بێكاری و ئێمناهی
گومان تێدا نینه هه‌ر كومه‌لگه‌هه‌ك ل جیهانێ هه‌ولده‌ت ل دووڤ پلان و به‌رنامێن دارشتی ب لبه‌چاڤگرتنا ژماره و ئاستێ ژێده‌رێن مه‌ترسیێ و به‌رژه‌وه‌ندیا خوه بارێ ئێمناهیا نه‌ته‌وه‌ی دپارێزیت، هه‌ر گرفته‌كا ببیته گه‌ف ل سه‌ر وێ ئێمناهیێ ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه و ده‌رڤه چاره‌سه‌ربكه‌ت. بێكاری ئێك ژ ئاریشه‌یێن به‌رده‌وام و ب مه‌ترسی یه ل ڤی سه‌رده‌می ل هه‌می كومه‌لگه‌هان دا هه‌یه ب شێوه‌كێ رێژه‌ی دوور ژ جۆرێ سیسته‌مێ سیاسی و ئاستێ ره‌وشه‌نبیریا خه‌لكێ ئه‌وی وه‌لاتی ومێژوو و جوگرافیا وی و ڤێ كێشێ كارتیكرنێن خوه یێن خراب هه‌نه ل سه‌ر هه‌می وارێن ژیانێ، ب مه‌ره‌ما كێمكرنا كارتیكرنا بێكاریێ كۆنفرانسێن نێڤده‌ولی هاتینه به‌ستن و سازیێن ل ئاستێ جیهانێ و هه‌رێماتی هاتینه دامه‌زراندن، ژماره‌كا زۆر ژ ڤه‌كۆلینان ژ لایێ كه‌سێن بسپۆر و شاره‌زا ڤه هاتینه دروستكرن.
بۆ دابینكرنا ژیانێ مرۆڤ كار دكه‌ت و بهایێ وی دكاركرنێ دایه و ب كاری پاشه‌رۆژ دهێته ئاڤاكرن و پێناسه‌یا بێكاریێ ئه‌وه مرۆڤی ڤیان و شیانێن كاركرنێ هه‌بن و ده‌لیڤا كاری نه‌بیت، جۆرێن بێكاریێ د زۆرن، هه‌روه‌سا ئه‌گه‌رێن په‌یدابوونا ڤێ دیاردا سه‌رانسه‌ری جۆرا و جۆرن و گرێدای ره‌وشا ناڤخوه و ده‌رڤه‌یا هه‌ر وه‌لاته‌كینه.
ئێمناهی پێدڤی و ئارمانجا هه‌می مرۆڤ و كومه‌لگه‌هانه، ژیان ئارام نابیت ل به‌ر سیبه‌را گه‌ف و مه‌ترسیان و گیان و سامان یێ پاراستی نه‌بیت، ئه‌ڤجا په‌یوه‌ندیه‌كا ب هێز هه‌یه د ناڤبه‌را بێكاریێ و ئێمناهیێ دا ژ به‌ر كو مرۆڤێ بێكار (نه هه‌می به‌لێ رێژه‌كا بلند) خوه ژ ده‌رڤه كۆمه‌لگه‌ها خوه دبینیت و بێ حه‌زا وی شیانێن وی یێن هزری و جه‌سته‌ی مفا ژێ نه هاتینه و ئاستێ ڤیانێ بۆ وه‌لاتی كێم دبیت و دبیته ژێده‌رێ ره‌خنا خرابكه‌ر بێ ئۆمێدیا تایبه‌ت ل ژێر فشارا پێدڤیێن ژیانا ڤی سه‌رده‌می ژ لایێ جڤاكی و ئابووری ڤه. كه‌سێ بێكار ژ لایێ ده‌روونی ڤه خوه ب كه‌سه‌كێ كێم بها دزانیت و د ئه‌نجام دا هزر د كارێن خراب و تاوانان دا دكه‌ت وه‌ك كوشتن و دزی و فێلبازی.. هتد، بۆ په‌یداكرنا پاریێ ژیانێ و دبیته ژێده‌رێ مه‌ترسیێ ل سه‌ر ئێمناهیا نشتیمانی ژ به‌ر كو بلندبوونا ژمارا تاوانان ل هه‌ر وه‌لاته‌كی نیشانا نه ئارامیا ئه‌وی وه‌لاتی یه، جاران ئه‌ڤ كه‌سه په‌نایێ دبه‌ته خۆكوشتنێ بۆ قورتالبوون ژ ئه‌وی بارودۆخێ ده‌روونی و ئابووری یێ تێدا دژیت و ژماره‌كا ئالۆزیان ل دووڤ خوه دهێلیت وه‌ك زارۆ و خێزانه‌كا بێ سه‌میان كو كارتیكرنێن خوه هه‌نه. ژ لایه‌كێ دیڤه بێكاری ئێكه ژ هۆكارێن په‌یدابوونا هزرێن توندره‌و د ناڤ جڤاكی دا و نێچیره‌كا ب ساناهی یه بۆ گرۆپێن تیرۆری و هشك باوه‌ر مفای ژێ وه‌ربگرن بۆ مه‌ره‌مێن خوه یێن تایبه‌ت، زۆربه‌ی جاران كه‌سێن بێكار په‌نایێ دبه‌ته به‌ر ب كارئینانا كه‌ره‌ستێن بێ هۆشكه‌ر و بازرگانی و ڤه‌گوهاستنا وی ل به‌رامبه‌ر ب ده‌ستڤه ئینانا پاره‌كی یان ب جهیلانا وه‌لاتێ خوه و كۆچكرن به‌ر ب وه‌لاته‌كێ دی.
دیاره بێكاریێ كارتیكرنێن خراب هه‌نه ل سه‌ر ژیانێ ب گشتی و لایه‌نێ ئه‌منی ب تایبه‌تی و دبیته ئه‌گه‌ر بۆ په‌یدابوونا ژماره‌كا زۆر ژ ئاریشه و ئالۆزیان كو پێدڤی ب ڤه‌كۆلین و چاره‌سه‌ریێنه ژ لایێ لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ڤه، په‌یوه‌ندیه‌كا ب هێز و به‌ردوام هه‌یه د ناڤبه‌را بێكاریێ و پاراستا بارێ ئێمناهیێ دا، ژ به‌ر كو په‌یداكرنا ژیانه‌كا ئارام بۆ وه‌لاتیان ئارمانجا سه‌ره‌كی یه د هه‌می پلانێن ئه‌منی دا ده‌مێ دهێنه دارشتن، ب ئه‌ڤێ چه‌ندێ دیار دبیت بێكاری و نه ئارامی دو روونه بۆ ئێك ئالۆزی. هه‌رێما كوردستانا عیراقێ وه‌ك پارچه‌ك ژ ڤێ جیهانێ یا بێبه‌هر نینه ژ ڤێ دیاردێ و رێژه‌كا بێكاریێ هه‌یه و دهێته گوهۆرین ژ پارێزگه‌هه‌كێ بۆ یا دی و ژ قووناغه‌كێ بۆ یا دی و ئه‌ڤ دیارده پێدڤی ڤه‌كۆلین و چاره‌سه‌ریێ یه ب رێیێن زانستی بۆ كێمكرنێ ب دیتنا ده‌لیڤه‌یێن كاری بۆ خه‌لكێ هه‌رێمێ و بكارئینانا كرێكارێن بیانی بهێته مه‌رجدار و سنۆرداركرن و دامه‌زراندنا ده‌رچوویێن زانكۆ و په‌یمانگه‌ها، كاركرن رێكه‌فتنێن نێڤده‌ولی یێن عیراق و هه‌رێما كوردستانێ ئه‌ندام تێدا و پشكداری د كۆنفرانسێن ده‌ولی و هه‌رێمی یێن تایبه‌ت ب چاره‌سه‌ركرنا ئه‌ڤێ ئاریشێ.
* ماسته‌ر ب یاسا نێڤده‌ولی
