بێده‌ر دئاخڤت
((ئه‌م ناخوازن شۆرشه‌كێ مینا شۆرشا لۆته‌رى هه‌لكه‌ین، مه‌به‌ستا مه ئه‌وه كو شۆڕشه‌كێ د ده‌روونا ده‌ستهه‌لاتداران دا هه‌لكه‌ین))
ڤۆلتێر
ته‌حسین ناڤشكى
ره‌نگه ههر دیتنه‌كا ره‌شبینى و گه‌شبینى ب رێژه تێدا نه‌بت و راستیا ههر تشته‌كێ نه‌ئێخته د گومانێ دا، ئه‌و دیتن بهتر نوونه‌ریا هزره‌كا به‌رته‌نگ بكت؛ ژبه‌ر هندێ بیرمه‌ندێن مینا بیرۆیێ گریكى، دیكارتێ فه‌ره‌نسى سپینۆزایێ هۆله‌ندى ب فیلۆسوف و زانایێن گوماندار و ره‌نگه گه‌شبین ژى هاتینه نیاسین و یێن وه‌ك ڤۆلتێرى و شۆبنهاورى ب كه‌سانێن ره‌شبین هاتینه لقه‌لمدان و ههر ئالیه‌كى به‌هانه و به‌لگه‌یێن خوه هه‌بووینه و تیۆریێن خوه یێن فه‌لسه‌فى پێ دسه‌لماندن و په‌یاما وان خزمه‌تا مرۆڤایه‌تێ كریه.
ره‌نگه هه‌كه كوردان ژى مینا وان جڤاكێن هشیار و خودان ئیراده زانا و فیلۆسۆفێن خوه هه‌بانه بهتر دیتنا وان زانا و فیلۆسۆفان دیتنه‌كا گوماندار، ره‌شبین و ره‌خنه‌یا ئاڤاكه‌ر بایه ل سه‌ر ژیوارێ وه‌لاته‌كى ب ناڤێ كوردستانێ، نها ره‌وش ب ره‌نگه‌گ دى بایه؛ لێ مخابن ئه‌و لاپه‌رێن ژ دیرۆكا ره‌وشه‌نبیریا ملله‌تێ كورد گه‌هشتینه مه، ژبلى هنده‌ك هزرێن ره‌خنه‌یى یێن ((ئه‌حمه‌دێ خانى)) كو ب بابێ ئه‌قلێ ره‌خنه‌یى دهێته نیاسین، وه‌ك دى پرانیا بێده‌را ره‌وشه‌نبیریا كوردان، تایبه‌ت ره‌وشه‌نبیریا كلاسیكان ره‌وشه‌نبیریه‌ك شعرى و سۆزانه بوویه و ژ كارتێكرنا ره‌وشه‌نبیریا داگیركه‌ران رزگار نه‌بووینه. واته پرانیا شعرا كلاسیكى یا كوردى وه‌ك نوونه‌را ره‌وشه‌نبیریا كه‌ساتیا كوردى ده‌ربڕین ژ په‌سنا میر و حاكمان، ئه‌ڤینى، گازنده كرن ژ فه‌له‌كێ و بێشه‌نسیێ بوویه. ژ ئالیێ رۆخساریڤه تێكستێن ئه‌ده‌ب و ره‌وشه‌نبیریا كوردى ههر پرانییا مژار و قالبێن وان ژ هونه‌رى ره‌وشه‌نبیریا ئه‌ره‌بان و فارسان و خه‌لكه‌ك دى ده‌رنه‌كه‌تنه، هه‌تا قاره‌مانێن قورتالكه‌رێن چیرۆك و چیڤانۆكێن كوردى ژى ژ هزرا داگیركه‌رانه، مینا (میرزا موحه‌ممه‌د و خاجه عه‌لى) و گه‌له‌كێن دى د روودانێن تێكستێن وان دا دیار دبن.
واته به‌هرا پتر دیتنا ئه‌و شاعر و تێگه‌هشتیێن ب ناڤێ ره‌وشه‌نبیرێن كورد دهاتنه نیاسین دیتنه‌كا گه‌له‌ك گه‌شبین بوویه و رێژه‌یا ره‌شبینیێ یان نه‌بوویه یان گه‌له‌كا لاواز بوویه و چاڤێن خوه ژ شاشیێن جڤاك و میر و حاكمێن كوردان گرتینه و بهتر په‌سنه و ستایشێن میرێن كوردان ب دیتنه‌كا سۆزانه ل سه‌ر دیتنا ئه‌قلى كریه. دێ بینین هه‌تا شاعره‌ك وه‌ك مه‌لایێ جزیرى كو ئه‌و د ناخێ خوه دا شاعره‌ك سۆفى بوویه و عشقا خودێ د عشقا دلبه‌رێ دا ئێخستیه د گومانێ دا، لێ ده‌مێ باسێ میرێن كوردان دكه‌ت به‌رامبه‌ر داگیركه‌ران، تنێ په‌سنا وان دكه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه ب ههر پالده‌ره‌كى ه‌ه‌یى دپارێزت.
روودانێن دیرۆكا جڤاكێ كوردى ژ ره‌وشه‌نبیریا وى دیاردبت كو جڤاكه‌ك سۆزانه‌یه و گه‌له‌ك جاران ل بن كارتێكرنا گه‌له‌ك ئه‌گه‌ران ده‌ست نه‌دانایه سه‌ربرینێ و گۆتارا جڤاكێ وى گۆتاره‌ك په‌سنه‌یى و خه‌ملاندى ب درووشمێن ته‌یسۆك بوویه؛ ژبه‌ر هندێ هه‌رده‌م باجا خوه یا دۆڕاندنێ دایه و نه‌شیایه كاروانێ ره‌وشه‌نبیریا خوه ب كاروانێ ره‌وشه‌نبیریا دراوسییان را بگه‌هینت و بوویه دووڤه‌لانك و چاڤلێكه‌رێ ره‌وشه‌نبیریا وان داگیركه‌ران.
راسته ل ڤان 25 سالێن دووماهیێ دیتنا ره‌خنه‌یى یا هنده‌ك ره‌وشه‌نبیرێن كورد تایبه‌ت ل كوردستانا باشۆر سه‌رهلدایه و شیاینه ب رێژه‌یه‌ك باش خوه ژ قالبێن به‌رته‌نگێن سۆزا ئه‌شیرێ و مالباتێ رزگار بكه‌ن، لێ ههر نه‌كارینه وه‌ك پێدڤى كارتێكرنێ ل گۆتارا په‌سنه‌یى، ستایش و سۆزى یا جڤاكێ كوردى بكه‌ن كو پرانیا وى هێشتا ل دووڤ گۆتارا ته‌یسۆكا سیاسى دله‌یزن و تنێ درووشمێن ڤالا و هه‌ره‌مه‌كى (عشوائى) د مه‌ژیێن وان دا گه‌شه دكه‌ن. شكه‌ستنا 16ى ئوكتۆبه‌را سالا به‌ۆرى مینا سه‌دان شكه‌ستنێن دى د دیرۆكێ دا بهرههمێ وێ گۆتارا گه‌نى و ژ سۆزێ و په‌سنێ باركرى بوویه و باجدانا وێ ژى وه‌ك ههر باجدانه‌كا دى ب ده‌هان سالان كاروانێ خه‌باتا كوردان پاشڤه زڤڕاندیه.
ئاریشه‌یا مه‌زن ئه‌وه، مینا ههر سه‌ركرداتیه‌كا رۆژهه‌لاتا ناڤین، سه‌ركرداتیێن كوردى ل ده‌ڤه‌ره‌كێ ب ناڤێ هه‌رێمێ كوردستانێ دانپێدانێ ب شه‌كه‌ستنێن خوه یێن بهرههمێ بێده‌را دره‌وان، خوه‌خاپاندنێ، سۆزێ و سه‌رگه‌رمیێ ناكه‌ن داكو سه‌ر ژنووڤه ب دیتنه‌كا لۆژیكى و ئه‌قلانه ده‌ست ب خه‌باتا خوه بكه‌ن و مفاى ژ شاشیین خوه یێن كوژه‌ك ببینن، ههر به‌رده‌وامن ل سه‌ر دیتنێن خوه یێن ئێكسپایر و ههر ئێك یێ دى ب هاریكاریا دژمن و داگیركه‌رێن كوردستانێ ب خیانه‌تێ تاوانباردكه‌ت، ههر وه‌ك چو چێنه‌بوویى، ئه‌ڤه ل ده‌مه‌كى كو بێده‌را وێ گه‌شبینیا وان ل سه‌ر گه‌هشتنا ئارمانجێن ژ ده‌ستداى و خه‌ونا ده‌وله‌تێ دئاخڤت كو ئه‌قلێ سه‌ركرداتیێن كوردان ژ كیستێ خه‌لكه‌ك بیانى و سۆز و په‌سنه‌یێن گه‌شبینیه‌كا د كیستێ وان مایه.
