جـەنـەرال و جۆلانـی.. هـزر و سەربـۆرا پـراكتیكی
محەمەد عامر دێرشەوی
1 ــــ 3
كاودانێن سووریا یێن ڤێ دوماهیێ، دو كەساتی كرن جهێ پویتەدانێ لسەر ئاستێ سووریا و لسەر ئاستێ جیهانی ژی. ئێك ژ ڤان هەردو كەساتیا كوردە. ئەڤ گۆتار دێ بەراوردیەك بیت د ناڤبەرا سەربۆرێن ڤان هەردو سەركردەیان، ئەحمەد حوسێن شەرع و جەنەرال مەزلۆم عەبدی. ئەرێ ئەڤ هەردو سەركردە ب چ ڕەنگی بوونە سەركردە؛ چ خسلەتێن هەڤپشك د ناڤبەرا وان دا هەنە و بەری هەر تشتی ئەرێ سەربۆرا هزری یا هەردو سەركردەیان و سەربۆڕا پڕاكتیكی چاوا پەیدابوویە و دێ چ ئەنجام هەبن؟!
سەربۆڕا هزری
ل سەدسالا بۆری كۆمەكا هزرمەندێن ئایینی ل جیهانا عەرەبی پەیدابوون. ئەو د نەڕازی بوون ژ كاودانێن عەرەب تێدا دژین و كەفتن ڕێبازا پەیداكرنا دەولەتا خیلافەتێ. خیلافەتەك نوی و مۆدێرن، كو جیاوازی د ناڤبەرا گەل و مللەتان دا نەبیت. گەلەك جحێلێن بێئۆمێدێن عەرەبا و یێن مللەتێن دی ژی كەفتن لبن كارتێكرنا ڤێ هزرا نوی، ئەحمەد حسێن شەرع، دویڤداتر «ابو محمد الجۆلانی»، ئێك ژ وان جحێلان بوو.
سەدسالا بووری سەدسالا دابەشكرنا كوردستانێ بوو، سەدسالا هەولدانا قڕكرنا ڤی مللەتی. مللەتێ كورد كەفت خەباتا بەرەڤانیێ و گەلەك پارتێن سیاسی هاتن دامەزراندن. پارتەك ژی بناڤێ پارتا كرێكارێن كوردستانێ پەیدا بوو. ڤێ پارتێ د قووناغا دامەزراندنا خوەدا گازی دكر كو خەباتێ بۆ كوردستانا مەزن یا سەربخوە دكەت و شییا گەلەك جحێلێن كوردان ل بن ڤێ پەردێ بۆ ناڤ ڕێزێن خوە ڕابكێشت، موستەفا عەبدی شاهین، دویڤداتر «فەرهاد» و پاشی «جەنەرال مەزلۆم كۆبانی»، ئێك ژ ڤان جحێلان بوو.
ئەحمەد حسێن شەرع كوڕێ ئەكادیمییەك ئابۆریناسێ عەرەبە، بابێ وی، وەكو بنەمالا وان، بەرنیاسە ل دەڤەرا خوە. مرۆڤەك دیندار و ژ لایەنێ هزری ڤە نێزیكی بەعسییان، بەلێ پتر لسەر تایێ بەعسیێن ئیراقێ. بەلگە لبەر دەست نینن، ئەرێ دەما ئەحمەد ل سالا 2003ێ چوویی ئیراقێ، ل هەوارا بەعسییا چوو بوو، یان ژی قەستا قاعیدە كربوو. بەلێ هەر چاوا بیت، سەردەم ئەو سەردەم بوو، كو ئێدی سەدامی ژ بەعسیا خواستبوو، خوە ل بن كراسێ گرۆپێن ئایینی ڤەشێرن و ل ڤێ سەردەمی ئەحمەد ژی تەڤلی بزاڤا قاعیدە بوو. بەلێ دویڤداتر ئەحمەد هەست پێكر ناسانامەیا وی یا سۆری د ناڤ ناسنامەیێن گەل و مللەتان، د ناڤ قاعیدەدا، دئێتە بەرزەكرن. ژ لایەك دیڤە قاعیدە كەفتبوو د ناڤ لیستێن ترۆرێ دا ل دەولەتێن جیهانێ، لەوا ئەحمەد خوە ژ ناڤ قاعیدە ڤەكێشا و گرۆپا خوە یا تایبەت ب سوورییا دامەزراند و توبەیا خوە ژ كارێن قاعیدە و ترۆرێ ڕاگەهاند، زێدەتر ژ وێ چەندێ دەما دەستەلات ل ئیدلبا سووریا كەفتی د دەستێ وی دا، وی مەیدان لبەر پێت قاعیدە هێشتا بەرتەنگتر كر و كەفت شەڕێ وا و زیندانیكرنا ئەندامێن وان ل دەڤەرا دەستهەلاتا خوە.
مستەفا، بەرنیاس ب جەنەرال مەزلۆم كۆبانی، كوڕێ بنەمالەك ماقویل و ب ڕویمەتە ژ دەڤەرا كۆبانێ، بابێ وی مرۆڤەك وەلاتپارێز و كوردپەروەرە. لێ دەما مستەفایێ قوتابیێ زانكۆیێ ل دەستپێكا سالێن 90 جهێ خوە د ناڤ پەكەكێ دا دیتی، پەكەكێ و سەرۆكێ وێ؛ ل شوینا كوردستانا مەزن، هزرەك نوی ئینادەر. ئۆجەلان د نامیلكەیا خوە یا ب ناڤێ «الاشتراكیە المشیدە/ سوزیالیزما سەختە» دیاردكەت، سەربۆڕێن بەرێ یێن سۆزیالیزمێ، ب تایبەت ل ئێكەتییا سۆڤیت، سەربۆڕێن شاش و چەوت بوون و سەرۆكێ پەكەكێ وەكو فەیلەسۆفەك نوی د سۆسیالیزمێ دا خوە ل قەلەم دا و گۆت، كو دێ دەولەتێن گەلان دامەزرینیت لەوان ناسناما كورد و كوردستانا مەزن ل دەڤ ڤێ حزبێ پاشڤەچوون و باشترین نموونە لسەر ڤێ گوهۆڕینا هزری ل دەف پەكەكێ ل ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ دئێت دیتن. د قووناغا ئێكێ دا پەكەكێ دگۆت ڤێ پارچێ ژ خاكا كوردان «ڕۆژئاڤایێ بچویك، كو پارچەك ژ كوردستانا مەزنە» دویڤداتر ناڤێ ڤی بەشی بۆ «ڕۆژئاڤا»، واتە بێ پەیڤا كوردستان و نوكە ژی ناڤێ ڤێ پارچێ ژ خاكا كوردا، ل دەف پەكەكێ، بوویە «شمال-شرق سووریا/باكۆر و ڕۆهەلاتێ سووریا» ئەڤە ژ بلی قۆناخەكا د ناڤ قوناخان دا، كو پەكەكە دگۆت كورد ل ڕۆژئاڤا مهاجرن ژ وەلاتەك دی هاتینە و دڤێت ڤەگەرن و سووریا بجهـ بهێلن. ژ لایەك دیڤە ل سالا 1993 ئێدی پەكەكە كەفت لیستێن ترۆرێ ل دەولەتێن جیهانێ و هەر جهێ پەكەكێ بارەگایێن خوە دانینێ، ئەو جه بوون ئارمانج بۆ دەولەتا تركا، كو ب ناڤێ شەرێ ڕێكخراوەكا ترۆریست، وی جهی وێران بكەت. و ئەڤە حالێ ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ تا ئەڤرۆ.
پرسیارا گرنگ ل ڤێرێ ئەوە، ئەرێ پشتی ڤان كاودانێن نوی ل سووریا، جەنەرال دێ وێ كەت ئەوا جۆلانی كری؟، كو خوە بەری بكەت ژ ڕێكخراوەكا ناڤێ وێ كەفتی د لیستێن ترۆرێدا یان نە. ئەرێ جەنەرال دێ ل ناسنامەیا خوە یا كوردی- سووری ڤەگەریت و ل شوینا «شمال و شرق سووریا» بانگ كەت بۆ تایمەندی و ناسنامەیا «ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ»؟
سەربورا پراكتیكی
بۆكو مرۆڤ بشێت سەربۆڕا پراكتیكییا سەركردەیەكێ، یان ژی حوكمڕانییەكێ، بهەلسەنگینیت، باشترین ڕێك ئەوە، مرۆڤ سێ خالان لبەرچاڤ وەربگریت: ئەرێ ئەو سەركردە، یان حوكومڕان، چاوا بوو خودان دەستەلات و دویڤداتر پشتی بووی حاكم و دەستەلاتدار، چاوا سەرەدەرێ دگەل ڕكابەرێن خوە دكەت. ئەڤجا حوكمران چەند یێ ئامادەیە، ل پێخەمەت پاراستنا بەرژەوەندییا گشتی، پیكڤە دگەل ڕكابەرێن خوە د یەك قەوارا ئێكگرتیدا كاربكەت.
سەربۆڕا بدەستڤەئینانا دەستهەلاتێ
دەستەلات بدەستڤەئینان و بوون ب سەركردە بۆ جۆلانی نە یا ب ساناهی و بێ ئاریشە بوو: ڤەقەتیان و خوەجوداكرن ژ قاعیدە و پویتەدان ب كاودانێن سووریا وەكو پرسەكا سەربخوە، مەترسیدار بوو و وەكو كۆدەتایەكێ بوو ژ هزر و هەیكەلییەتا قاعیدە، بەلێ جۆلانی بریار دا و خوە لبەر گرت. هەروەسا هەولدانا پەیداكرنا ئێكڕێزیێ د ناڤبەرا ڕكابەرێن ڕژێما سووریا و دامەزراندنا «هیأة تحریر الشام» ل سالا 2017ێ نە كارەكی ساناهی بوو، ڕكابەرێن وی زوور بوون و ئەو كەسێن ب دژی وی پێڕابوون ئەنجام دایین نە كێم بوون. ئەوجا پشتی دامەزراندنا هەیئێ ئاستەنگەك دی هات پێش، ئەوژی دەستنیشانكرنا دەڤەرەكێ بۆ چالاكی و حوكمڕانیێ:
بادییا شامێ، ل پارێزگەها دێرەزورێ، گونجاوترین دەڤەر بوو و جۆلانی ل یەكەم قوناخ هەولدا دەستەلاتا خوە، ل ناڤەڕاستا بادیێ، دابمەزرینیت و بەرفرەهـ بكەت. بەلێ داعش، دەولەتا ئیسلامی ل ئیراق و شامێ، ناڤەڕاستا بادییا شامێ كربوو مەیدانا چالاكی و حوكومڕانییا خوە، و هەر شەڕەك دناڤبەرا هەردوو لایەنا دا زیانمەند بیت، ب تایبەت كو داعش ل وی دەمی هێشتا یا ب هێز و قووەت بوو. باكورێ بادییا شامێ، كو جۆلانی هزر ل وێ دەڤەرێ ژی كر، دیسا نەگونجایی بوو، بۆ ئاڤاكرنا دەڤەرا حوكمڕانییێ، چونكی ل وی دەمی، جۆلانی دا كەڤیت ل بن نال و بسماری. دەربێن داعش ژ ڕەخەكیڤە و ژ ڕەخێ دی ل بن دەربێن قەسەدێ (قوات سووریا الدیمقراطیە). قەسەدێ هەیئا شامێ و سەركردێ وان ب چەتە و ڕێگر ل قەلەم ددان.
