بۆچي هژير ل ده‌ڤه‌را مه زێده نابن ؟
مامۆستايه‌كێ زانكۆيێ ئه‌گه‌رێن زێده‌نه‌بوونا به‌رهه‌مێ هژيرێ ل ده‌ڤه‌رێ ديار دكه‌ت و ئاشكرا كر كو ئه‌رد و جوتيار و هه‌ر تشته‌كێ پێدڤي ل ده‌ڤه‌رێ هاريكاره هژير زێده‌بيت، ب تنێ دڤێت بيستانێن تايبه‌ت ب هژيران هه‌بن و ديسا دڤێت كارگه‌هێن چێكرنا مره‌بێ هه‌بن، دا كو جوتياري پالڤه‌ده‌ت پتر گرنگيێ ب چاندنا هژيران بده‌ن.
ئه‌كره‌م ساركي نوونه‌رێ گومركێن فێقي ديار كر، هژير ناهێته هه‌ژمارتن ژ خوارنێن سه‌ره‌كي و كێم دهێته فرۆتن و ژ به‌ر ڤه‌گوهاستنا وێ كێم داخوازي يا ل سه‌ر، دڤێت زوو بگه‌هيت هه‌كه دێ پووچ بيت، له‌وما گومركان كێم هژير دچيت و پتريا خه‌لكێ هژير هه‌ين ئێكسه‌ر دبه‌نه بازاري دفرۆشن دا كو خراب نه‌بن و زوو بهێنه فرۆتن.
د. شوكري حه‌جي سالح مامۆستايێ كوليژا چاندنێ بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ ديار كر، ل جيهانێ هه‌تا 400 جۆرێن هژيران هه‌نه و ل كوردستانێ هنده‌ك جۆرێن تايبه‌تێن هژيران هه‌نه كو گرێداينه ب خه‌لكێ كوردستانێ و ئه‌ڤه د كه‌ڤن دا ل گه‌ل خه‌لكي ژياينه وه‌كي جۆرێن دي، ديسا هنده‌ك توخمێن هژيرا هه‌نه بياني نه و هاتينه دناڤ ئاقارێ وه‌لاتێ مه و كورد هزر دكه‌ن ئه‌و هژير هه‌ر كوردي نه، لێ ژ به‌ر به‌لاڤبوونا وێ د ناڤا كوردستانێ دا، نوكه دهێته هژمارتن ژ هژيرێن كوردستانێ.
ل دور جۆرێن هژيران ژي، مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: (وه‌زيري، بيناتي، قريني، رووباري، شنگالي، (ته‌فسك) يا چيايه، (كتك) دهێته هشكرن، ديسا هنده‌ك توخمێن هژيرێ هه‌نه عيراقي نه و د ناڤ كوردستانێ دا به‌ربه‌لاڤبووينه وه‌ك (ئفسن ديالايا ره‌شه، بلا تركي يا ره‌شه) ديسا ل ده‌ڤه‌را ئاكرێ هژيره‌ك هه‌يه ب ناڤێ (يه‌حيا به‌گ) يا هه‌ره به‌رنياس و به‌ربه‌لاڤ ل كوردستانێ و ب تايبه‌ت ل ده‌ڤه‌را به‌هدينان (بيناتي، ريباري) يه بۆ فرۆتنێ يا خۆشه، ديسا گه‌له‌كان دده‌ت و بۆ فرۆتنێ داخوازي گه‌له‌ك ل سه‌ر هه‌يه، چونكه يا مه‌زنه و پتر ل بازاري دهێته فرۆتن.
مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: هژيرێن دێم و ئاڤي هه‌نه يێن دێم (كتك، رووباري) نه و و جۆرێن دي هه‌موو ئاڤي نه و گه‌له‌ك حه‌ز ژ كێم ئاڤيێ دكه‌ن، لێ ئاڤدان هه‌ر دڤێت، مامۆستايێ زانكۆيێ ئاماژه كره وێ چه‌ندێ ژي كو هژير هه‌نه ژ دو به‌ران هه‌تا چار به‌ران هژير هه‌يه به‌رهه‌مي ده‌ت و ئه‌ڤه ل دووڤ جۆرێ هژيرێ دمينيت، هه‌نه هه‌يڤا پێنچ و هه‌يڤا حه‌فت و هه‌يڤا هه‌شت ژي به‌ره‌كي ده‌ت، هه‌مبه‌ر جوداهي دناڤبه‌را هژيرێن زه‌ر و ره‌ش مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: ئه‌ڤ هه‌ر دو توخمن و كه‌رستێن جودا جودا تێدا هه‌نه، بۆ خوارنێ هژيرا زه‌ر خۆشتره.
ل دور چاندنا هژيران ژي، مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: ب دو شێوازان ئه‌ف هژيره دهێنه چاندن يان ب قه‌له‌مي، يان ئه‌ڤ هه‌ژيرێن ده‌ردورێن دارا هه‌ژيرێ هێشتا بچووك ده‌ردكه‌ڤن دێ كۆلي و دێ چي چيني.
ل دۆر به‌رهه‌مێ ژي مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: كوردستانێ ب گشتي و دهۆكێ ب تايبه‌تي بيستانێن تايبه‌ت ب هژيرێ ڤه نين، دبيت كه‌سه‌كي چه‌مه‌ك هه‌بيت دو هه‌تا چار بنێن هژيران د ناڤ دا هه‌بن، ئاريشه ئه‌وه ڤه‌گۆهاستنا هژيرێ گه‌له‌ك يا بزحمه‌ت و هه‌تا دچيته جهه‌كي هه‌ر زوو پووچ دبيت، له‌وما گه‌له‌ك خواستن ل سه‌ر نينه و دڤێت بازار نێزيكي بيستاني بيت، ديسا نه‌بوونا كارگه‌هان بۆ چێكرنا مره‌با هژيرێ، ڤێ ژي كارتێكرن ل سه‌ر زێده‌كرنا هژيران كريه.
سه‌باره‌ت به‌رهه‌مێن هژيران مامۆستايێ زانكۆيێ ئاماژه كره وێ چه‌ندێ كو ژ نه‌بوونا بيستانان پێزانين دروست ل سه‌ر رێژا به‌رهه‌مێ هژيران نينن، هنده‌ك جۆرێن هژيران هه‌نه داره‌ك ب تنێ هه‌تا 100 كيلۆيان به‌رهه‌مي ده‌ت و ديسان ل دووڤ رووبه‌رێ دارێ يه و هه‌يه پێنچ سالي و هه‌يه 10 سالي گۆمان نينه به‌رهه‌مێ هه‌ردويان وه‌ك ئێك بيت، ل دۆر ژيێ دارا هژيرێ ژي مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: هه‌تا 100 سالان و زێده‌تر ژي ژيێ هژيرێ ڤه‌دكێشيت…
هێشتا گۆت: هژيرا هشك ل كوردستانێ گه‌له‌ك ناهێته بكارئينان و ئه‌ڤه د ده‌مه‌كي دايه ئه‌ڤ جۆره گه‌له‌ك يا ب مفايه، ديسا بۆ قولونێ و مه‌عيده‌ي گه‌له‌ك مفا تێدا هه‌يه). ئاخ و جوتيار هه‌ر دو گه‌له‌ك هاريكارن بۆ شوونبوونا هژيرێ.
