حوكمه‌تا به‌رفره‌هـ
حوكمه‌تا به‌رفره‌ه كو گه‌له‌ك جاران حوكمه‌تا نیشتیمانی دهێت بناڤكرن جۆره‌ك ژ كابینا حوكمه‌تا په‌رله‌مانی یه. پشكداربوونا پتر ژ ئێك پارتا سیاسی، دو پارتێن سیاسی بوو سه‌ره‌وه، د دروستكرنا كابینا حكومی دا جه‌وهه‌رێ پێناسا حوكمه‌تا به‌رفره‌ه تژی دكه‌ت. به‌لێَ هنده‌ك خالێن دی یێن گرنگ هاریكارن ژ بووی سه‌رراستكرنا پێناسا ڤێ جۆرێ كابینا حكومی، بۆ نموونه: سیسته‌مێ به‌رفره‌ه رێگیریا بالاده‌ستی و زالبوونا ئێك حزبی د حوكمه‌تا به‌رفره‌ه دا دگریت. چه‌ند خالێن گرنگ دبنه ئه‌گه‌رێ دروستبوونا حوكمه‌تا به‌رفره‌ه، ژ وانا: هه‌كه هه‌ر پارته‌كێ د سه‌رده‌مێ ده‌نگدانێ دا نیسابا قانوونی یا ئه‌ندام په‌رله‌مانان بده‌ست نه‌ئینیت كو بشێت حوكمه‌تا ئێك حزبی بئافرینیت ئه‌و وه‌خت ژ بووی پێكئینانا حوكمه‌تێ پێویستی ب ده‌نگێن ئه‌ندام په‌رله‌مانێن پارتێن دی یه. بۆ نموونه: هه‌ر پارته‌كێ ل هه‌رێما كوردستانێ كێمتر ژ 56 كورسێن په‌رله‌مانی بده‌ستبینیت نه‌شێت كابینا حكومی دروست بكه‌ت و دێ پێویستی ب ده‌نگێن ئه‌ندامێن پارتێن دی بیت.
خالا دوویێ، حوكمه‌تا به‌رفره‌ه دهێت ئافراندن هه‌كه وه‌لات د قه‌یرانێن ئابووری و ب تایبه‌ت یێن سیاسی دا بن یان هه‌كه وه‌لات د شه‌ڕی دا بیت. د دیرۆكا سیاسی یا پێكئینانا كابینا حكومی دا ل بریتانیا گه‌له‌ك جار ب كابینا ئێك حزبی ب ناڤبانگه، لێ د شه‌ڕێ جیهانی یێ دوویێ دا سه‌رۆك وه‌زیران چیرچیل بریار دا كو پارتێن سه‌ره‌كی پشكدار بن د كابینا حكومه‌تێ دا ئه‌و ژی ژ به‌ر كو نیشتیمان یات قه‌یرانێ دا و پێكڤه‌كارن و ئێكرێزی تاكه رێكا خلاسبوونێ یه ژ ڤێ قه‌یرانێ. هه‌لبه‌ت مه‌ره‌ما پێكئینانا كابینا به‌رفره‌ه ل هه‌رێما كوردستانێ ژی هه‌ر ب ڤی ره‌نگی بوو دا ئێده‌نگی د ناڤ پارتێن سیاسی دا دروست ببیت و ل هه‌مبه‌ر قه‌یرانان راوه‌ستن. به‌لێ ب مخابنیفه قه‌یرانێن ل گه‌ل حوكمه‌تا عیراقێ ب ئێكده‌نگی چاره‌سه‌ر نه‌كرن به‌لكو قه‌یران بۆ ئێك دو و بۆ جڤاكێ ژی دروستكرن. خالا سیێ، حوكمه‌تا به‌رفره‌ه دهێت ئافراندن هه‌كه نه‌ته‌وه د قووناغا ئینتیقالی دا بیت، ئانكو نه‌ته‌وه به‌ر ب مافێ چاره‌خونڤیس دچیت یان ده‌وله‌تا سه‌ربخوه رابگه‌هینن.
ئه‌ڤ سێ خالێن ل سه‌ری هاتینه دیار كرن بووینه ئه‌گه‌رێ دروستبوونا حوكمه‌تا به‌رفره‌ه ل هه‌رێما كوردستانێ. پرسیارا كو دهێت ئازراندن، ماده‌م هه‌رێم د قه‌یرانان دا یه، د شه‌ڕی دا یه و د قووناغا ئینتیقالیدا یه، بۆچی تا ئه‌ڤرۆ هه‌رێمێ مفا ژ حوكمه‌تا به‌رفره‌ه وه‌رنه‌گرتیه؟ به‌رسڤا فێ پرسێ د تیۆرا سیسته‌مێ حوكمه‌تا به‌رفره‌ه دا یه: تیۆرا یاریا هه‌ڤكاری و نه‌هه‌ڤكاریا پارتێن سیاسی د كۆمه‌تا به‌رفره‌ه دا (Cooperative and Non Cooperative Game Theory). حوكمه‌تا به‌رفره‌ه وێ ده‌مێ دێ سه‌ركه‌فتی بیت هه‌كه پارتێن پشكدار د كابینا حكومی فه‌لسه‌فا تیۆریا هه‌ڤكاری (Cooperative Theory) ل گه‌ل پارتێن دی د حوكمه‌تێ دا بكاربینیت، ئانكو پارتێن پشكدار د حوكمه‌تێ دا به‌رژه‌وه‌ندیێن حزبی بكه‌نه قوربانی به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌یی. خالا گرنگا فێ تیۆریێ په‌راوێزكرنا به‌رژه‌وه‌ندیا كه‌سۆكی یه د خزمه‌تا گشتی دا یان به‌رژه‌وه‌ندیا نیشتیمانی و نه‌ته‌وه‌یی سه‌رویی هه‌می به‌رژه‌وه‌ندیێن كه‌سۆكی یێن حزبی بن. ژ لایه‌كێ دیڤه هه‌كه پارتێن د حوكمه‌تا به‌رفره‌ه دا زۆرتر بیر ل به‌رژه‌وه‌ندیا حزبا خوه بكه‌ن، یان هه‌ر وه‌زیره‌ك ئایدۆلۆجیا پارتا خوه جیبه‌جێ بكه‌ت به‌لێ د هه‌مان ده‌مدا نوونه‌رێ هه‌می جڤاكێ یه، یان پارته‌ك د حوكمه‌تێ دا رۆلێ ئوپۆزسیۆنا نه ساخله‌م ببینیت، یان به‌رژه‌وه‌ندیێن حزبی سه‌رویی به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌یی بن و.. هتد دهێت هژمارتن كو پارتێن د حوكمه‌تا به‌رفره‌ه دا تیۆریا نه‌هه‌ڤكاری (Non Cooperative Theory) په‌یره‌و دكه‌ن. وه‌سا دئێته ته‌خمینكرن كو پارتێن پشكدار د حوكمه‌تا به‌رفره‌ه ل هه‌رێما كوردستانێ زۆرتر به‌ر ب تیۆریا نه‌هه‌ڤكاری دچن.
