تاكه كه‌س و بنگه‌هێ جڤاكى
جوان عزه‌ت، پشكا پێنجێ
د دیرۆكا جڤاكێن پێشكه‌فتى دا هۆسا دیاردبیت، كو تاكه‌كه‌س ل ژێر درووشمێن هزرى، ئازادى و یه‌كسانى شیایه د جڤاكى دا ببیته بۆنه‌وه‌ره‌كێ ئه‌خلاقى، بۆنه‌وه‌ركێ ئازاد و بۆنه‌وه‌ره‌كێ كاملانه، چونكو ملله‌تێن ره‌وشنگه‌ر ئه‌خلاق كریه سه‌روه‌ر بۆ مه‌عریفێ، له‌ورا پێشكه‌فتنا وان جڤاكان بوویه میناكا هه‌را مه‌زن د جیهان و ته‌ڤایا گه‌ردۆنى دا.
هه‌روه‌سا ئێك ژ خالێن سه‌ره‌كیێن جڤاكێن پێشكه‌فتى ئه‌وه هزرا تاكه‌كه‌سى ژ بنگه‌هێ زانستى ده‌سپێكریه، پاشى ل سه‌ر ڤێ رێخستنێ ئه‌و بنگه‌ه بوویه بنگه‌هه‌كێ سیاسى و ژ سیاسه‌تێ چارچۆڤه‌كێ مه‌نتقى هاتیه په‌یره‌وكرن زێده‌بارى چاره‌سه‌كرنا بنگه‌هێ كه‌لتوورى، ب ڤى ره‌نگى هێدى هێدى هزرا تاكه‌كه‌سى گه‌هشتیه وى ئه‌نجامى، كو هه‌ست پێ كه‌ت بوویه خودان دامه‌زراندنا بنگه‌هێ داهێنان، پیشه‌سازى، ئه‌قله‌كێ سیاسى، جڤاكى، نه‌ته‌وه‌ى و ناسنامه‌یا شارستانى.
بنێره، ئه‌گه‌ر ئه‌م ل سه‌ر دیرۆكا تاكه‌كه‌سێ كورد راوه‌ستین و دیاربكه‌ین ئه‌رێ كا هزر، ئیراده و بوونا ڤى مرۆڤى ب چ شێوه بوویه یان چ پێناسه بۆ هه‌بوویه؟ وه‌كو یا دیار تاكه‌كه‌س ل جه‌م مه نه بوویه ئه‌و تاك كو باوه‌ریا وى ئه‌و بیت بشێت ل سه‌ر ڤى پیڤه‌رێ مه به‌حس لێ كرى به‌ره‌ڤ مودێرنیته‌كا بنگه‌هین بچیت، بۆچى؟ چونكو تاكێ مه نه‌بوویه تاكه‌كێ به‌هه‌مدار، پیشه‌كار و په‌روه‌ردگار، له‌ورا هه‌تا نها نه‌شیایه هزرا خوه ژ ترسا، باران، بریسا، زلیزال، ژین و مرنێ رزگاربكه‌ت و به‌ر ب هزره‌ك ئازاد ڤه ببه‌ت.
دبیت پشتى عه‌وله‌ما جیهانێ ده‌ستپێكرى هه‌تا راده‌یه‌كى تاكه‌كه‌س شیابیت هه‌ولا ئه‌قله‌ك ره‌وشنگه‌رى دابیت، به‌لێ ئه‌و ئه‌قل وه‌كو پێویست نه‌بوویه به‌رهه‌مه‌كێ ئاراسته‌كریى دجیهانا مه یا ئه‌ڤرۆ دا، مینا دووڤچوون ژ هێزا مه‌عریفى، قانوونى، ئه‌خلاقى، سیاسى، ئابوورى و…هتد، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤه ژى مرۆڤه‌كێ نه شه‌فاف دێ ئینت وجودێ، چونكو نه‌شه‌فافیا وى ئه‌وه كو هزرنه‌كریه، تێ نه‌گه‌هشتى یه و نه‌خواندیى یه، له‌ورا نه‌شیا یه ده‌ربازى ئیمانه‌كا ژدل ب هزر و بیر، ئه‌قل و ئیراده‌بوونێ ژى ببیت.
زێده‌ترى جیهانا مه یا كه‌لتوورى، جیهانه‌كه ژ دوور ڤیانا ره‌وشنگه‌ریێ دخوازیت لێ ژ نێزیك نه‌بوویه ئه‌و جیهان كو تاكه‌كه‌س تێدا بشێت ئازاد هزر بكه‌ت، ئازاد بخوینیت، ئازاد تێبگه‌هیت، ئه‌ڤه ژى ئه‌گه‌ره‌ك سه‌ره‌كى یه كو نه‌هێلایه تاك بگه‌هیته بنگه‌هێن خوه یێن بنه‌جهبووى، چونكو ب ئه‌قلێ نه‌ریتى مرۆڤ چو جاران نێزیكى هه‌ڤواته‌یا ژیان، بۆنه‌وه‌راتیا مرۆڤى و چاره‌نڤیسى نابیت، به‌لكو ئه‌وا هاریكاریا مرۆڤ و جڤاكى بكه‌ت ئه‌قلێ ره‌وشنگه‌ر و ئازاده ب ئاراسته‌یه‌ك راسته‌قینه.
ئه‌نجام، ئه‌رێ ئه‌گه‌ر چیه هه‌تا نها مه نه‌شیایه تاكه‌ك گه‌رایى، زانستى، مودێرن و دیرى هزرێن به‌ربه‌لاڤێن ئاڤابكه‌ین؟ سه‌ده‌م نه‌بوونا ئیراده، بوون و خواندنا تێكستان، به‌رهه‌ڤكرنا ئالاڤان و هزره‌ك ئازاده، ژ به‌رهندێ هایدگه‌ر ژى بێژیت:”تاكه‌كه‌سێ خودان هێزو ئیراده ئه‌وه یێ كو بشێت ژ یێن دى تر خوه ئازابكه‌ت، داكو شێواز رێكێن وان بزانیت و ده‌ستێ وى ب ئه‌گه‌رێن وى را بگه‌هیت”. واته پێدڤییه تاك د ناڤخوه‌یا خوه دا ل هزر، ئه‌قل و جه‌وهه‌رێ خوه بگه‌ریت هه‌تا ببیته تاكه‌كێ به‌رهه‌مدار بۆ خوه جڤاكێ خوه.
تاكه‌كه‌س و بنگه‌هێ جڤاكى
جوان عزه‌ت/ پشكا شه‌شێ.
تاكه‌كه‌سێ ئاڤاكه‌ر ئاستێ گوهۆرینا جیهانێ هه‌یه، چونكو ده‌مێ مرۆڤ دگه‌هیته هزرا زانستى، ته‌كنۆلوژیێ، مودێرنیه‌ت/ پێشكه‌فتنا سه‌رده‌م و لبیرالیزمێ/ ئازادیێ، هینگێ ئه‌قلێ مرۆڤى زالى گوهۆرینا هه‌مى تشتان دبیت، ئه‌ڤه وه‌دكه‌ت تاك ئیدى هه‌ست ب زانستێ هه‌بوونا خوه بكه‌ت، له‌ورا مه‌رجێن كو تاكه‌كه‌سى بگه‌هینن ڤان ئاستان خواندنا تیكستێن ب به‌رهه‌مه.
هه‌روه‌سا ئه‌و به‌رهه‌م ده‌سپێكا دیرۆكا تاكه‌كه‌سى یه، چونكو تاكه‌كه‌س د ناڤ دیرۆكا خوه نیاسینێ دا دێ شێت بیته به‌رهه‌مه‌كێ ره‌ها بۆ ژیان و دیرۆكا خوه یا مرۆڤى، هه‌لبه‌ت جڤاك ژى وى ده‌مى بۆ ژیانێ دێ بیته جڤاكه‌كێ خودان فه‌زیله‌ت و فه‌لسه‌فه‌یه‌كا نوو. به‌لێ ئه‌گه‌ر ئه‌م دیرۆكا تاكێ كورد ل سه‌ر جڤاكێ كوردى بده‌ین نیاسین دێ بینن ژ چارچووڤێ فه‌زیله‌ت و فه‌لسه‌فا ژیانێ تێكهه‌ل بوویه، ئه‌ڤه ژى وێ گه‌هینت یان تاكه‌كه‌سى خه‌له‌ت ده‌ربرین دایه شرۆڤه‌كرنا پرسان، یان ژى جڤاك بوویه جڤاكه‌كێ به‌رژه‌وه‌ندخواز و بێ شوونگر.
ژ به‌ر هندێ مه نه‌شیایه جڤاكه‌كێ دروست بكه‌ین كو تاك هه‌ست ب گوهۆرینه‌ك جودا بكه‌ت، چونكو دبنیات دا كوردان چ فه‌لسه‌فێن ئاڤاكه‌ر بۆ ژیانێ نه‌بووینه، هزربكه د ده‌سپیكا دونیایێ دا ده‌مێ مرۆڤ په‌یدا بووى محتاجیا وى مرۆڤى ب لیگه‌رینه‌كا تێروته‌سه‌ل هه‌بوو ده‌رباره‌ى پرسێن خوه‌زایى/ سرۆشتى، ئوولى، سیاسى، جڤاكى و مرۆڤى ل وى ده‌مى هێدى هێدى مرۆڤێن ئه‌قلگه‌رایى په‌یدابوون كو دیڤچوونا پێكهاته‌یێن دونیایێ بكه‌ن، داكو هزرا فه‌لسه‌فى شین ببیت نموونه، ل سه‌رده‌مێ یوونانستانا كه‌ڤن هه‌تا دگه‌هیته یانوو ڤان قووناغێن نها ئه‌م تێدا دژین ژى زانا و فه‌یله‌سوفان شرۆڤا وان پرسێن ب گه‌ردۆنى ڤه گرێدا دكر، ژ بۆ هندێ دا جوداهى و جیاوازیا مرۆڤى د ناڤبه‌را گیانه‌وه‌ر و سرووشتى بهێته ژێك جوداكرن، سه‌ره‌راى وێ چه‌ندێ هێدى هێدى فه‌لسه‌فیێن نوو په‌یدابووین، مینا فه‌لسه‌فا هزرى، زانستى، سیاسى و جڤاكى سه‌رهلدان.
له‌ورا ئه‌گه‌ر بنێرین هزرا رۆژئاڤا پتر هزره‌كا ئه‌قلانیه به‌لێ هزرا روژهه‌لات پتر هزره‌كا ئه‌فسانه‌یى یه، ئه‌گه‌ر ژى نه‌بوونا فه‌لسه‌فه‌یاكا راسته‌رێ كرى ب ستراستژیا ئه‌قلانى، دا پتر بهێته رۆنكرن ئه‌م شێن بێژین هونه‌رێ ژیانێ و فه‌لسه‌فه د جڤاكێن سه‌رگرتى دا پتر سه‌نگا خوه هه‌یه، چونكو ئه‌و جڤاكێن ب باوه‌ریه‌كا موكم تێگه‌هشتن بۆ تێگه‌هین جڤاكى هه‌بیت، ئه‌ز باوه‌رم ئه‌و تێگه‌ه ل داهاتووى بۆ تاكه‌كه‌سى ژى دێ بن قانوون، دستوور و خزمه‌تا داهێنانان.
ئه‌نجام: تشتێ كو تاكه‌كه‌س و جڤاكى بگه‌هینت ئه‌نجامى ئه‌وه دابینكرنا پێداویستێن ژیانێ، به‌رقه‌راركرنا ئه‌رك و مافێن مرۆڤى، دانانا قانوونێن كارپێكر و پێگر و هه‌روه‌سا ده‌ستنیشانكرنا سیسته‌مێن سیاسى و جڤاكى یێن رێكخستى د وارێ هزرا فه‌لسه‌فى، ئه‌قلى، ئازادى و یه‌كسانیێ دا، چونكو د جۆگرافیا كوردى دا ئه‌قلى جهێ ڤه‌شارتنێ گرتیه و نه‌شیایه بیته پیڤانه‌ك د ناڤبه‌را تاكه‌كه‌سى، هزرا نوو و ئاستێ ره‌وشه‌نبیرى دا، له‌ورا ئه‌ڤرۆ تاكه‌كه‌س هه‌م ژ قیما بوهاداریێ، هزرا نه‌ته‌وه‌یى، گۆتارا سیاسى و گۆتارا جڤاكى یا رێكخستى ژى دوور بوویه. ره‌نگه ئه‌ڤێ چه‌ندێ ژى جهێ هزرا پراكتیكێ ڤالا هیلایه، له‌ورا پێدڤیه تاكه‌كه‌س ژ پێخمه‌ت ئاستێ خوه‌یێ ئه‌كادیمى و زانستى ده‌ست ب قووناغ و ژیانه‌كا سه‌رۆشنى ب پرۆسێسا خواندنێ ده‌ست پێكه‌ت، هه‌تا كو گۆتارا وى ل داهاتووى جهێ ململانه‌كا ده‌مكى بگریت.
