بۆچی ل جیهانێ ب تنێ كورد بێ ده‌وله‌تن؟
ئه‌ڤ بابه‌ته ب رامان و ئه‌گه‌ر و شلۆڤه‌كرن و دووڤچوون، نه‌یێ ئاسانه، به‌لكو پێدڤی كه‌سانێن سیاسه‌تمه‌دار و شاره‌زا و دیرۆكنڤیسایه د ڤی بیاڤی دا، كو بۆچی ئه‌م كورد بێ ده‌وله‌تین، سه‌ره‌رایی هه‌بوونا هه‌می ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوونێ، دا ڤی بابه‌تی شلۆڤه‌كه‌ن و هه‌لسه‌نگینن و خالان دانینه سه‌ر پیتان و دیاركرنا راستیان و پێزانینان، وه‌ك سه‌ربوره‌كێ جهێ مفایێ بیت د هه‌می بیاڤ و مه‌ره‌مان دا، بابه‌ته‌كێ گرنگ بیت بۆ پرۆسیا ریفراندۆمێ، كو دیرۆك بۆ مه هه‌میان دسه‌لمینیت. به‌ری هزاران سالان كورد خودان ئیمبراتۆری و ده‌وله‌ت و میرنشینان بوون، بۆ نموونه به‌ری زایینی ب 2500 سالان ده‌وله‌تا كوردی هه‌بوو ب ناڤێ (لۆلۆ)، ژ ده‌ڤه‌را هه‌لمان و زه‌هاو حه‌تا هه‌كاریا حوكوم دكر و بۆ ماوێ 140 سالان ڤه‌كێشا، باشی ده‌وله‌تێن دی هاتن وه‌ك زنجیره‌كا ده‌وله‌ت و میرنشینان وه‌كو یا دیار ل خوارێ پشتی ده‌وله‌تا لۆلۆ، ب شارستانیه‌كا دوور و درێژ كو2500 سالان به‌ری زایینی 1946 ز دووایی ده‌وله‌ت كۆمارا كوردستان ل مهاباد دبنه 4446 سال) ئه‌گه‌ر حه‌تا ئه‌ڤ ساله بیت 2017 دبنه 4517 سال ژ دیرۆكه‌كا دوور و درێژ یا ملله‌تێ كورد. ئه‌و ژی حوكمه‌تا جۆدی ئان گۆتی 70 سالان حوكم كر ـ كاشانی ـ نایری ـ میتانی ـ سۆباری ـ خلدی ئان گالدی ـ المیدیه میدیا هه‌تا دیاربوونا ئایینی ئیسلامێ یێ پیرۆز. حوكمه‌تا الهمزانییه هه‌مزانی ل 906 م ـ الدوسته‌كییه دۆسته‌ك 990ـ 1096ـ م ـ الارده‌لانییه 617ـ 1284 م ـ حوكمه‌تا شاهێن كورد الكرت 642ـ 785 م ـ الزندیییه 1167ـ 1202 م ـ البراخونییه 1172ـ1300 م ـ كۆمارا كوردستان ل مهاباد22/1/1946 ز، سه‌باره‌ت میرنشینێن كوردی میرنشینا عیشانی919 ـ 960 رۆژئاڤا هه‌رێما چیایێن نه‌هاوه‌ند هه‌تا میرنشینا بابان 1649 ـ 1851 ز، وه‌ك زنجیره‌كا درێژ وه‌كو ده‌وله‌تێن كوردی روادی ـ شدادی ـ حسنوبیهی ـ مه‌روانی ـ عنازی ـ هزبانی ـ هه‌كاری ـ بدلیس ـ به‌هدینان ـ بۆتان ـ سۆران ـ وییه ـ ل سه‌ر عه‌هدێ ئیسلامێ مێرنشینا جزیرێ ـ خیزان ـ شێروان ـ ساسۆن ـ سویدیه ـ جه‌مشكزك ـ حه‌سه‌ن كیف ـ سیلیڤانی ـ زراكی (زریكی ـ زرقی) ـ كلس و اعزاز ـ مه‌حمودی ـ پنیانیش ـ دنبلی ـ برادۆست ـ مكری ـ ئاستوونی ـ داسنی ـ بانه ـ كلباخی ـ كلهر ـ سیاه مه‌نسۆر ـ جه‌نكی ـ زه‌نگه‌نه ـ خۆره‌سان ـ قوچان ـ چیایێ لوبنان (جبل لبنان). لێ ئه‌م دا بزڤرینه بابه‌تێ خوه (بۆچی ئه‌م كورد ب تنێ ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ د بێ ده‌وله‌تین؟؟) ئه‌ڤ ئه‌گه‌ر و خالێن ل خوارێ یێن ب وێنه ئه‌گه‌ر و ده‌لیڤه بۆ ڤێ چه‌ندێ . (1) به‌ری 350 سالان شاعرێ مه‌زن ئه‌حمه‌دێ خانی ب هۆزانێن خوه ئاماژه دایه گرنكیا هه‌بوونا (ئیتیفاقێ) (ئه‌گه‌ر مه هه‌بوو ئیتفاقه‌ك بۆ دانانا ده‌وله‌تاكوردی. (2) هنده‌ك شۆره‌شێن كوردی یێن پیرۆز سه‌ركه‌فتن بده‌ستخوه‌ڤه نه‌ئینایه بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ، شه‌رێ رژێمێن سته‌مكار و دكتاتۆر دژی وان شۆره‌شان راوه‌ستاینه، زێده‌باری كارێن نه‌مرۆڤایه‌تی و ره‌گه‌زپه‌رستی، ژبلی هه‌ردو شۆره‌شێن ئیلۆن و گولانێ ب سه‌رهلدانا ئاداررا 1991. (3) په‌یمانا سایكسپیكۆ 1916 و په‌یمانا لۆزان 1923، رێكه‌فتنا جه‌زائر یا ره‌ش 1975 (4) داگیركه‌رێن كوردستانێ و ده‌ستڤه‌دانا دیرۆك و شارستانیا كوردستانێ، هه‌ر ژ جوگرافیا ده‌ڤه‌رێ حه‌تا ره‌وشه‌نبیریا گشتی و لاوازكرنا هۆشه‌مه‌ندیا نه‌ته‌وایه‌تی و نیشتیمانی و كارێن چه‌په‌ل (5) ته‌تریك و ته‌عریب كو باژێر و هنده‌ك باژێركێن كوردستانێ شاهد و دیده‌ڤانن وه‌ك مووسل و كه‌ركووكێ و شه‌نگالێ و ده‌ڤه‌رێن مادێ140 (6) په‌یمانا سیڤه‌ر1920 بڕگه‌یێن 62ـ 63ـ 64 به‌یانا بریتانی و عیراقی یا شاهی 1922و بریارا نه‌ته‌وه‌یێن ئیكگرتی (په‌یمانا دوه‌لی یا تایبه‌ت ب مافێن مه‌ده‌نی و سیاسی یا سالا 1970 ب ئاماده‌بوون و ئیمزاكرنا 145 ده‌وله‌تان كو عیراق ئێك بوو ژ وان ده‌وله‌تان، به‌یانا11 ئادارێ 1970، ئه‌ڤنه هه‌مینه هاتنه جێبه‌جێكرن بۆ دانانا كیانه‌كی بۆ كوردان. (7) لاوازیا ئێكرێزی و رێخستنا مالا كوردی (8) هه‌ستێ دژاتیا ده‌وله‌تا ئۆسمانیان و سیاسه‌تا كه‌مالیزم به‌رانبه‌ری كوردان (9) ته‌ماكاریێن ده‌وله‌تێن مه‌زن ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێ ب تایبه‌تی ب هه‌بوونا پترۆلێ و بابه‌تێن ستراتیژی، هه‌ماهه‌نگیێ ل گه‌ل رژێمێن وان حوكمه‌تان بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه.(10) خه‌پاندن و نه جێبه‌جێكرنا سۆز و په‌یمانێن ل گه‌ل كوردان هاتینه گۆتن ژ لایێ هنده‌ك ده‌وله‌تان ڤه وه‌كو په‌یمانا سیڤه‌ر و لۆزان، هه‌روه‌سا ئه‌وا ب سه‌رێ كۆمارا كوردستان ئیناندی سالا 1946 و رێكه‌فتنا جه‌زائر یا ره‌ش 1975.(11) تورك و عه‌ره‌بان ئاین و ده‌وله‌تێن خوه برێڤه‌بر و موكومكرن و حوكمه‌تێن خوه به‌رفره‌هكرن، مه كوردان ب خوه چ پێنگاڤ نه هاڤێتن د ڤی بیاڤی دا. (12) كورد ملله‌ته‌كێ ئاشتیخوازه ب دله‌كێ پاك و زه‌لال و باوه‌ری و براینی سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل هه‌میان دكه‌ت. (13) . هه‌بوونا دو ئیمبیراتۆریێن مه‌زن ل ده‌ڤه‌رێ یا عه‌باسی و ئۆسمانی، به‌ری جه‌نگێ ئێكێ و ئینتیدابا بریتانی و فره‌نسی پشتی جه‌نگێ ئێكێ . (14) دستوورێن ده‌وله‌تێن كوردستان داگیركری ب تنێ د به‌رژه‌وه‌ندیا نه‌ته‌وا خوه دانه، وه‌ك یێ توركیا دبێژیت ئێك نه‌ته‌وا ئێك زمان ئێك ئالا. یێ سووریا چ ئاماژه نه‌دایه نه‌ته‌وا كورد و كورد پلا دوویێ نه و بێ ناسناما نیشتیمانی نه. یێ ئیرانێ هه‌ر چ به‌حس بۆ كوردان نین. یێ عیراقێ یێ باشه ب دستووری ڤه وه‌ك كورد عه‌ره‌ب شریكن د عیراقێ دا، زمانێ كوردی یێ فه‌رمی یه پشتی یێ عه‌ره‌بی، حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و پشكداری د په‌رله‌مان و چڤاتا وه‌زیران دا.. هتد. لێ نه باوه‌ری و بێ ئۆمێدی و پێگیری ب دروستاهی و دله‌كێ زه‌لال ب دستوورێ ناڤهاتی ناهێته‌كرن. (15) چ ژێرخانه بۆ ده‌ڤه‌را كوردی نه هێلایه و ئێك پرۆژێ ستراتیژی یێ پیشه‌ساز ویێ چاندنێ و یێن هه‌مه‌جۆر نه‌هاتینه دانان ل كوردستانێ، به‌روڤاژی ده‌ڤه‌رێن خوه ب سه‌دان یێن داناین و یێن هه‌ین. (16) چ مه‌نفه‌زێن مه‌زن و نێزیك ل سه‌ر ده‌ریا نینن، ژ بلی ل كوردستانا رۆژئاڤا ل دووڤ نه‌خشێ كوردستانێ یێ نوكه. (17). ده‌وله‌تا كوردی، حه‌تا چ راده د به‌رژه‌وه‌ندیا ده‌وله‌تێن مه‌زن دا بیت و وان ده‌وله‌تان چ هزر و پلان بۆ ڤێ چه‌ندێ هه‌نه. (18) راگه‌هاندنا كوردی دگه‌ل دبلۆماسیا كوردی ب قه‌ید و زنجیران یا گرێدای بوو،رژێمێن به‌رێ یێن ره‌گه‌زپه‌رست بۆ به‌رژه‌وه‌ندیا خوه بكاردئینا چ ده‌رفه‌ت نه دهێلان كو راگه‌هاندن د خزمه‌تا دۆزا كوردی دا بیت (19( نوكه ژی و ل سه‌رڤی ده‌می دلێ حوكمه‌تا عیراقێ دا .. ناچیت كورد ریفراندۆمێ بكه‌ن و داخوازیا سه‌ربه‌خوه‌یێ بكه‌ن وه‌كو دهیته گۆتن ل سه‌ر زارێ سه‌رۆك وه‌زیران عه‌بادی و ژماره‌كا سه‌ركرده‌یان، هه‌ر یێن ل سه‌ر شێواز و سیسته‌مێ رژێمێن به‌رێ سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل كوردان دكه‌ن، دژی دستووری و سیسته‌مێ عیراقا نوو یا فیدرال. ئه‌ڤێن مه ده‌ست نیشانكرین هه‌ر19 خالێن ل سه‌ری ب كورتی نه، به‌لكو ژماره‌كا ئه‌گه‌رێن دی هه‌بوون، هیڤیدارین چ شوونوار نه‌مابن، ئه‌ڤرۆ ئه‌وا به‌رێ چوو ئێدی به‌ڕك ژ بن كوردان ناهێته كێشان ب ئانه‌هیا خودایێ مه‌زن و دلۆڤان و خه‌مخۆریا سه‌ركردایه‌تیا كوری و دلسۆزیا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ مسعود بارزانی و قاره‌مانیێن پێشمه‌رگێن كوردان پارێزه‌رێن خاك وه‌لات و نیشتیمان، سیمایێن ئاشتیێ و ئازادیێ و سه‌ربه‌ستیێ و خوینا خورته مێر و عه‌گیدان شه‌هیدێن هه‌رده‌م ساخ و خه‌باتا ملله‌تی وخه‌لكێ مه یێ شه‌ره‌فمه‌ند و ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوونێ. دێ بێژین ده‌م هات په‌یڤا (بۆچی سه‌رانسه‌ری جیهانێ كورد ب تنێ بێ ده‌وله‌تن؟) نامینیت و رۆژا 25/ 9/ 2017 به‌ر ب سندۆقێن رێفراندۆمێ ڤه‌بچین ب هزر و بیر و كراسه‌كێ نه‌ته‌وایه‌تی ب په‌یڤا (به‌لـێ) وه‌ك مافه‌كێ ره‌وا و شه‌رعێ یێ ملله‌تێ كورد و ئه‌نجام دێ بینه (كارته‌ك، باورنامه‌ك، هێزه‌ك، ده‌ربرینه‌ك، ب ده‌ستێ ملله‌تێ كورد)، چ ده‌مێ دیت یێ باش و گونجایه دێ بكارئینن بۆ راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردى.
