جینۆسایدا ٨٠٠٠ بـارزانیێن بێگونەهـ
رەحیما بەرواری
٤٢ بۆرین ل سەر وێ زولما مەزنا دل و جەرگ هەژین یا جینۆسایدكرنا ٨٠٠٠ بارزانییان ژ لایێ ڕژێما رۆخیایی یا بەغدا ڤە، ب مەرەما نەهێلانا رەگەزێ نێر د ناڤ مللەتێ بارزانییان دا و قڕكرنا وان ب تمامی. ئەڤ هەوە هەر ژ سالا ١٩٧٥ پشتی خیانەتكاریا جەزائیر دەسپێكر هەتا ساڵا ١٩٨٣ ب مەرەما بنڕكرنا نفشێ بارزانیان. كو وان چ گونەها خۆ نەبوو بتنێ گونەها وان ئەوبوو كو كوردبوون و بارزانی بوون، لەوما دڕندانە هاتنەگرتن و ژ هەمبێزا دایك و هەڤژین و كچ و كۆڕ و خویشكان هاتنە دوورئێخستن و ل ترومبێلان سیاركرن ول بیابانێن باشۆرێ ئیراقێ ب ساخی هاتن بنئاخكرن. پشتی ل سالا ١٩٧٥ ب دەهان هزار كوردێن بارزانی ئاوارەیی وەلاتێن توركیا و ئیرانێ بوون. ب دەهان هزارێن دی ژی د پێكۆلەكا جینۆسایدا بەڕنامە بۆ دارشتی ب زۆڕی ل پاییزا سالا١٩٧٥، هاتنە ڤەگوهاستن بۆ بیابانێن باشوورێ ئیراقێ و ل چەندین ئۆردیگایێن تایبەت ب بارزانیان ڤە ئاكنجیكرن.
ل سالا ١٩٨٠، دوبارە هاتنە ڤەگوهاستن بۆ ئوردیگایێن ب زۆڕی یێن قوشتەپە و ل ئۆردیگایێن قودس و قادسیە ئاكنجیكرن.
ل ٣ تیرمەها ١٩٨٣ لەشكرێ ڕژێما هەڕفتی یا بەغدا ئۆردیگایێن قودس و قادسیە ل قوشتەپە دوورپێچ كرن.
ژ ٧ سالیێ و پێدا ژ ڕەگەزێ نێر ژ مالێن وان رەڤاندن و دەستەسەركرن و ب زۆری دكرنە د تڕۆمبێلێن تایبەت دا و بەرەڤ جهێن نەدیار دبرن.
ل ١٠ تەباخا ١٩٨٣، دیسا زەلامێن بارزانیان یێن ئۆردیگایێن حەریر، بەحركە، دیانا، گۆرەتوو ب هەمان شێوە دەستەسەركرن، ئەڤ پڕۆسە هەردەم یا بەردەوام بوو. جارەكا دی ل ١ چریا ئێكێ سالا ١٩٨٣، لێ ئەڤ جارە ژ جارێن دی توندتر بوو، چونكی نە ب تڕۆمبێلێن سەربازی، بەلكو ب تڕۆمبێلێن ئاسایی و تەكسیان كەڤتنە ناڤ ئۆردیگایان و مال ب مال گەڕیان.
هەر كەسەكێ ژ ڕەگەزێ نێر مابان كو پتریا وان زاڕۆك بوون هاتنە دەستەسەركرن كو هژمارا وان گەهشتە ٨ هزار بارزانیان، پاشان ل بیابانێن باشۆرێ ئیراقێ ب ساخی بنئاخكرن و زاڕۆك و ئافرەت ژی ل ئۆردیگایێن ب زۆری ل ژێر كونتڕۆلا توند یا سەربازی دا بوون، ئاڤ و كارەب و دەرگەهێن قوتابخانە و نەخۆشخانەیان ل سەر ئافرەت و زاڕۆكێن بێ سەمیان هاتنە گرتن.
جینۆسایدكرنا ٨ هەشت هزار بارزانیان ژ ڕەگەزێ نێر و بنئاخكرنا وان ل بیابانێن باشۆرێ ئیراقێ، هەر ٨ هەشت قووناغێن ئەنفالا ل دویڤ دا هاتن ١٩٨٠ هەتا ١٩٨٨ دوماهی قووناغ ل بەهدینان بوو و ١٨٢ هزار سڤێلێن بێگونەه شەهیدكرن و ٤٥٠٠ گوند ژی وێرانكرن ب مەرەما قڕكرنا میللەتێ كورد. لێ ئیرادەیا میللەتی یا پۆلایی بسەركەفت و دوژمن هاتن ڕۆخاندن و سێدارەدان و ئەو مان وسەرفەراز و ئازاد ژیان.
پشتی سالا ٢٠٠٣ ڕوخانا ڕژێما بەغدا رۆفاتێن ٥٩٦ بارزانیان ل بیابانێن عەرعەر هاتن دیتن و هاتن ڤەگوهاستن بۆ بارزان و ل گۆڕستانا جینۆسایدكریا هاتن خاكسپاردن. سەروەری بۆ شەهیدان و سەرشۆری بۆ دوژمنێن كورد و كوردستانێ.
