تیگه‌هێ سازانه‌كا فه‌ر
سازان ئه‌ڤ په‌یڤا ده‌مه‌كێ درێژه گوه ل مه كه‌ڕ كرین و بویه به‌نیشتێ ده‌ڤێ هه‌ر كه‌سێ دوو پیتا ژ زانستێ سیاسه‌تێ بزانت یان ژی به‌ر گوهی كه‌تبت و بازارێ گه‌نگه‌شێ گه‌رم كریه و هه‌ر كه‌س ل گۆره‌ی مه‌یلا دلێ خوه ته‌ڤنێ وێ دهلچنت و بێی هزره‌كێ بۆ یێ به‌رامبه‌ری خوه بكه‌ت، یانژی رێزێ ل دید و بۆچوونا وی بگرت؛ به‌لكو وه‌ك كه‌سه‌كێ هه‌ڤدژ و نامۆ دهه‌ژمێرت. كێشێن وه‌ڵاتێ مه دپرن بۆ چاره‌سه‌ركرنا وان كێشان پێدڤی ب گه‌له‌ك دید و رامانایه و هه‌ر دیده‌ك ژ لایه‌كی ڤه ل كێشان مێزه دكه‌ت و ته‌ڤ پێكڤه دبن نه‌خشه رێ بۆ چاره‌سه‌ریێ. ده‌ستهه‌ڵات برێڤه برن پرۆسه‌سكا كوله‌كتیڤه(ده‌سته جه‌معیه) و به‌رژه‌وه‌ندیێن وه‌لاتی خالا پێك گه‌هشتن و ل هه‌ڤكرنا ته‌ڤ هێزێن سیاسی و جڤاكیه و خوه ژێ بادان ب هه‌ر هێجه‌ته‌كێ بت مرنا سیاسیا وی لایه‌نیه و ئه‌ڤجا ئه‌و لایه‌ن خوه‌دی چ دیرۆك و سه‌ركردێن ژێ هاتی بت، دادی وێ ناده‌ت. ئه‌گه‌ر د ڤی بیاڤی دا بیاڤی سازانێ مه ئه‌زموونه‌ك باش و ل هه‌ڤ هاتی نه‌بت، ئه‌زموونا ئیسرائیلێ باشترین نموونه‌یه كو ئه‌م مفای ژێ وه‌ربگرین و وه‌ك نه‌خشه رێ بۆ ڤێ قۆناغێ په‌یاده بكه‌ین، مانێ مه‌زنا ژ مێژه گوتی:”نه‌زانی چاڤده جیرانی”، ل 14ی نیسانێ 1948ێ جاردانا دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا ئیسرائیلێ هاته راگه‌هاند و هه‌ر ل دووفدا ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بی بریارا نه‌هێلانا وێ دا و هێرشی سه‌ر كرن؛ لێ وان ب مێرانه شه‌رێ خوه كرن و ب ئێكرێزیا خوه كارین هه‌موو له‌شكه‌رێن ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بان بشكێنن و ب سه‌ر شۆری بۆ وه‌لاتێن وان ب ڤه‌گه‌رینن و پشتی هینگێ ژی چه‌ند شه‌رێن دن ژی كرن(شه‌رێن 1956،1967 و 1982) و د هه‌موویان دا سه‌ركه‌فتی بوو! ئه‌رێ گه‌لۆ بۆ ئیسرائیل شیا خوه لبه‌ر هه‌موو ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بی بگرت و كاروانێ مانا خوه د ڤێ ده‌ریا چه‌مبه‌ركری ب ده‌وله‌تێن نه‌یار دا بپارێزت و به‌لكو بگه‌هته ئاستێ ده‌وله‌تێن پێشكه‌فتی؟ ئه‌ڤ سه‌ركه‌فتن و پێشڤه چوونه ب ئێكرێزیا ملله‌تێ خوه ب ده‌ستڤه ئینایه. ئه‌م هه‌موو دزانین ئیسرائیل ژ كۆمه‌كا كۆچبه‌ران پێكهاتیه و هه‌ر كۆمه‌ك ژ وه‌ڵاته‌كی هاتیه و خالا ئه‌و پێكڤه گرێددان وه‌لاتێ ئیسرائیلێ بوو ئاخا بابۆ و كالێن وان بوو وه‌كه دن خوه زمانه‌كێ ئێكگرتی ژی نه‌بوو. فه‌ره ئه‌م ڤێ ئه‌زموونێ بۆ خوه بكه‌ینه خالا ده‌ستپێكا كاری و به‌رژه‌وه‌ندیێن وه‌لاتی ببته قیبله‌گه‌ها هێزێن مه یێن سیاسی و جڤاكی كو مخابن ب پراكتیك هێزێن مه یێن سیاسی كار بۆ ژ هه‌ڤ لێكترازان و توَمه‌ت هلچینن ژبۆ هه‌ڤ كرنه و ئایینده‌یێ وه‌لاتێ مه به‌ره‌ف تۆنێله‌كا تاری و ئاسۆ نه‌دیار دانه رێ. ل ده‌مه‌كی دا كو بریارا نه‌هێلانا ڤێ ئه‌زموونا مه ژ لایێ داگیركه‌رێن كوردستانێ ده‌ركه‌فتیه و كار ل سه‌ر دكه‌ن. ده‌م هاتیه سازان ل سه‌ر پرسێن نه‌ته‌ویی و به‌رژه‌وه‌ندیێن وه‌لاتیان ببته خالا بنگه‌هینێن ل هه‌ڤكرنێ دا بڤی ره‌نگی رێ ل به‌ر هه‌لپه‌رست و ده‌ستكیسێن هێزێن ده‌ره‌كه بهێته‌گرتن. ژ ئه‌نجامێ ڤان كۆمبوونێن مه‌راسۆنی دیار دبت كو لایه‌نێن سیاسی رۆكمانیێ ل سه‌ر هنده‌ك برگین قانوونێ دكه‌ن و وه‌كه تێكسته‌كا پیرۆز سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل دكه‌ن و ئه‌ڤه ژی دوویره ژ لۆژیكا سیاسه‌تێ چونكو برگێن قانوونی گه‌له‌ك ره‌هه‌ند و خاندنا بخوه‌ڤه دهه‌لگرن و هه‌ر لایه‌نه‌ك دكارت ل گۆره‌ی تێگه‌هه‌شتنا خوه وان برگان شرۆڤه بكه‌ت؛ بڤی ره‌نگی خاندن و خانده‌كا دی دێ كێشێ مه‌زنتر لێكه‌ن و هندی كۆمبوون بهێنه كرن دێ بنه په‌قیشكێن ئاڤێ. بۆ ده‌ربازبوون ژڤێ گێژه‌نێ ئه‌وه سازان ل سه‌ر پرسێن نه‌ته‌وی بهێته‌كرن ب ره‌نگه‌ك وه‌سان كو چ لایه‌ن خوه ب زیان لێكه‌فتی نه‌زانت و ته‌ڤ خوه ب براوه بزانن. هێور بوونا ره‌وشا ئاڵۆزا كوردستانێ دبه‌رژه‌وندیا گشتان دایه و به‌رۆڤاژی ژی راسته.
