ب هێزكرنا ئه‌قلیه‌تا ئاینده‌یى (دوورمه‌ودا) ل ژێر ژیانا ئه‌خلاقى
ب هێزكرنا ئه‌قلیه‌تا ئاینده‌یى (دوورمه‌ودا) ل ژێر ژیانا ئه‌خلاقى
سه‌ركه‌وت سه‌وادى و جوان عزه‌ت
بێرتراند راسل جه‌ختیێ ل سه‌ر وێ چه‌ندێ كه‌ت، كو ل ژێر ره‌وشتێ مرۆڤان، پێدڤیه گه‌شێ ب ئه‌قلێ درێژمه‌ند(ئاینده)ى بده‌ین، ل ڤێرێ راسل نموونا (هه‌سپى د ئاخویرێ/ گۆڤێ) دا به‌رچاڤ دكه‌ت و دبێژیت: “وه‌سا وێنه بكه كو ته د ناڤ وێ ئاخویرێ دا هه‌سپێ هه‌یى و جیرانێ ته ژى هه‌سپێ خوه هه‌یه، د پێنگاڤا ئێكێ دا هه‌كه وه‌سا هزربكه‌ین هه‌سپێ جیرانێ خوه بكه‌ینه یێ خوه، هینگێ ئێكسه‌ر دێ هزرا گه‌نده‌لیێ (دزیكرنێ) هێته ناخێ مه دا”.
بۆ ئه‌قلیه‌تا رۆژانه (كورتمه‌ودا) دبێژم كو بیست هه‌سپ ژ ده‌ه هه‌سپان زێده‌ترن و هه‌ر ئه‌ڤه‌یه، كو من هاندده‌ت په‌نایێ بۆ دزیكرنێ ببه‌م، به‌لێ ئه‌قلێ ئاینده‌یى دبێژیت، ئه‌گه‌ر ل سه‌ر وى بنه‌مایى هه‌ر كه‌سه‌ك پشت ب وى دستوور و ژێده‌رى ببه‌ستیت و ده‌ست ب گه‌نده‌لیێ بكه‌ت، وى ده‌مى هیچ تشته‌ك نامینیت، چونكو ل سه‌ر بنه‌مایێ ئه‌قلێ رۆژانه دێ مافى ده‌ینه وان كه‌سێن دى ژى هه‌سپێن مه بدزن. ئه‌ڤجا ئه‌و ئه‌نجامێ ژ ڤێ نموونێ ده‌ردكه‌ڤیت ئه‌وه كو مرۆڤ ده‌ست ب سه‌ر ده‌سهه‌لاتان و هه‌سپان دا بگریت، ژبه‌ركو ل سه‌ر ڤێ رێیێ چو دستوور و بنه‌مایه‌كێ ره‌وشتى نامینیت، ئانكو رۆژه‌كێ ئه‌و ده‌ه هه‌سپێن هه‌یى ژى دێ ژ ده‌ست مه‌چن. ئه‌ڤه ژى واتایا وێ چه‌ندێ یه كو ئه‌و هزركرنا د ئه‌قلێ رۆژانه دا هه‌یى بۆ زیان پێگه‌هاندنا مرۆڤى دكه‌ڤیت، به‌لێ ئه‌وا د ئه‌قلێ ئاینده‌یى دا هه‌یى بۆ مفا پێگه‌هاندنا مرۆڤى یه. بوویه دڤێت مرۆڤى باشتر قه‌ناعه‌ت ب ده‌ه هه‌سپێن خوه هه‌بیت، چونكو بێ هزركرنا ئه‌قلێ ئاینده‌ى رێژا ده‌ه هه‌سپان ئه‌گه‌ر بكه‌یه سه‌د هه‌سپ، دێ هه‌ر رۆژه‌كێ ژ رۆژان كه‌سه‌كێ ده‌سهه‌لاتدار په‌یدابیت و ده‌ست ب سه‌ر هه‌مى هه‌سپێن ته داگریت و ژ ته وه‌رگریت. راسل ڤێ گۆتنێ بۆ هه‌مى لایه‌نێن ئه‌خلاقى ب راست دزانیت، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ بێژیت، “ئه‌و ئه‌قلانیه‌تا كورتمه‌ودا دێ مه هه‌مى ده‌ما به‌ر ب هزركرنه‌كا كورت ڤه به‌ت و نوونه‌رێن مه دێ بێ به‌رپرسیار ئاراسته‌ى مه‌كه‌ن. به‌لێ ئه‌گه‌ر هزر د ئه‌قلیه‌تا درێژ دا بكه‌ین وى ده‌مى ئه‌م تووشى شاشیێ نابین”.
ده‌رباره‌ى ڤێ گۆتنێ ره‌وشت ئێك بۆچوونێ ژ ئه‌وێن ل سه‌رى ب پێدڤى نزانیت، واته بۆچى؟
یا ئێكێ، ئه‌و كه‌سێ وێنه دكه‌ت كو كه‌سه‌كێ ئه‌خلاقى بیت دڤێت ده‌ستبه‌ردارى ئه‌رك و مافێن خوه ببیت. راسل بێژیت: “ئه‌ڤه چ ده‌ما ب وى جۆرى نینه، به‌لكو راستیا وى ئه‌وه كو نابیت چ ده‌مان هزر د سۆد و به‌رژوه‌ندیێن كورتمه‌ودا دا بكه‌ین، به‌لكو پێدڤیه هزر د سۆد و به‌رژه‌وه‌ندیێن دوورمه‌ودا بكه‌ین و ب هزرا وى، كاركرن ل ژێر ره‌وشتبوونێ پێدڤى ب خوه هاڤیكرنێ ناكه‌ت”.
یا دویێ ئه‌خلاقیات فه‌زیله‌ت نینه، به‌لكو گرنگى پێدانه، چونكو د تێراوانینا راسلى دا كه‌سێن ب ره‌وشت مرۆڤگه‌ره‌كێ فه‌زیله‌تمه‌ند نینه، به‌لكو كه‌سه‌كه شانازى ب گرنگیێن ژیانێ بریه، ئه‌ڤ بۆچوونا راسلى زۆر نێزیكى بۆچوونا (كانت)ه، فه‌یله‌سۆف سپینۆتزا ژى په‌نایێ بۆ خاله‌كا دى دبه‌ت و رۆهنكه‌ت كو “زالبوونا هۆكارێن ده‌ره‌كى ئه‌گه‌ره مرۆڤ ئه‌قلێ خوه بۆ كونترۆلكرنا جیهانا ده‌وربه‌ر بكاربینیت، ئانكو بۆ سپینۆتزا یا گونجایه ئه‌و كه‌سێن ده‌ستى بۆ گوهۆرینا جیهانا ده‌وروبه‌ر دبه‌ن هه‌ولان دئێخنه سه‌ر گوهۆرینا خوه و جیهانا ناڤدا دكه‌نه ته‌خته شانۆیا چالاكیان، چونكو ئه‌و نه‌شێن خودانێن ده‌سهه‌لاتێ بن، ب تنێ د جیهانا خوه دا نه‌بن. له‌ورا ئه‌و دبێژیت، راسته ئه‌قلانیه‌ت و تێگه‌هشتن د هۆكاران دا بۆ رزگاربوون و گرفتێن مه پێنگاڤه‌كا مه‌زنه، به‌لێ دووماهی پێنگاڤ و تێگه‌هشتن بۆ مه‌عریفێ نینه، به‌لكو د ئه‌قلێ كورتمه‌ودا دا جۆره‌كه ژ جۆرێن نێگه‌تیف”.
ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ هزركرنا كورتمه‌ودا د ناڤ پارت و كه‌سێن سیاسى، مامۆستایێن زانكۆیان، داموده‌زگه‌هێن وه‌لاتى دا یا به‌رچاڤ و ره‌نگڤه‌دایه. بۆ زانین هه‌ر ئه‌ڤێ وه‌كر كو كوردستان پێشڤه‌چوونێ دگه‌ل خوه نه‌بینیت، ژبه‌ركو هه‌مى ده‌مان ئه‌قلیه‌تا كورتمه‌ودا رۆلێ گێرایى و وه‌كریه كو شوونگره‌ك د ناڤبه‌را بنه‌مایێن ره‌وشتى و مرۆڤان دا هه‌بیت، نموونه، وه‌كى وى كه‌سێ دیتنێ بۆ ره‌وشت و فه‌زیله‌تمه‌ندى بێره‌وشتیێ كه‌ت و مامۆستایێ زانكۆیێ ب باوه‌رنامێ هه‌لسه‌نگینیت و كه‌سێ بێ لایه‌ن وه‌ك سیخور ل قه‌م دده‌ت.
ئها ڤى شێوازى ئه‌قلیه‌تا رۆژانه بیته سنۆر مرۆڤ په‌نایێ بۆ ژیانه‌كا شاش ببه‌ت و د ناڤ جڤاكه‌كێ نه‌راست بێ به‌رپرسیاریا ئه‌ركێ ره‌وشتى دا بژیت، زێده‌بارى چینا ده‌وله‌مه‌ند ب جۆره‌كێ په‌روه‌ردا جودا ل گه‌ل چینا خوارێ بژیت، داكو ره‌وشتێ كچ و كورى ژێك بهێته جوداكرن و د ڤى روویى دا كۆماره‌كا نه مرۆڤى ب دژى وان هه‌مى ره‌ووشتنَن كه‌سایه‌تى دروست ببیت.
ئه‌نجام: مه‌به‌ست ژ ڤێ گۆتنێ ئه‌وه، دڤێت ئه‌قلیه‌تا دوورمه‌ودا بكه‌ینه ستراتیژیه‌ك و پراكتیكه‌كا ژیانێ، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ پرۆژه سه‌رهلدده‌ت ئه‌خلاقێ خراپ ژى ب وى شێوه‌یى هیچ وه‌خته‌كێ نه‌شێت ل سه‌ر فه‌لسه‌فا ره‌وشتى بهێته سه‌پاندن، ژبه‌ركو وى ده‌مى مرۆڤ بخوه ژى د ئه‌قلیه‌تا ئاینده‌ى دا دێ هێته واتایا بۆنه‌وه‌ره‌كێ هزركه‌ر و به‌رده‌وام دێ بیر ل وێ چه‌ندێ كه‌ت كو گه‌شه‌كرنا پاشه‌رۆژێ به‌رامبه‌ر بنبركرنا كێشه‌و گرفتێن ژیانێ گه‌شه‌كرنه‌كا ئامانجداره و دشێت ل ژێر هاریكاریا وێ هزرێ چه‌ندیێن مۆدێلێن نوو و ره‌وشتى دروست بكه‌ت كو تاكه‌كه‌س بێ كێشه و گرفت بژیت.
