ل ئه‌مریكا ژ پێخه‌مه‌ت قورتالكرنا ئابوورێ خوه یێ كو تووشى شكه‌ستنه‌كا مه‌زن بووى و د ناڤ وێ چه‌ندێ دا كێشا كوشتنا رۆژنامه‌ڤانێ سعوودى د ناڤ كونسلخانه‌یا سعوودیێ ل ئسته‌مۆل (جمال خاشقچى) هاته سه‌ر هێلێ، داكو هه‌ول بده‌ت سۆزا ئه‌مریكا بۆ خوه راكێشیت، ل ده‌مێ رزگاركرنا ڤى قه‌شه‌ى په‌یوه‌ندیێن توركیا ئه‌مریكا زۆر ده‌م پێدڤى بوو، لێ پشتى كێشا خاشقچى ڕه‌وش هاته گۆرین، نیشانێن هه‌ڤكاریێن ئه‌مریكا و توركیا ژبۆ گه‌هشتن ب چاره‌سه‌ریا دووماهیا كێشى به‌رچاڤ بوونه و پشتێ وى دیدارێن د ناڤبه‌را ئه‌ردۆگانى و به‌رپرسێن ئه‌مریكا په‌یدا بوون و په‌یوه‌ندیێن به‌رده‌وام دگه‌ل هه‌ڤ كووفێ خوه دۆنالد ترامپ. ئه‌ز دبینم په‌یوه‌ندیێن وان دێ وه‌كى به‌رێ لێ هێن، لێ هه‌رده‌م ل سه‌ر گاڤێ نه دوباره ئاڵوز ببنه‌ڤه.
پ 4 ـ ئه‌رێ توركیا د مایتێكرنێن سووریا دێ سه‌ركه‌ڤیت و ئارمانجێن وێ چنه ..؟
پلانا توركیا بۆ ناڤخوه‌ى سووریا بسه‌ركه‌فتى ده‌سپێكر، ئه‌و مه‌به‌ستا پشتى رێكه‌فتنا سۆتشى ده‌رباره‌ى ئیلدب و كۆمبوونێن سه‌ركردێن جیهانێ یێن ل دووڤرا دیار بوون، كو مانه‌ڤا هێزێن توركیا ل سووریا گره‌نتیكر، و مه‌به‌ستا سه‌ره‌كیا توركیا ل سووریا نه‌هێلانا هه‌بوونا كوردا یه ل وێرێ، ئه‌ڤه‌ژى تاوانه‌كا مه‌زنه ل همبه‌رى وى خه‌لكێ به‌رامبه‌ر به‌رفره‌ه و بهێزبوونا رێخستنا تیرۆرستیا داعش ل وێرێ راوه‌ستیاى ب پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا و مایتێكرن ل سووریا كر، سه‌ره‌راى مه‌به‌ستا توركیا ل مانه‌ڤا ڤێ رێكخستنا تیرۆرستى ئه‌وا توركیا ب ئاشكرا پشتگیریێ لێ دكه‌ت ، هه‌ر وه‌كى ئه‌ڤ چه‌نده به‌رى نهو رۆژنامێن توركیا به‌لاڤبووى.
پ 5:ـ ئه‌رێ سیسته‌مێ سه‌رۆكاتى ل توركیا دێ بیته ئه‌گه‌رێ به‌رفره‌هتربوونا دیمۆكراسیه‌تێ ل وێرێ..؟
مه‌به‌ستێن ده‌سهه‌لاتداریا سه‌رۆكایه‌تى ل توركیا پشتى رۆژه‌كێ ل ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان دیار بوون، كو ئه‌ردۆگانى پشتى ڤێ گرتنا ب هزاران فه‌رمانبه‌ر و ژه‌نه‌ڕالێن له‌شكرى و فه‌سلكرنا ژماره‌كا دیتر راگه‌هاندى، ژبلى كۆ كۆنترۆل ل سه‌ر پێگه‌هێن ده‌وله‌تى كرى، وه‌ك له‌شكر و پۆلیس و ته‌له‌فزیۆن و بانكا ناڤه‌ندى و هه‌تا شانۆ ژى لێ قورتال نه‌بوو و ل دووڤرا بریارێن تاكه كه‌سى هاتنه‌دان، ئه‌ڤێ رژێما ده‌سهه‌لاتدارای توركیا به‌ر ب كاتۆریه‌كا ڤه‌بڕ بر و رژێما ده‌سهه‌لاتدایا توركیا گۆریِى بۆ رژێما كه‌سێ ئێكێ.
پ6: ئه‌ندامه‌تیا توركیا ل ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپا گه‌هشته كیڤه..؟
ـ ئه‌ز دبینم هه‌ردو لا ڤێ مه‌به‌ستێ بۆ هنده‌ك ئارمانجێن دیتر بكاردئینن، چه‌ندین ساله ئه‌ردۆگان خه‌ونا ب ئه‌ندامه‌تیا ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپا دبینیت و ئه‌ز ڤێ چه‌ندێ ب هیڤیه كا زۆر دوور دبینم، لێ ئه‌و هنده‌ك كێشا بۆ ڤێ مه‌به‌ستێ بكار دئینیت داكو نێزیكى ڤان وه‌لاتان ببیت، هه‌ر وه‌كى كێشا په‌نابه‌را كو داهاته‌كێ زۆر ده‌سكه‌فت و نێزیكى وه‌لاتێن ئه‌ورۆپى بوو ژ پێخه‌مه‌ت واژووكرنا رێكه‌فتنا لدوور په‌نابه‌را، لێ ئه‌ڤ چه‌نده درێژ نه‌بوو و پشتى راپرسیا سالا 2017 ناكۆكیى د ناڤبه‌را توركیا و وه‌لاتێن ئه‌ورۆپا دروست بوون. لایه‌نێ ئه‌ورۆپى ژى خه‌ونا توركیا بۆ ئه‌ندامه‌تیێ بۆ بجه ئینانا هنده‌ك حه‌زێن خوه بكار دئینت و به‌رى هه‌میان كێشا په‌نابه‌را و ل دووڤرا ئاكنجیكرنا ژماره‌كا وان د ناڤ توركیا دا.
پ 7:ـ ئه‌رێ ئه‌ردۆگان خه‌ونا ب ئمبراتۆریا ئۆسمانى دبینیت ..؟
ئه‌ڤه یا روون و ئاشكرایه و پشتى دیمه‌نێ ناڤ و ده‌نگێ ئه‌ردۆگانى ل ده‌مێ راوه‌ستانێ ل سه‌ر پێسركه‌كا بچویك د ناڤ كه‌سێن ب جل و به‌رگێن له‌شكرێ ئۆسمانیا، ئه‌ڤه دیده‌ڤانه‌كێ ڤه‌بره، ل سه‌ر حه‌زا وى بۆ زڤراندنا ده‌وله‌تا ئۆسمانى و كۆنترۆكرنێ ل سه‌ر وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ و هه‌تا ئه‌فریقیا و دانانا ژماره‌كا بنگه‌هێن له‌شكرى ل وان وه‌لاتان.
پ 8:ـ ئه‌رێ حوكمه‌تا داهاتى یا عیراقێ، دێ رێكێ ل مایتێكرنێن توركیا گریت..؟
ـ ڕه‌وشا ناڤخوه یا عیراقێ پێدڤى ب زۆر هه‌ولا و ئێكگرتنێ و دووركه‌فتن ل تائیفه‌گه‌ریێ هه‌یه، به‌رى ئه‌م بریارێ ل سه‌ر شیانێن حوكمه‌تێ بده‌ین بۆ بجه ئینانا ئارمانجا، جادا عیراقى پێدڤى ب ئێمناهیه‌كا زێده‌تر هه‌یه و ده‌ركرنا ئیرانێ و ئه‌مریكا و توركیا و وه‌لاتێن دى هه‌یه ل وێرێ،
ڤى كاره‌ى ژى چ حوكمه‌ت نه‌شێن بجه بینن ژبلى نه‌هێلانا تائیفه‌گه‌ریێ و ئێكبوونكرنا هه‌مى شیانێن ناڤخوه‌یى.
پ 9 :ـ پرۆژێ ئاشته‌وایا توركیا و كوردێن توركیا چاوا دبینى..؟
ـ ئه‌ز دبینم ل سه‌ر ده‌مێ ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگانى ئه‌ڤ پرۆژه سه‌رناگریت، چونكى كه‌فتیه د شه‌ره‌كێ دژوار دا هه‌ر كورده‌كێ ل سه‌رانسه‌رێ جیهانى.
پ 10 :ـ چ ئارمانجێن هه‌ڤپشك د ناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانێ و توركیا هه‌نه و ئه‌رێ سیاسى نه یان ئابوورى..؟
ـ ب دیتنا من به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌ردۆگانى ل دووڤ پێدڤیێ دهێنه گوهۆرین و ئه‌ڤه ل هێرشا دژوارا وى دیار بۆ بۆ سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ پشتى راپرسیا سه‌رخوه‌بوونێ و پاشى چاڤپێكه‌فتن ل گه‌ل كه‌سایه‌تیێن مه‌زنێن كوردان كرن، ئه‌ڤه ته‌كه‌زیه كۆ ئه‌ردۆگان ل داخۆیانی و بریارێَن خۆ ده‌ركه‌ڤیت ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیان و به‌رژه‌وه‌ندى ژى د ئابوورى و سیاسى نه.
پ 11 :- هه‌لسه‌نگاندنا ته چیه بۆ رۆلێ به‌رێز نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، بۆ ئاسایكرنا په‌یوه‌ندیان دگه‌ل توركیا پشتى راپرسیا سه‌رخوه‌بوونێ و بۆ كوردان ڤان په‌یوه‌ندیا چ گرنگى هه‌یه..؟
ـ ئه‌ز دبینم به‌رێز نێچیرڤان بارزانى رۆله‌كێ مه‌زن گێرا بۆ باشتركرنا په‌یوه‌ندیان دگه‌ل زۆر وه‌لاتان و به‌رى هه‌میا توركیا، لێ پێدڤى یه چاڤخشاندنه‌ك لێ بێته‌كرن ژبه‌ركۆ توركیا ژلایه‌كێ دى شه‌رێ رێكخستنێ، كوردى ل سووریا دكه‌ت و ل ناڤخوه ژى توركیا هۆیێن گرتنا كوردان ده‌سپێكریه.
پ 12 :ـ ئه‌رێ كۆده‌تایا سه‌رنه‌گرتیا 15 ته‌مۆزا سالا 2016 ل توركیا یاریه‌كا سیاسى بۆ، یان ژلایێ گرۆپێ فه‌تحوللا گۆیله‌ن هاتبوو رێكخستن ..؟
ـ گرۆپێ فه‌تحوللا گویله‌ن چ ده‌ست د ناڤ وێ كۆده‌تایێ نه‌بوون، كو رێكرنا روودانان و ره‌وشا نهو و داخۆیانیێن زۆر به‌رپرسێن نهو یێن توركیا ل سه‌ر وێ رۆژى به‌لگه‌هێن ڤه‌برَن كۆ ئه‌و رۆژ ب رۆنى یا چێكرى بوو، فه‌تحوللا گویله‌ن و گرۆپێ وى چ په‌یوه‌ندى تێدا نه‌بوون.
پ 13 :ـ پێشنیارێن ته بۆ سه‌ركردێن كوردان چنه ..؟
داخوازێ ل سه‌ركردێن كورد یێن هه‌رێما كوردستانێ دكه‌م دگه‌ل پێكهاتێن دیتر هه‌ڤبگرن و پێكڤه دژى مایتێكرنێن توركیا و ئیران و ئه‌مریكا راوه‌ستن ژ پێخه‌مه‌ت ئاڤاكرنا وه‌لاتى و سه‌ر ژنوو ل سه‌ر پێن خوه راوه‌ستن، ئێك بگرن یان ئێك نه‌گرن مه هه‌ر وه‌لاتێ وه دڤێت.
ل دووماهیێ زۆر سۆپاس بۆ ڤێ دیدارێ و كۆ زۆر خالێن گرنگ هاتنه به‌حسكرن و پێخۆشخالم و ب ئانه‌هیا خودێ ل داهاتى دا هه‌ڤكاریه‌كا باشتر د ناڤبه‌را مه‌دا هه‌بیت.
