خالا لاوازا كوردان
موسه‌ده‌ق تۆڤی
شه‌ڤا سه‌ر سالا 2021 ل چه‌ند كه‌نالێن كوردستانی من گوهدارییا بۆچوونێن چه‌ندین وه‌لاتییان كر ده‌رباره‌ی سالا چوویی و هیڤیا وان بۆ سالا نوو، ب ئاوایه‌ك ته‌ڤایی ره‌شبینیێ خوه ب سه‌ر پرانییا واندا گرتبوو، سالا چوویی ل به‌ر چاڤێن وان ساله‌ك شویم و پڕنه‌خۆشی و كته‌كا كێم ل هیڤیێ بوون سالا نوو سالا خێرێ بیت، هه‌موویان كۆرۆنا و ره‌وشا ئابووری و بێ مووچه‌یی ب ئه‌گه‌رێ ئێكانه‌یێ ڤێ ره‌شبینیێ دزانی.
هه‌رده‌م ئه‌زێ گه‌شبین بوویمه و ل هیڤییا پاشه‌رۆژه‌كا گه‌شتر بوومه، چه‌ند ره‌وش یا دژوار بیت سه‌ر ئاستێ كه‌سی یان ته‌بایی من نه‌هێلایه ره‌شبینی جهێ خوه د هزرا مندا بكه‌ت، من به‌رێ خه‌لكه‌كی دایه هیڤیێ، لێ دگه‌ل ڤێ چه‌ندێ هه‌تا ئاسته‌كێ مه‌زن دگه‌ل خه‌لكه‌كی هه‌ڤرا مه 2020 ساله‌ك پڕنه‌خوشی بوو، لێ بۆ ئه‌گه‌رێن ڤێ ره‌وشێ من بۆچوونه‌ك جودا ژ یا خه‌لكی هه‌یه، كۆرۆنا په‌ژیكه‌كه ته‌ڤایی جیهان ڤه‌گرتیه دێ داوییه‌ك بۆ هه‌بیت، ره‌وشا ئابووری و بێ مووچه‌یی حاشا لێ ناهێته‌كرن، به‌لێ ئه‌و ده‌مكییه و ئه‌ز باوه‌رم د ده‌مه‌ك نه دووردا دێ هێته‌چاره‌سه‌ركرن.
به‌لێ بێی هیچ دودلییه‌ك دێ بێژم: ب درێژییا ژیێ خوه و هندی من تشته‌ك ژ دیرۆكێ خواندی چ ساله‌كێ ره‌وشا كوردان ژ سالا 2020 نه‌خۆشتر نه‌بوویه..!! ناكه‌مه خه‌تایێن سالێ، چ جاران ده‌م و جه نابنه ئه‌گه‌رێ نه‌خۆشیێ، تنێ مرۆڤ ب خوه ئه‌گه‌ره، ئه‌گه‌رێ ڤێ ره‌وشا نه‌خوشا كوردان ژی هه‌ر كورد ب خوه‌نه. هندی ل بیرا من د ناڤبه‌را 1961 ـ 1975 دا كوشتار و مشه‌ختی و كاره‌ساتێن مه‌زن ب سه‌رێ كوردستانییان هاتن، و كاره‌ساتا هه‌ره مه‌زن شكه‌ستنا شۆرشا ئه‌یلوولێ بوو ل ئادارا 1975، لێ كوردان باوه‌رییا خوه ژ ده‌ست نه‌دا، هه‌ستا خوه‌یا نه‌ته‌وه‌یی نه دۆراند، ب هزاران خوه دا به‌ر پشتیێ گران و سه‌رژنوو شۆرشێ ده‌سپێكره‌ڤه. د ناڤبه‌را 1976 ـ 1988ێ دا هه‌ر هه‌موو كاره‌سات بوون، تراجیدا هه‌ره‌مه‌زن ئه‌نفال و راوه‌ستیانا ده‌مكییا خه‌باتا چه‌كداری بوو، به‌لێ مۆرالا خه‌لكی ژ كاره‌ساتان مه‌زنتر بوو، باوه‌ری ب به‌رخوه‌دانێ و ده‌سپێكرنه‌ڤا خه‌باتێ هه‌بوو، ل ئاواره‌یێ و كه‌مپێن په‌نابه‌ران، ل وه‌لاتێن مشه‌ختیێ، ناڤ باژێرێن ژێر ده‌سته‌لاتێ دوژمنی یێ به‌رهه‌ڤ بوو سه‌رنوو ده‌سپێبكه‌ته‌ڤه و ب كریار ژی ل ئادارا 1991ێ ده‌ست ب سه‌رهلدانێ كر. ب دژه هێرشا رژێمێ بۆ سه‌ر كوردستانێ ل داوییا ئادارێ كاره‌ساته‌كا مه‌زنتر ب سه‌رێ وه‌لاتییان هات، لێ ب كۆچا ملیۆنی خه‌لكێ داستانه‌كا دی یا به‌رخوه‌دانێ توومار كر، ڤێ جارێ جڤاكێ ناڤده‌وله‌تی بوو پشكه‌ك ژ به‌رخوه‌دانا ڤی خه‌لكی و داگیركه‌ر ژ به‌شه‌كێ وه‌لاتی رامالین و ب پشكه‌ك ژ مافێن خوه و ره‌نگه سه‌ربه‌خوه‌ییه‌كێ شاد بوو، ئه‌ڤ سه‌ربه‌خوه‌ییه یا بێ بها نه‌بوو، زێده‌باری قوربانیێن داین پێدڤی ب هێژ قوربانییان و به‌رخوه‌دانه‌ك مه‌زنتر بوو، نان ل مه هزره‌ت بوو، ده‌رمان ب خوینێ بوون، خواندن و فێركرن د چلێ زڤستانێدا د ناڤ دیوارێن جه‌مه‌دگرتیدا بوو، سنوور دگرتی و ژێر دو دوورپێچان بووین، زێده‌باری شه‌رێ خوه‌كوژیێ و ده‌هان نمونه‌یێن دی، به‌لێ هێژ خه‌لكه‌ك یێ بهیڤی بوو مامۆستای ب زكێ برسی ده‌ست ژ قوتابیێن خوه و نوشداری ب ساده‌ترین شیان ده‌ست ژ نه‌خۆشێن خوه به‌رنه‌دان، ئالیێن ناكوك ژی د سه‌روبه‌ره‌ك وه‌ساندا بوون بێنا هیڤیێ ژێ بهێت و رۆژه‌كێ ژ رۆژان ل خوه بزڤرنه‌ڤه ب كریار ژی وه‌سان بوو، د وان هه‌موو كاودانێن دژوار و شه‌ره‌نیخێن ناڤخوه‌ییدا وه‌لات ب سلامه‌تی ده‌رباز بوو گه‌هشته سالا 2003.
د هه‌موو قووناغێن ناڤبه‌را 1961 ـ 2003 دا كوردستانی چه‌ند د لاواز و بێ خودان بن، خه‌باتا چه‌كداری هه‌بیت یان نه، ل ناڤا وه‌لاتی بیت یان ده‌رڤه، دوورپێچكری بن یان ئازاد، داگیركه‌ران هزره‌ك مه‌زن ژێدكر، ژبه‌ردانان ژی بۆ دكر، د ئاماده‌بوون ل سه‌ر مێزا دانوستاندنان و بێ مه‌رج دگه‌ل روونن، له‌وما هه‌رده‌م كورد خودان هه‌لویسته‌كێ بهێز بوون و سه‌نگا خوه د هه‌ڤسه‌نگیێ دگه‌ل داگیركه‌ران هه‌بوو، ب ڤێ سه‌نگێ پشتی شكه‌ستنا رژێمێ و د قووناغا دانان و په‌ژراندنا ده‌ستوورێ عیراقێ یێ 2005 شیان پشكه‌ك مه‌زن ژ داخوازێن خوه د ده‌ستووری دا بنه‌جهبكه‌ن.
ره‌وش چه‌ند سالان پشتی 2005 ژی د به‌رژه‌وه‌ندییا كوردستانییاندا بوو، به‌لێ ب مخابنیڤه هێدی هێدی خالا لاوازا كوردان خوه نیشان دوژمناندا، رۆژ ل دووڤ رۆژێ د دو به‌رۆكاندا كورد به‌ر ب پاش ڤه‌كشیان و ده‌سكه‌فتێن خوه ژ ده‌ستدان، ژ ئالییه‌كیڤه برێڤه‌برنا شاشا كارگێرییا هه‌رێمێ و گه‌نده‌لی و نه‌بوونا دادپه‌روه‌ریێ ئه‌و باوه‌رییا خه‌لكه‌كی ب درێژییا پتر ژ پێنجی سالان هه‌ی ژ ده‌ست دا و باوه‌ری پێ نه‌ما.. رۆژ ل دووڤ رۆژێ خه‌لك و ده‌سته‌لات ل هه‌رێما كوردستانێ ژ هه‌ڤ ڤه‌قه‌تیان و هه‌ریه‌ك كه‌ته ئالییه‌كێ گه‌لی، ڤێ چه‌ندێ رێخۆشكر ده‌رزا سیاسییا ناڤبه‌را ئالیێن كوردستانی مه‌زنتر لێ بهێت ژ درزه‌كێ ببیته گه‌لیه‌كێ به‌رفره‌ه و درێكا وی گه‌لیرا ب سه‌دان و هزاران كورد د ئاماده‌بن به‌ر ب هه‌مبێزا دوژمنی بچن و بۆ ده‌سكه‌فته‌كێ دراڤی ده‌ست ژ هه‌موو بهایێن وه‌لاتپارێزیێ به‌رده‌ن و ب سه‌دان نهێنیێن ناڤمالا كورد ل سه‌ر سێنییه‌كا زێرین داننه به‌رسنگێ دوژمنان ئه‌و دوژمنێن ب ده‌هان سالان بوو هیڤی دكرن په‌ناگه‌هه‌ك ل كوردستانێ هه‌بیت لێ ڤه‌حه‌ویێن، ژ ئالیێ دیڤه كاره‌ساتا 16 ئۆكتۆبه‌را 2017 هێژ ژ سه‌نگا كوردستانێ و سه‌ركرداییه‌تیا كوردی ئینا خوار و د ئه‌نجامدا 100% هه‌ڤسه‌نگی نه د به‌رژه‌وه‌ندییا كوردستانێدا بوو.. ڤێ جارێ مینا كۆرێ كێچگرتی یێ به‌رامبه‌ر خوه د هه‌لویسته‌كێ بهێزدا دیت و ده‌ست ب سه‌پاندنا مه‌رج و بریارێن خوه‌كر، یێ پتر هانده‌ر بۆ ڤێ چه‌ندێ كورد ب خوه بوون، چه‌ندین په‌رله‌مانتارێن كورد ل په‌رله‌مانێ عیراقێ و ژ پرانییا فراكسیۆنێن كوردستانی ب مهانه‌یێن بێ بنه‌ما ب ئاشكرا دژایه‌تییا هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ن، حزبێن كوردستانیێن د حوكمه‌تا هه‌رێمێ و ده‌رڤه‌ی حوكمه‌تێدا رۆژانه به‌ر ب به‌غدا ڤه دچن و روونشتن و كۆمبوون و پێكهاتنان دگه‌ل ئالیێن دژی هه‌رێمێ دكه‌ن، گومان تێدا نینه ب ڤی هه‌لویستێ لاوازێ هه‌رێمێ هه‌لگرێن درووشمێ دژایه‌تییا هه‌رێمێ و ده‌سته‌لاتدارییا مه‌ركه‌زی دێ گڤاشتن و فشار و مه‌رجێن خوه ل سه‌ر هه‌رێمێ سه‌پینن و د به‌رامبه‌ردا هه‌لویستێ هه‌رێمێ د ئاسته‌كیدایه نه‌شێت هه‌رێمێ و ده‌سكه‌فتێن خه‌باتا ده‌هان سالێن خه‌لكێ كوردستانێ بپارێزیت.
ئه‌گه‌ر ب هووری په‌یڤێن قوباد تاله‌بانی جێگرێ سه‌رۆكێ وه‌زیرێن هه‌رێمێ و سه‌رۆكێ شاندێ هه‌رێمێ بۆ به‌غدا بهه‌لسه‌نگینین دێ دیار بیت یا به‌غدا ژ هه‌رێما كوردستانێ دڤێت هه‌رێمه‌كا بێ ده‌سته‌لاتا هێژ كێمتر ژ حوكمێ زاتیێ سه‌دامی یه، ئه‌گه‌ر پێشتر ره‌فیقه‌كێ به‌عس ل ژێر درووشمێ حزبا به‌عس حوكم ل ته‌ڤایی ده‌سته‌لاتدارێن ده‌ڤه‌رێ دكر، ئه‌ڤرۆ ئاخونده‌كێ شیعه مه‌زهه‌ب ل ژێر درووشمێ (یا پارات حسێن و یا زهرا) وه‌ك وی دڤێت دێ ده‌سته‌لاتداریێ ل بچووك و مه‌زنێن كوردستانێ كه‌ت، گوناه ژی تنێ یا مه كوردانه.
