تاڤزهركا سپێدێ یان یا ئێڤاری ؟
ژ بیرهوهریێن شۆرشا گولانێ
زستانا 1982 بوو، ئهز وی دهمی كادرێ سیاسی بووم سهر ب بارهگایێ ل. ن. ئامێدیێ ڤه، دوو سێ رۆژ بوو بهرپرسێن لهشكهری مژوولی بزاڤهكێ بوون، پاشی دیاربوو كو ئارمانج گرتنا بنگههێن دوژمنی یه ل سهرێ حهمێ(1 ) كو بارهگایێ سریا لهشكهری وجههكی گرنگ بوو، ههروهسا ئارمانجێن دی ژی ل گهل گرتنا سهرێ حهمێ لێدانا لیوا بێگۆڤا و چهپهرێن دوژمنی ل چهقهلا و بازیڤێ و بێگۆڤا و ناڤبهرا چهلكێ و كێسته بوون، كو دبوو چالاكیهكا گهلهك بهرفره. چهكێ من وی دهمی تهنێ دهمانجهیهكا نومره 7 بوو و ئهو ژی بكێر شهرهكی وهسا نهدهات، ژ بهر هندێ من كلاشینكۆفا ههڤالێ خوه قادر كانی مهزنی ژێ وهرگرت و بریار دا كو ئهز ژی پشكداریێ د گهل هێزا هێرشكهر دا بكهم.
ل رۆژا 14/12/1982 پشتی نیڤرۆ ئهم ژ گهلیێ بازێ بارهگایێ ل. ن. ئامێدیێ بهرهڤ رۆژاڤا ڤه بۆ گوندێن كانی بهلاڤێ، بابیرێ و گهرهگو برێكهفتین. پشتی ئێڤاری ئهم ل وان ههرسێ گوندان بهلاڤ بووین و مه شیڤ خواری، ههر گرۆپهك ل وی گوندێ لێ ل جههكی كۆمبوون تا كو دهمژمێر 1 شهڤێ و پاشی ههر ئێك ژ جهێ خوه بهرهڤ جهێ بركهفتنێ ڤه چوون، جهێ كۆمبوون و رێكهفتنێ ژی شكهفته رهشێ هاتبوو دهستنیشانكرن یا كو دكهڤیته بهر خابووری ناڤبهرا ههردوو گوندێن بابیرێ و رێوانێ دا. پشتی هێزا مه ههموو كۆمبووی مه دهستپێكر ئهم ژ وێرێ برێكهفتین دا كو ل دهڤهرا چهقهلا ل رێكا بێگۆڤا- كانیماسێ دهربازببین بهرهڤ گهلیێ هرۆرێ كو دكهڤیته باكوورێ سهرێ حهمێ.
دهمێ ئهم ل ئاستهنگا شكهفتهرهشێ دهربازدبووین هێسترا مه یا كو چهكێ مه یێ دۆشكا لێ هاتبوو باركرن ب بارێ خوهڤه ژ ئاستهنگێ ڤهرهست و كهفته دگهڕا ئاڤا خابووری دا. ب دهستههلی و چهلهنگیا كۆمهكا پێشمهرگا پشتی وهستیانهكا زۆر ئهم شیاین هێسترێ و دۆشكایێ ههردوویا ژمرن و ژناڤچوونێ قۆرتال بكهین و ژ خابووری دهربێخین. لێ تاكو ههردوو ژ ئاڤێ هاتینه دهرێخستن و ل وێ تاریا شهڤێ دۆشكا هاتیه پارچه پارچهكرن و لگهل گوللێن وێ ههموو هاتینه زوهاكرن و جارهكا دی لێكداین و باركرینهڤه، ئێدی مه هند دهمێ شهڤێ نهما كو تێرا مه بكهت ئهم دهڤهرا دبن كۆنترۆلا دوژمنی دا ببڕین و خوه بگههینینه هشارێ ل گهلیێ هرۆرێ. ژ بهر هندێ ژی بڕیار هاتهدان كو بهری رۆناهی بكهڤیته ئهردی ئهم خوه بهلاڤ كهین و ههر 2-3 پێشمهرگه دناڤ تهراشهكێ یان ههڤرستهكێ را ل چهمیكی ( جهێ رووبارێ نهنهكی تێته سهر خابووری ) خوه هشاردهن و تا ئێڤاری ب وی نانێ لگهل وان دا ئیدارا خوه بكهن. ههلبهت ئهڤ جهه ژی گهلهك نێزیكی چهپهرێن دوژمنی و لیوا دوژمنی یا بازیڤێ ( بیگۆڤا ) بوو.
ئهز نزانم كانێ دوژمنی وێ رۆژێ ههست ب ههبوونا وێ هێزا پێشمهرگهی كربوو ل وێ دهڤهرێ یان ژی خنزهكی سیخۆر ژ وان دهڤهران نووچهیهك ب بهرگوهێن دوژمنی ئێخستبوو، ژ بهر كو وێ رۆژێ ههر ژ دهمژمێر 8 سپێدێ تا كو تاری كهفتیه ئهردی بهردهوام 3-4 ههلیكۆپتهر ل هنداڤی سهرێ مه دچهورین، ژ بهر هندێ ژی وێ رۆژێ ژ سپێدێ تا كو ئێڤاری خوارن، بێڤهدان و دهستاڤا ههر پێشمهرگهیهكی دناڤ وێ تهڕاشێ یان ههڤرستێ رابوو یا كو سپێدێ بخۆ كریه هشارو ب چ شێوا دهركهفتن نهبوو.
ژبهر كو نانێ دانهكی تنێ ل گهل مه بوو ئهم نهچار بووین پشتی تاری كهفتیه ئهردی بزڤرینهڤه گوندێن گهرهگوهێ و بابیرێ بۆ شیڤێ. لێ ڤێ جارێ ههر پشتی شیڤێ ئێكسهر ئهم ژ وان گوندان دهركهفتین و برێكهفتین. ڤێ جارێ ئهم بێ ئارێشه ل ئاستهنگێ دهربازبووین و ل چهقهلا مه جادا بێگۆڤا-كانیماسێ بڕی و پشتی ئهم كهفتینه باكوورێ بارهگایێ لیوا دوژمنی یا بێگۆڤا و بهرهڤ دهڤهرا هرۆرێ ڤه چووین، ل ناڤ كهڤنه رهزێن چهلكیا ل خوَشانكێ هرچهكا كو ل وان رهزا ل پاشمایێن تری دگهریا، ژ بهر پێشمهرگا خراب بوو و رهبهنێ نه دزانی رێزا پێشمهرگهی هندا درێژه و تا كو سهر جادێ ههر 50 مترا جووتهكێ پێشمهرگا یێ تێت. هرچا مه ژووردا خراب بوو و كهفته ناڤ رێزا پێشمهرگهی و كهس ژی نهشێت تهقێ لێ بكهت ژ بهر كو چاردۆرێن مه بنگههێن دوژمنی نه و دڤێت ب چ شێوهیا ههست ب ههبوونا مه ل وێرێ نهكهت.
بهرێ سپێدهیا 15/12/1982 هێشتا رۆناهی باش نهكهفتیه ئهردی مه خوه گههانده گهلیێ هرۆرێ و هشارهك پهیداكر. ههرچهنده بنگههێ سهرێ حهمێ یێ كو ئارمانجا چالاكیا مه بوو دكهفته هنداڤی مه كو نوها ئهم یێن ل پشت زڤرین و خوه ل باكوورێ چهپهرێن دوژمنی هشاردایه، لێ ههم جهێ مه پچهكێ نهپهنی بوو و ههم ژی مه بێ دهنگ و پێژن تا كو ئێڤاری خوه د وێرێ را هشار دا.
ژ ههژی گۆتنێ یه كو سهرێ حهمێ جههكی گهلهك گرنگ و ستراتیژیه ژ ئالیێ لهشكهری ڤه و ژ باشوور ڤه ژ هنداڤی بارهگایێ لیوا بێگۆڤا درێژ دبیت تاكو هنداڤی گوندێن گركا و قومریێ وژ ئالیێ باكوور ژی ڤه دكهڤیته هنداڤی گهلیێ هرۆرێ. گرنگیا ڤی جهی د وێ چهندێ دا بوو ژ ئالیهكی ڤه بارهگایێ لیوا بێگۆڤا و ژ ئالیهكی ژی ڤه رێكا زاخۆ-كانیماسێ ههر ژ بێگۆڤا تا كو گركا كۆنترۆل دكر، ژ بهر هندێ ژی ههموو دهما ئهڤ بنگههه یێ تژی چهك و جبهخانه و پێدڤیێن لهشكهری بوو كو پێشمهرگه ژی وی دهمی گهلهكێ پێدڤی چهك و جبهخانێ بوو، ژبهر كو ژێدهرێ سهرهكی یێ چهك و فیشهك و پێدڤیێن لهشكهری ژ بۆ شۆرشێ تهنێ ئهو دهستكهفت بوون یێن ژ دوژمنی دهاتنه ستاندن.
(2-6)
ژ بۆ ئهنجامدانا ڤێ چالاكیێ ههماههنگیهكا رێكوپێك د ناڤبهرا ل. ن. زاخۆ و ئامێدیێ دا هاتبووكرن و پلانهكا لهشكهری یا سهركهفتی هاتبوو دارێتن كو ههموو چهپهر و بنگههێن دوژمنی ههر ژ گرێ بیێ ل رۆژاڤایێ بێگۆڤا تا كو گركا بكهڤنه ژێر ئاگرێ پێشمهرگهی، زێدهباری گرتنا بنگههێ ستراتیژی یێ سهرێ حهمێ كو ئارمانجا سهرهكی و كاكلا چالاكیێ بوو.
پلان ژی ب ڤی شێوهیێ خوارێ هاتبوو دارێتن:
ل. ن. زاخۆ ل رۆژاڤایێ خابووری دێ ڤان جهان ئاگرباران كهت: بنگههێ ساركێ و خالێن زێرهڤانیێ ل سهر رێكا ناڤبهرا گری بیێ و بێگۆڤا و ل گهل بنگههێ سهرێ رهزا ل هنداڤی بێگۆڤا.
ل. ن. ئامێدیێ ژی ل رۆژههلاتێ خابووری دێ ل ڤان جهان دهت: بارهگایێ لیوا بێگۆڤا، بارهگایێ سریا چهقهلا، بنگههێن گرێ ئاخهسپیكێ، گرێ دێرێ و دهرێ ئادی. ههروهسا گرتنا سهرێ حهمێ ژی كو ئارمانجا سهرهكی یا ڤێ چالاكیێ بوو، ئهو ژی ئهركێ ل. ن. ئامێدیێ بوو.
ژ ههژی گۆتنێ یه كو چهكێ دێ هێته بكارئینان ژ بۆ لێدانا ڤان جهان، تۆپهكا 82 ملم، دۆشكهكا 12. 5 ملم چهند تۆپێن 60 ملم و ( بی كه سی ) و ( ئار پی جی 7 ) بوون.
هێزێن پێشمهرگهی یێن پشكدار د ڤێ چالاكیێ دا ئهڤه بوون: ژ ل. ن. زاخۆ رێكخراوا شههید محمد صالح، شانهیهكا سهرهكی ژ رێكخراوا شههید حاجی عبدالقادر و شانهیهكا سهرهكی ژ رێكخراوا دلبرین. ژ ل. ن. ئامێدیێ ژی رێكخراوێن شههیدان انور مائی، شعبان عمر و خدر محمود. بریار ژی ئهو بوو تهقا ئێكێ هێزا سهرێ حهمێ دهست پێ بكهت یا كو شههید شهعبان غهفار سهرپهرشتیا وێ دكر. ژ بهر هندێ ژی مه ل دۆرێن دهمژمێر 3 ئێڤاری خوه ئامادهكر وهێدی هێدی ل بهتهنا نزاری بهرهڤ سهرێ حهمێ بسهركهفتین و مه خوه كێشا ئالیێ رۆژاڤایێ بنگههێ دوژمنی ب نێزیكیا 60-70 مترهكا. ژ نێزیك ڤه مه دیت كو جههكی گهلهك ئاسێ یه و د نیڤا كهڤرهكی دا هاتیه ئاڤاكرن و ب بزاڤ و هاتنوچوونا لهشكهران ئهم دبینین كو ههژمارهكا مهزنا لهشكهران ژی تێدایه.
ئهز بخوه ژی ئهڤه 8 مههه بوویمه پێشمهرگه و ههرچهنده تا نوها من پشكداری د 6 چالاكیێن پێشمهرگاتی دا كریه، لێ ئهڤ جۆرێ چالاكیا بۆ من یێ نوو بوو و ئهڤه جارا ئێكێ یه ئهز پشكداریێ دگرتنا بنگهههكێ دوژمنی دا دكهم.
دهم نێزیكی دهمژمێر 4 ئێڤاری دبوو و پێشمهرگه ل جهێن خوه دامهزرابوون و دهستێ وان ل سهر لهپكا تڤهنگێ وچاڤێ وان ل ئارمانجێ و گوهێ وان ل تهقا دهستپێكێ یه و دلێ وان گهلهكێ شاده ژ بهر كو ڤێ ئێڤارێ ههموو خهلكێ مشارا بهرواری بالا، گوندێن شخۆێ و نیڤهكا دهڤهرا گولیا دێ شاهدێن مێرانی و قارهمانیا وان بن ل دژی داگیركهرێن كوردستانێ. میلێ دهمژمێرێ گهههشته سهر 4 و بازیێ بههدینان شههید شهعبان غهفار ئارپیجیا ئێكێ تهقانده دوژمنی و ئێدی ل گهل وێ ژی ل سهر پتر ژ 15 بنگه و بارهگایێن دوژمنی ئاگر دباری و ههر ژ گرێ بیێ و تاكو گركا بوو ئێك پارچا ئاگری ل سهر سهرێ دوژمنی. د سهر وێ ههژمارا مهزنا لهشكهرێ دوژمنی را و وی چهكێ گران و مۆدهرنێ دوژمنی ژ تۆپێن دووراڤێژ و تانگ و زریپۆش و ههموو جۆرێن دی یێن چهكێن وێرانكهر، دوژمن كهڕ و گێژ ببوو و ئێدی نه دزانی كیدهرێ ئاگرباران بكهت و كیدهرێ نه !
چهكێ سهرهكی یێ هێزا مه یا هێرشكهر بۆ سهر سهرێ حهمێ و ستاندنا وی بنگههێ گرنگێ دوژمنی 2-3 ئارپیجی 7 بوون كو 6-8 گولله ئارپیجی ل سهربوون ، لێ ژبهر كو بنگههێ دوژمنی دنیڤا كهڤرهكی را بوو و گهلهكێ ئاسێ بوو، ژ بهر هندێ گولله ئارپیجیێن مه ب دوماهی هاتن بێی كو كاریگهریهك ل بنگههێ دوژمنی بهێتهكرن. لێ ژبهر كو بریار هاتبوو دان كو دڤێت بهێته ستاندن، ژ بهر هندێ شههیدان شهعبان غهفار و ئهحمد چهلكی و سهعید چهلكی ل گهل دهستكهكا دی یا پێشمهرگێن دهستههل و خوه كێشا بهر دیوارێ بنگههێ دوژمنی و شێلكهكا بهێز یا نارنجۆكێن دهستی كره سهر و نیڤا بنگههێ دوژمنی كره دۆژهه و ئێكهسهر پشتی شێلكا نارنجۆكا وێ دهستهكا پێشمهرگا خوه هاڤێته تێدا و بنگه ب تهمامی كونترۆل كر. هێرشا پێشمهرگهی هندا دژوار و بلهز بووكو چاڤ ل لهشكهرێ دوژمنی تاری كرن و چهند لهشكهرهكا رێكا رهڤێ بهرزهكر و خوه د كهڤرێ ئالیێ باشوورێ بنگههی دا هاڤێتنه خوارێ كو بدههان مترا یێ بلنده.
پشتی دیل و بریندارێن دوژمنی هاتینه كۆمكرن و ههموو چهك و كهلوپهلێن دهستكهفتی ژ بنگههی هاتینه ڤهگوهاستن كو ههژمارهكا مهزنا فیشهك و گولله تۆپ و نارنجۆكا تێدابوون، تشتێن بێ وهج و بكێر نههاتی ژی ههموو دنیڤا بنگههی دا هاتنه كۆمكرن و ئاگرهكێ مهزن پێ هاته ههلكرن كو ل پرانیا گوندێن دهڤهرێ دهاته دیتن ژ بهر بلندیا جهی. ئهڤ ئاگره ژی مزگینی و نیشانا ستاندنا بنگههێ دوژمنی بوو، دا كو ههم گوندێن دهڤهرێ بزانن و ههم ژی هێزێن دی یێن پێشمهرگهی كو ل بهرهیێن دی یێن شهری بوون بزانن كو ههڤالێن وان ئارمانجا خوه گرت و ل سهر دوژمنی بسهركهفتن.
(3-6)
زیانێن دوژمنی د ڤێ شهری دا: ژ دهستدانا چیایێ سهرێ حهمێ یێ ستراتیژی تهڤی 49 كوشتی و 38 بریندارا و سۆتن و تێكدانا هندهك بنگه و چهك جبهخانهیێن دوژمنی.
دهستكهفتێن پێشمهرگهی ژی: دیلكرنا 9 لهشكهران كو ئێك ژێ ئهفسهرهك بوو ب پلا ملازمێ ئێكێ و ههموو دیل ژی سهر ب لیوا 10 یا سنووری و فهوجا 165 سریا 3 بوون ههژمارا یهكا ( الوحده ) وان 1638 بوو. لهشكهر ژی ئهڤه بوون:
1-ملازمێ ئێكێ حازم صادق مصگفی/ تاخێ حلبه/تلعفر/مۆسل
2- خالد احمد محمد/ تاخێ بحیات/ حدیپه / انبار
3- حسین علی رشید / گوندێ كوله / دیالا
4- هادی حسین جمیل / تهیراوه / ههولێر
5- هاشم كریم مجید / سهیداوه / ههولێر
6- علاء عبدالحسین / الخچراء / بغداد
7- نجم عبود عباس / الشعب / بغداد
8- محمد سلیم رشید
9- محمد وحید محمد / الپوره / بغداد
ههروهسا 12 كلاشینكۆفێن روسی و 1 بی كهی سی و 2 دكتاریۆف و 1 ئار بی كهی و تۆپهكا 60 ملم و دهزگایهكێ بێتهل ماركا راكال لگهل ههژمارهكا مهزنا گولله تۆپ و فیشهك و نارنجۆكێن دهستی و لگهل هێسترهكێ. براستی ئهڤ چهك و پێدڤیێن لهشكهری ل وی دهمی گرنگیهكا مهزن ههبوو ژ بۆ پێشمهرگهی.
تشتێ ژ ههموویان دلخۆشكهر تر ژی ئهو بوو كو پێشمهرگه دڤێ چالاكیێ ههموویێ دا یێ بێ زیان بوون.
پشتی دهستكهفت هاتینه كۆمكرن، پێشمهرگهی ب دهستكهفت و دیلێن خوه ڤه بهرێ خوه دا گهلیێ هرۆرێ. ل دهمێ خوه ڤهكێشانێ ژ مهیدانا شهری ههژمارهكا زۆرا گوللهو فیشهكێن دهستكهفتی ددهستێ مه دا بوون و چهند دیلهكێن كو كهفتینه دهستێ مه ژی دبریندار بوون. ئهم نه شیاین وان برینداران بهێلینه ل مهیدانا شهری ژ بهر كو یان دا ب شهڤێ ژ سهرمادا ببرینێن خوه مرن یان ژی رۆژا پاشتر دهمێ دوژمنی ههولا گرتنا سهرێ حهمێ دداڤه دا وی جهی ب همبزی ( خهستی ) تۆپباران كهت و ترسا مه ئهو بوو ئهو لهشكهرێن دیل ئهگهر ژ سهرمایێ ژی نهمربان ب تۆپبارانێ مربان. ژ بهر هندێ ئهم نهچار بووین ب چ ئاوایهكی بیت دڤیا مه ئهو بربان. لێ ڤهگوهاستنا وان گهلهكا بزهحمهت بوو ژ بۆ مه، ژ بهر كو ههم ههژمارا مه یا كێم بوو و بارێ مه ژی گهلهكێ گران بوو ژ دهستكهفتا، ههم ژی ئهو شهڤا سیێ بوو ئهم نهنڤستین و گهلهك دوهستیایی بووین. لێ دیسا ژی مه چارهیهك ژ بۆ ڤهگوهاستنێ دیت، ئهو ژی ئهڤه بوو: بهتهنا سهرێ حهمێ یا كو ڤهدرێژیته گهلیێ هرۆرێ پڕانیا وێ بهفر بوو، مه ژی هندهك بهتهنیێن دهستكهفتی دانانه سهر بهفرێ و دیلێن بریندار و دهستكهفتیێن دی دانانه سهر بهتهنیا و كێشان تاكو گهلیێ هرۆرێ. ئهم و لگهل هێزێن دی یێن مه یێن كو ل بهرهیێن دی بوون ل ناڤ كاڤلێ گوندێ هرۆرێ گهههشتینه ههڤ.
ل دهمێ پلان دانانا چالاكیێ بڕیار هاتبوودان كو رێكخراوا (شههیدێن خهنوكهی ) كو كاك ڕێڤنگ هرۆری بهرپرسێ وێ بوو ب كارێ لۆجستی رابیت، ئهو ژی ئهو بوو كو ئهو دێ خوارنێ ژ ناڤ مالێن پێشمهرگا یێن كو ل سهر سنوورێ باكوور و باشوور دئاكنجی بوون كۆمكهن و ئیننه گهلیێ هرۆرێ ژ بۆ پێشمهرگهی، پاشی ژی ئهو دێ دیل و برینداران ژ مه وهرگرن و ل گهل خوه بهنه بارهگایێ لقێ ل كۆماتهی كو دكهڤیته سهر سنوورێ باكوورێ كوردستانێ ل جهێ خابوور تێته ناڤ ئاخا باشوورێ كوردستانێ. رێكخراوا سههیدێن خهنوكهی ژی سهر ب بارهگایێ لقێ ڤه بوو و بارهگایێ وێ ژی ل قهسركێ بوو یا كو دكهڤیته سهر سنووری ل ناڤبهرا ههردوو گوندێن هۆركێ ( باشوور ) و شیڤرهزانێ ( باكوور ). ژ بهر كو هینگێ ههژمارهكا زۆرا مالێن پێشمهرگا ل وان گهلیێن سهر سنووری ئاكنجی ببوون، رێكخراوا ناڤبری ژی ژبۆ سهرپهرشتیا وان ل وێرێ هاتبوو دامهزراندن.
دهمێ ئهم گهههشتینه ناڤ كاڤلێن گوندێ هرۆرێ یێ كو بهعسیا سالا 1976 وێرانكری و خهلكێ وی دهربهدهركری، مه دیت كو ههڤالێن رێكخراوا شههیدێن خهنوكه بارێ سێ هێسترا نان و ژاژی و پهنیر و چا یێن بۆ مه ئیناینه وێرێ و چا ژی یا بۆ مه د كاڤلێ مزگهفتا گوندی دا كهلاندی و ل هیڤیا مه نه. پشتی مه نیڤ دهمژمێرێ بێهنا خوه ل وێرێ ڤهدایی و هندهك پێشمهرگا نان خوار، لێ دیار بوو پڕانیا وان ژی ژ وهستیانێ هایا وان ژ برسێ نهمابوو و تهنێ چایهك ڤهخوار بێی كو خوارنێ بخۆن. ئهز بخوه ژی ئێك ژ وان پێشمهرگا بووم یێن نان نهخواری، چهند جارهكا ههڤالا داخواز ژ من كر كو نانی بخۆم ل من ههست دكر كو ئهز یێ تێرم و من دڤیا تهنێ بێهنا خوه ڤهدهم و ل گهل وێ ژی من چایهك ڤهخوار. ل دوماهیێ ژی دهركهفت كو ئهزێ برسی بووم لێ ژ وهستیانێ هایا من ژ برسێ نهبوو. پاشی پشتی ههڤالێن ڕێكخراوێ دیل ژ مه وهرگرتین ئهو بهرهڤ باكوور بۆ كۆماتهی برێكهفتن و ئهم ژی بهرهڤ رۆژههلات بۆ سوارا كهلا قومریێ. لێ قۆناغا مه یا دوماهیێ تهنێ شههید شهعبان غهفار دزانی كا دێ ل كیدهرێ راوهستین، دیار ژی بوو وی بڕایار خوه دا بوو كو دێ وێ شهڤێ مه ل چیایێ مهتینا ئاسێ كهت، لێ وی ئهڤه نهگۆتبوو كهسێ ژ مه، یا وی فهرمانه و یا مه ژی بجیئینان، لێ راستیهك ههبوو كو مه ژی دزانی، ئهو ژی ئهو بوو كو بێگۆمان پێدڤیه ئهم رێكا 5-6 دهمژێرا ژ جهێ چالاكیێ دووركهڤین.
(4-6)
ژ بهر كو ئهم پشتراستین رۆژا پاشتر دوژمن دێ دهڤهرێن نێزیكی جهێ چالاكیێ ب ههلیكۆپتهرا و لهشكهران پشكنیت و ئێك ژ پرهسیپێن شهڕێ پارتیزانی ژی ئهو بوو كو ئهم خوه تووشی شهڕهكی نهكهین یێ كو دوژمنی دهم و جهێن وی ههلبژارتین، ژ بهر هندێ ژی باشترین رێ ژ بۆ مه خوه بهرزهكرن و دووركهفتنه ژ وان دهڤهران.
تا كو بنێ ژێههلیێ كهلا قومریێ ژی، كو ژێههلیهكێ گهلهك ڕكه، چوونا مه یا نۆرمال بوو، ئهز ل گهل پێشیا ڕیزا پێشمهرگهی دچووم، ئهز باوهر دكهم 9 – 10 پێشمهرگا ل بهری من بوون، لێ تا كو ئهز گهههشتیمه نیڤا ژێههلی من دیت كو پێشمهرگه ههر یێ ژ من دههلبوورن و ئهز مامه ل دوماهیێ، من ههستكر كو رهوشا من نهیا نۆرماله، ئهز دكهم و ناكهم پێن من ژ ئهردی بلند نابن، دێ بێژی ههر پیهكێ من بهرهكێ مهزن یێ پێڤه گرێدایه. من هند دیت كو ههموو پێشمهرگه یێ ژ من دهربازبووین و ئهزێ مایمه ل دوماهیێ، تهنێ ههڤالهك یێ مایه د دووڤ من را، كو ب ژیێ خوه ژ من مهزنتر بوو، ئهو ژی هات نێزیكی من بوو دا كو ژ من دهرباز ببیت. وی پرسیار ژ من كر: ته چیه تۆ برێڤه ناچی ؟
من بهرسڤدا: ئهز نزانم، دێ بێژی ههر پیهكێ من باگوردانهكێ پێڤه، پێن من ژ ئهردی رانابن. دیسا وی پرسیاركر: ته نان خواربوو ؟ نهخێر تهنێ من چایهك ڤهخوار، من گۆته وی. گۆته من: تۆ یێ برسی و براستی چ نان گهل من ژی نینه و ئهز باوهر دكهم رێكا مه هێشتا گهلهكا مایی، نزانم دێ چهوا خوه گههینیه بنهجهێ؟! ب زۆری من خوه گههانده سوارا كهلا قومریێ ل ناڤبهرا ههردوو گوندێن هرۆرێ و قومریێ.
ژ بهر كو ئهز یێ نوو و بێ سهربۆر بووم دژیانا پێشمهرگاتیێ دا لهوما ژی د سهر هندێ را كو من نان نهخواربوو، من ئهو هزر ژی نهكربوو كو هندهك نانی بكهمه د پاخلا خوه دا ژ بۆ وێ رێكا درێژ. دهمێ ئهز سهركهتیمه سوارا كهلا قومریێ ههموو پێشمهرگه ل وێرێ راوهستابوون و بێهنا خوه ڤهددان. لێ ل وێرێ دیاربوو كو نه تهنێ ئهز بهلكی گهلهك پێشمهرگێن دی ژی وهكی من ژ برسان كهفتینه. ئهز ژی پشتی من پرسیارا نانی ژ گهلهك ههڤالێن خوه كری، جارهكا دی بێ دهستكهفت و بێ هیڤی ڤهگهرامه ڤه جهێ خوه و من ل بهر لێڤا رێكێ پالا خوه دا بهرهكی و گۆت: نان ههر بدهست من ناكهڤیت ههما دا تێر بێهنا خوه ڤهدهم بهلكی بشێم چهند سهد مهترهكێن دی ژی رێ ببڕم.
ههڤالهكی من وهسا دیاربوو كو چاڤێ وی ل من بوو دهمێ ئهز ل ناڤ كۆما پێشمهرگا دگهریام و ئێك ئێكه من پرسیارا نانی ژ وان دكر، لهوما پشتی من پالا خوه دایه بهری و ڤیایی ههر چ نهبیت تێر بێهنا خوه ڤهدهم، هاته رهخ من و دهڤێ خوه ئینا بهر گوهێ من و هێێێێدی گۆته من: تۆ یێ برسی ؟ من ژی گۆتێ: نه تهنێ ئهزێ برسی مه، ئهزێ ب ئێكجاری ژ برسا كهفتیم و ئهز باوهر ناكهم ئهز ئهڤ شهڤ بشێم ڤێ رێكێ بهردهوام كهم! وی گۆتهمن: وهره پشت گوهیژكا ههنێ. دهمێ ئهز چوویمه پشت گوهیژكێ گۆته من: من نانهكا ژ هرۆرێ ل گهك خوه ئینایی و تا نوكه ئهڤه پترژ 10 پێشمهرگا پرسیار ژ من كر، لێ من گۆتیه ههموویان كو نان ل گهل من نینه، لێ ئهزێ دبینم كو تۆ ب تهمامی یێ كهفتی، ڤێجا ها ئهڤه قهدهك بۆته و ئێك ژی بۆ من و ههما ههر ل ڤێرێ ل پشت ڤێ گوهیژكێ بخۆ دا كهسێ دی نهبینیت دا ئهز ژ وان شهرم نهكهم.
ئهز هیچ نهشێم پهسنا وێ بكهم كانێ وی دهمی ئهز چهند شاد و كهیفخۆش بووم ب وێ قهدا نانی!! دڤێ ژیانا منا پری ههژاری، مالوێرانی، زیندان و ئهشكهنجه، برینداری و دهربهردهری دا گهلهك جارا قهنجی ل من هاتینه كرن كو ب بها و مهزنیا خوه ب هزاران جارا ژ ڤێ دمهزنتر بوونه، لێ ل دهف من و د دل و ووژدانا من دا نه چ ژ وان قهنجیا هندی ڤێ د مهزن و بهادارن و نه ژی دژیانا منا مایی دا قهنجیهكا دی جهێ وێ دگریت. دیسا ئهڤ قهدا نانێ رهق خوهشترین خوارنا من بوویه د ههموو ژیانا من دا من خواری.
ئهم ژ وێرێ برێكهفتین بهرهڤ گوندێ قومریێ و پاشی بهرێ مه كهفته ژێههلیێ چیایێ بادوكێ كو دكهڤیته هنداڤی گوندێ تشیشێ و بارهگایێ فهوجا دوژمنی ل سۆتكی.
وهسا دیاربوو كو ئارێشا مه نه تهنێ برس بوو، ژبهر كو پشتی نێزیكی 2-3 دهمژمێران ئهم برێ چووین ئێدی ڤێجا خهو كهفته چاڤێن پڕانیا پێشمهرگا، ژ بهر كو ئهڤه شهڤا سیێ یه خهو نهچوویه چاڤێن كهسێ، زێدهباری وهستیانهكا بهردهوام د وان چهند رۆژان دا. ژ سهرێ چیایێ بادوكێ تاكو هنداڤی گوندێ تشیشێ ژی دوژمنی ب هزاران مین لێ چاندبوون، پێشمهرگهی بهری هینگێ رێكهك ل ناڤ مینا ڤهكربوو و وهكی كولانهكێ چێكربوو كو مین ژێ پاقژكربوون، لێ ئهگهر ب شاشی یان دتاریێ دا مرۆڤ ژ وێ رێ دهركهفتبا نه دووره كو مرۆڤ كهفتبایه ناڤ تۆرا مینان و قوَرتال بوون ژی گهلهكا بزهحمهت بوو.
(5-6)
ههلبهت چوونا پێشمهرگهی برێز بوو و پچهك ژی ناڤبهر ددا ههڤدوو، ژ بهر هندێ رێز گهلهك درێژ دبوو كو جارنا دگهههشته 400-500 مترا فهرماندێ پێشمهرگهی یان ژی ههر پشمهرگهیهكێ دی ئهگهر ڤیابا ئاخفتنهكێ یان پهیامهكێ بگههینیته ههڤالان، ئهگهر ئهو ئاخفتن ژ پێشیێ ڤه هاتبا ههركهسهكی دگۆته یێ پشتی خوه تا كو دگهههشته دوماهیێ و بهروڤاژی ژی دگۆته یێ بهری خوه تا كو دگهههشته یێ پێشیێ، ڤێجا جارنا دهما پهیام ژ دوماهیێ دهات و دگۆت:” ئێك بێژنه ئێكی دوماهی نههات” وی دهمی باشترین دهلیڤه بوو كو مرۆڤ ل بهر رهخێ رێكێ پالا خوه ب دهته بهرهكی و بێهنا خوه ڤهدهت، لێ براستی ژی هێشتا مرۆڤ ب دروستی نه روونشتی خهوێ خوه ب سهر دل و چاڤێن مرۆڤی دادا و ئێدی هایا مرۆڤی نه ژ دوماهیێ و نه ژی ژ بهراهیێ نه دما، تاكو ههڤالهكی یێ كو دبهر مرۆڤی را دبووری ملێ مرۆڤی دگرت و دههژاند و گازی دكر:” ههڤال ههڤال رابه مه تۆ هێلای “. لێ گهلهك پێڤه نهدچوو كو جارهكا دی مرۆڤ یێ دچیت بێی كو های ژ خوه ههبیت تا كو ئهنیا مرۆڤی ب لولیا بڕنویا یێ بهری مرۆڤی دكهفت و رهقێن ژ ئهنیێ دئینا. جارهكێ دهما ل چوونێ لولیا بڕنویا یێ بهری من ب ناڤبهرا ههردوو چاڤێن من كهفتی و ئهز ژ وێ “خهوا شرین” هشیاركریم، من لێ كره قێری:” مال میرات ته ئهنیا من كونكر، ما تۆ نزانی جوان تڤهنگا خوه ب ملێ خوه ڤه كهی ته هۆسا قلیچ كریه” ؟
وی ژی بهرسڤا من دا: ” برا ئهز نۆرمال یێ برێڤه دچم و تڤهنگا من ژی ب ملێ من ڤهیه، لێ تۆ یێ دخهوی و ته های ژ خوه نینه، ته ئهنیا خوه یا ل لولیا تڤهنگا من دایی”.
لێ نه نڤستنا ل بهر رهخێ رێكێ و نه ژی ژانا ئهنیا ب لولیا بڕنویان كهفتیه نه گهلهك مهترسی بوو، یا ژ ههموویان خرابتر ئهو بوو دهمێ پێشمهرگهیهكێ دخهو د سهر رێدا دچوو و هڕدبوو ناڤ دهڤهرێن ب مینان چاندی، لێ تشتێ باش ئهو بوو ههموو پێشمهرگه گهلهك ل ههڤدوو دهشیاربوون. دسهر رهوشا خوه را جارهكێ من دیت ههڤالهكێ دسهر رێدا چوویی و بهرهڤ تۆرێن مینان ژووردا دچیت، ئهز گهههشتمێ و من ملێ وی گرت و ههژاند:” ههڤال ههڤال راوهسته زێدهتر نهچه، چاڤێن خوه ڤهكه، خوه هشیاركه تۆ یێ دچیه ناڤ مینان”. وی دهستێ من ژ ملێ خوه ڤهكر و هاڤێت و گۆت:” من بهرده ههڤالێن من ئهزێ هێلایم دا بگههمه وان”. لێ من ئهو بهرنهدا تا كو هاتیه سهر هشێن خوه و زڤریهڤه سهر رێكێ.
د سهر ڤێ رهوشا بێخهوی، برس و وهستیانێ را نوها ژی د سهر ڤی حالی را دڤێت ئهم ل جادا بێگۆڤا- كانیماسێ ل ژێریا گوندێ تشیشێ ( قهسرا سادهی) دهرباز ببین كو ئێك ژ وان جهانه یێن كو بهردهوام جاشێن ئیسخباراتێ و هێزێن ( قوه خاصه ) كهمینان لێ ددانن ل پێشیا پێشمهرگهی، ژ بهر كو وێرێ ئێك ژ رێین سهرهكی یێن پێشمهرگهی بوو ژ بۆ هاتنووچوونا بارهگایێ لقێ ل كۆماتهی. من باوهر دكر ئهگهر وێ شهڤێ كهمین ههبا ئهم دا گهلهك شهپلین كو نه دووره سهركهفتنا مه ل مه تهحل كربا. لێ دوێرێ دا مه شهنسهكێ باش ئینا و وێ شهڤێ كهمین نهبوو. ئهم ل جادێ دهرباز بووین و ئێدی كهیف كهیفا مهیه كو دێ نوها گههینه گوندێ خشخاشا ل باشوورێ جادا بێگۆڤا-كانیماسێ و دێ د مزگهفتا گوندی ڤه تێر خهوا شرین كهین و خهونێن سۆر و زهر بینین. لێ دهمێ ئهم گهههشتینه سهرێ گوندی مه دیت كو شههید شهعبان غهفار وهكی شێرهكێ پهیت و هشیار ل سهر رێكێ یێ راوهستیایه، ب كاروبارهكێ كوك و لێكدایی، رهخت و ساجۆرێن گورج و كلاشینكۆفا وی یا رۆسی ب ملی ڤه و گۆپالێ زراڤێ كنێرێ د دهست دایه، نه نیشانا وهستیانێ و نه ژی یا برس و خهوێ قهت ل دێم و روومهتێ وی دیارنینه. دێ بێژی سپێدهكا زوویه و نوها ژ خهوهكا درێژ رابوویه تێر سهرتیك و پهنیر و هنگڤین ب تێشتێ خوارنه و نوها كارێ خوه كریه، و ئهم ژی ههموو د خهو، برسی، وهستیایی و تا كو شووتكێ بووینه ههڕی. دیاربوو شههید شهعبانی مزگینهكا نهخۆش بۆ مه ڤێ بوو! ئهو ژی ئهو بوو كو نابیت كهسهك ژ مه ژ رێ دهركهڤیت و ل ڤی گوندی راوهستیت یان ژی بنڤیت، چونكی نێزیكی دوژمنیه نهكو هێزا دوژمنی ب سهر گوندی دا بگریت و خهلكێ گوندی ببیته قوَربانی.
(6-6)
خهوا خشخاشا ژ دهستێ مه چوو، نوها هیڤیا مه ب مزگهفتا گوندێ چهمسهیدا مایه كو دكهڤیته باشووری خشخاشا، لێ دهمێ ئهم گهههشتینه سهرێ گوندی ههمان دیمهنێ خشخاشا كهفتهڤه بهرچاڤێن مه و ڤێ جارێ فهرمان دا مه كو نه تهنێ ل چهمسهیدا بهلكی نابیت ئهم ل گوندێ بازێ ژی، یێ كو دكهڤیته بهرپالا چیایێ مهتینا بنڤین، و دڤێت ئهم خوه بگههینینه گهلیێ بازێ ل چیایێ مهتینا و ل وێرێ ئهم دئازادین پشتی كو زێرهڤان بۆ مه تێنه دانان،هندی مه دڤێت ئهم دشێین بنڤین. ههلبهت دوماهیێ پشتی ئهم باش دژیانا پێشمهرگاتیێ گهههشتین، مه زانی كو ئهڤه ئێك ژ سیفهتێن فهرماندێ سهركهفتی بوون وشههید شهعبانی نه دڤیا ئهم بمینینه ل چ گوندا كو سپێدێ یان هێرشا دوژمنی ب لهشكهرێ پهیاده یان ب ههلیكۆپتهرا بهێته سهر و كهیف و شادیا سهركهفتنا مه ل مه بكهنه خهم و نهخۆشی.
ئهم گهههشتینه گهلیێ بازێ سپیدهكا زوو بوو، لیستا زێرهڤانان هاته چێكرن ژ وان پێشمهرگێن خودان و سهربۆر كو كێمتر وهستیابوون و چهكێ دۆشكا ل سهرێ چیای هاته بنهجی كرن و پاشی فهرمان هاته دان كو خوه باش بهلاڤه بكهن و ل ناڤ وان تهراش و شكهفت و بهرا و بێهنا خوه ڤهدهن و ههركهسێ دڤێت بلا بنڤیت. من ژی ل ئالیێ رۆژههلاتێ گهلی جههك ژ بۆ خوه ل بهر بهرهكی پهیدا كر و ب قهمهی من پچهك ڤهكۆلا و راستكر و هندهك تایێن تهڕاشێ كو چلی ژی پێڤه نهمابوو بڕین و دانانه بن خوه وهك دۆشهك و كلاشینكۆف و ساجۆر ژی كرنه بالیفك و چاكیتێ خوه ژی ب سهر خوه دادا وهك لحێف، ئێدی سهرما و تهزیاتیا زستانێ ژی هیچ بۆ من خهم نهبوو. دهما من سهرێ خوه دانای من دیت كو پچهكا تاڤزهركا سپێدێ خوه هاڤێتیه سهرێ كۆپێن چیایێ مهتینا. ئێدی هایا من ژ دونیایێ نهما، ژ بلی هندێ كو دوو جارا هایا من ژێ ههبوو ههڤالهكی گازی من دكر، جارهكێ دگۆت: “رابه تێشتێ بخۆ” و جارا دی ژی دگۆت: “رابه فراڤینێ بخۆ”. لێ ههردوو جاران من دڤیا زوو بهلا وی ژ خوه ڤهكهم و من دگۆته وی: ” من یا خواری” ، ههلبهت ڕاست نهبوو، چونكی خوارنا من تهنێ ئهو قهدا نانی بوو یا شهڤا بهرێ وی ههڤالی ل سوارا قومریێ دایه من، لێ ڕاستی ئهو بوو كو من خهو نهدا ب نان.
جارا سیێ من های بوو كو ههڤالهكێ من یێ ملێ من دههژینیت و گازی من دكهت: رابه برا درهنگه دێ چینه گوندی، ههڤال ههموو دئامادهنه ( ههلبهت دهما تاری دكهفته ئهردی ئهم دچینه گوندا)، من ژی چاڤێن خوه ڤهكرن و دیت كو دیسا تاڤزهركا ل كۆپهكێ چیایێ مهتینا. من ژی گۆتێ: ههڤال تۆ بۆچی بهلا خوه ژ من ڤهناكهی پچهكێ بخوه بنڤم، ئهز نوكه یێ نڤستیم، ما تۆ نابینی ژ نوو تاڤزهركا سپێدێ یا دهركهفتی نێ ئهز نوكه یێ نڤستیم ؟!!
ههڤالێ من بهردا كهنی و كهنیهكێ پڕ ژ دل كر و گۆته من: ههڤالۆ ئهو نه تاڤزهركا سپێدێ یه، ئهو تاڤزهركا رۆژئاڤابوونێ یه، رابه درهنگه ههڤالێن ل هیڤیا مه. پشتی من باش چاڤێن خوه ڤهكرین و باش ل كۆپێ چیایێ مهتینا تهماشهكری، من دیت كو ب ڕاستی ژی تاڤزهركا ل كۆپێ چیای یێ ڕهخێ رۆژههلاتی و ژ نوو من باوهر كر، كو ئهز باشێ نڤستیم و ئهڤه تاڤزهركا رۆژئاڤابوونێ یه نه یا سپێدێ یه.
براستی ژی ل وێ رۆژا زستانێ كو 17/12/1982 بوو ل پالا چیایێ مهتینا یێ سار و ل سهر وان تاكێن تهڕاشێ خوهشترین خهو دژیانا خوه دا من كر، كو باوهرناكهم جارهكادی ئهو تام و خوهشیا خهوێ دووباره ببیتهڤه.