خەلک ژ شەرما جڤاکی سەرەدانا نوشدارێن دەروونی ناکەن
ئه‌ڤرۆ نيوز:
زوربەیا خەلکێ مە نەخوشیێن دەروونی ھەنە، لێ شەرم دکەن ژ دەوروبەرا و جڤاکی سەرەدانا نوژدارێن دەروونی بکەن، د ڤی دەرباری دا شارەزایەکێ جڤاکی دبێژیت: خەلک وەسا ھزر دکەت ھەر کەسەکێ ئاریشەکا دەروونی ھەبیت یێ دینە، ھەتا یا گەھشتیە وی رادەی نەخۆشیەکا سڤک یا لنک و چارەسەریا خوە نەکریە و دین بویە و گەلەک حالەتین دەروونی یێن ھەین گەھشتینە حالەتین دژوار وەکو خوە سوتنێ و خوە کوشتنێ و ھیچ خەلەلەکا مێشکی ژی نەبویە بەلێ ھەکە بلەز چارەسەریا وان ھاتبا کرن ئەف چەندە پەیدا نەدبو.
ماموستایێ پشکا دەروونناسیێ ل زانکویا زاخۆ د. نزار عسمەت دیار کر، نەخوشیێن دەروونی ئەگەرێن خوە ھەنە وەکی نەخۆشێن لەشی، لێ بەھرا پتر ئەگەرێن نەخۆشیێن لەشی دزڤرن بۆ لایەنێ دەروونی و گۆت: ھندەک ڤەگوھێزەرێن دەماری ھەنە وەکو: دوپامین، سیروتونین، گابا… بەرپرسن ژ ھەلچون و مەزاج و ھزر و بیردانک و رەفتارێن مروڤی ھەر گاڤا ب کریارەکا نەستی (لا ئیرادی) دناڤ مێشکی دا تێکچونەک کەفتێ یان ھاوسەنگیا وان دناڤ مێشکی دا تێکچو مرۆڤ دێ توشی نەخۆشیەکا دەروونی بیت وەک شێزوفرینیا، بزدیان، خەموکی، واسواس، ژبەر ڤێ چەندێ نە بەس ئەگەرین ژینگەھێ نە مروڤی توشی نەخۆشیێن دەروونی دکەن.
ژلایەکێ دیڤە د. نزار ئاشکرا کر، چو جیاوازی دناڤبەرا نەخۆشیێن لەشی و دەروونی دا نینە بتنێ مادێ ڤەگوھێزەرێن دەماری د ژێک جودانە کو ھەموو ب کریارێن نەستی دناڤ مێشکی و لەشی دا کار دکەن و گۆت: مخابن ئەو کەسێ نەخۆشیەکا دەروونی ھەبیت ھندەک ئاستەنگ ھەنە ئەوژی بەھرا پتر سەرەدانا نۆژدارێن دەروونی یان دەروونناسا ناکەن، ژبەر ھندەک تێگەھێن نە دروست بەرامبەر نەخوشیێن دەروونی نەخوشی دبەنە دەف ھندەک کەسێن نەتایبەتمەند، ھەروەسا ھندەک ئاخفتنێن نەجوان بەرامبەر نەخوشی دھێنە گۆتن وەک ئەڤ کەسە یێ دین بوی یان ما چو ژێ کێمە ھەموو خەتێن وی نە، ژبەر ڤێ چەندێ نەخۆشیێن دەروونی زوو چارەسەر نابن دناڤ جڤاکێ مەدا چونکی ھندی نەخوشی بھێتە گیرو کرن چارەسەری دێ یا ب زەحمەتر بیت، لێ بەرۆڤاژی دێ ب ساناھی ھێتە چارەسەرکرن.
شارەزا د بوارێ جڤاکی دا تێلی سالح موسا ئاماژە پێ کر کو، دناڤ جڤاکێ مە یێ کوردی دا پەیوەندیێن جڤاکی بھێزن لەوا ھەکە ژلایێ پوزەتیڤ ڤە سەح کەینە ڤان پەیوەندیا گەلەک ھەڤکاری و ئێکدو پاراستن و ئیمناھیا دناڤدا ھەی، بەلێ ھەکە ژلایێ نیگەتیڤ ڤە سەح بکەینێ گەلەک مایتێکرن یا تێدا ھەی، لەوا جڤاک ژ ترسێن لومەکرنێ نەشێن گۆھۆڕینا بکەن ئەڤە ژی دبیتە ئەگەرەک و گۆت: من گەلەک دڤی بیاڤی دا کار یێ کری دەمێ مە سەرەدانا خێزانا دکر ھەکە ئەندامەکێ خێزانا وان نەخۆشیەکا دەروونی ھەبیت یێ گرێدای د ژورەکێ ڤە و دەرگەھێ لی قفل کری دا کەس نەزانیت ئەڤە ھەموو ژ نەزانینا خەلکێ مە یە و نەرەوشەنبیریا جڤاکێ مەیە.
دەوونناس ئیسلام سندی دا زانین، ھەبوونا زانستێ دەروونی و کلینیکێن نوژدارێن دەروونی تشتەکێ نوویە، ژبەرھندێ ھێشتا نەبویە دیاردە کو خەلک قەستا نوژدارێن دەروونی بکەن و چارەسەریا خوە بکەن، لەوا خەلکێ مە ب چاڤەکێ کێم بەرێ خوە ددەتە وان کەسان و ب دین ل قەلەم ددەن، ھەروەسا راگەھاندن و رێکخراوێن جڤاکێ مەدەنی ژی نەشیاینە رولێ خوە دڤێ مژارێ و ھشیارکرنا جڤاکی دا ببینن و گۆت: لەوا خەلک چارەسەریا ڤێ نەخۆشیێ لبەر چاڤ ناوەرگرن ، ئەڤجا چو ژبەر جڤاکی و دەوروبەران بیت یان ژبەر نەبونا ھشیاریێ بیت دێ ل وی دەمی قەستا نوژداران کەن دەمێ توش دبن ھینگێ کارێ چارەسەریا وان یا ب زەحمەتە لەوا فەرە کار ل سەر ڤێ چەندێ بھێتە کرن کا چەوا خەلک چارەسەریا نەخوشیێن خوە یێن لەشی دکەن ئاھا وەسا چاڤدێری و چارەسەریا نەخوشیێن خوە یێن دەروونی ژی بکەن ب رێکا سەرەدانیێن نوژدارێن دەرونی .
تێلی ئاماژە بڤێ چەندێ ژی کر کو، کەسێن تایبەتمەند د ڤی بواری دا وەک پێدڤی رولێ خوە دناڤ جڤاکی دا نەدیتە، ھەروەسا رێکخراو و دەزگەھێن راگەھاندنێ بەرپرسن ژ ڤێ چەندێ دڤێت بۆ خەلکەکێ دیاربکەن چو جیاوازی دناڤبەرا نەخوشیێن دەروونی و جەستەی و مێشکێ دا نینە و ھەر نەساخیە و مروڤ ھەموو پێدڤی ب نوژدارێن دەروونی نە و گۆت: ژبەرکو نەساخیا دەروونی کارتێکرنێ ل رەفتارێن مروڤی دگەل ھەڤالا و خێزانێ و دەوروبەرا دکەت و کاریگەریا وێ گەلەک مەزنترە ژ نەخوشیەکا جەستەیی ژبەرکو نەخۆشیا جەستەیی کارتێکرنێ ل لەشێ مروڤی بتنێ دکەت، لەوا کا چەوا خەلکی نەخوشیێن جەستەیی ھەنە و سەرەدانا نوژدارا دکەن وەسا نەخوشیێت دەروونی ژی ھەنە و پێدڤی سەرەدانا نوژدارین دەروونی بکەن.
