دادپەروەری و ڕاستی
لەیلا ئەسكەندەر
ئەرێ بۆچی مرۆڤایەتی چاڤێ خۆ ل دادپەروەریێ دنقینیت؟ بۆچی جیهان گوهێ خۆ بۆ ڕاستی كەڕ دكەن؟ بۆچی ل بەرامبەر دڕندەیی و بێ عەدالەتیێ د بێدەنگن؟
بەرسڤا ئەڤان پرسیارێن نیگەرانكەر ل پەیكەریێ مێژوویا مرۆڤایەتیێ دا د نەخشەكرینە. جاران مە ل ناڤا هندەك جڤاكان دا وەسا دیتیە كو ئەو چاڤێ خۆ ل ستەمێ و سەركۆتكرنێ نقاندینە، رەحەتیا نەزانیا خۆ ل بەرامبەر ئیزعاجا ڕوی ب ڕویبوونێ پێ باشترە داناینە. بەلێ بۆچی؟ مینا مللەتێ مە یێ مەزلۆم ب درێژیا دیرۆكێ
ڕاستیا هەری ب داخ ئەوە كو بەرگریكرن ژ دادپەروەریێ زۆر جاران مەزاختنەكا زۆر پێ دڤێت ـ مەزاختنەك كو گەلەك دئامادە نینن خۆ ل بەر بگرن. ترسێ ژی ڕۆلەكێ ب هێز تێدا هەیە. ترس و ژ دەستدانا جه و پێگەهێ مرۆڤی، یانژی خۆ دوورئێخستن ژ ڤێ پرسێ، یانژی ڕوی ب ڕویبوونا هەمان توند و تیژیێ یا كو قوربانیان دیتین.
لەروا خەلك پەرژانان ل دەوربەری دلێن خۆ ئاڤا دكەن و خۆ پێ قانع دكەن كو ئازارێن كەسێن دیتر بۆ وان بارگرانی نینە.
بەلێ بێدەنگیا مرۆڤایەتیێ ب هۆیێ خۆڕازیكرنێ و بەرژەوەندیێن خۆپەڕستی و كاریگەریا حاشا هەلنەگرا سەركردەیێن تەماعكار و گەندەلكاران ژی سۆتەمەنیێ خۆ پێ دڤێت. ئەڤ سەركردەیێن هەنێ یاریان و دەستكاریێ ب جڤاكان دكەن، ژ گۆشتێ پارچەبوونێ و ترسێ دخۆن، ل هەمان دەمی دا قۆرخكاریا سەروەت و سامان و دەسهەلاتێ دكەن.
ئەو سیستەمەكی دروست دكەن كو نەرازیبوویان سزا بدەت و پاداشتا پابەندبوویان بكەن، ئەڤە ژی دبیتە ئەگەر كو بۆ خەلكی ب زەحمەت بكەڤیت كو ل دژی نەدادپەروەریێ ڕاوەستن. هەتا ئەوی دەمی كو ئەڤ گەندەلی یە بێ بەرسڤدان دمینیت، كو نەدادپەروەری گەشە دكەت و ب تۆڕەكا درەو و تۆقاندنێ دپارێزیت.
بەلێ دەنگێ ڕاستیێ یێ بلندە و ب سەبر ڤە چاڤەڕییا ئەوان كەسێن قارەمان دكەت كو دەنگێ وان بهێتە بهیستن. مەزنترین گوهۆرینێن د مێژوویێ دا ب ئەگەرێ چریسكا وان تاكەكەسان بوویە كو ڕەت كرینە چاڤێ خۆ، گوهێ خۆ، یان دەڤێن خۆ دائێخستین. جهێ ناڕەحەتیێ یە كو ل دژی زۆرداریێ باخڤین و تەحەدایا دۆخێ نها بكەین و داخوازا لێپرسینێ بكەین. بەلێ ناڕەحەتی ژ توندیێ ماكا پێشكەفتنێ یە.
ئەگەر مرۆڤایەتی بەردەوام ببیت ل سەر لادانا ئاراستەیا چاڤێ خۆ، ئێدی نادادپەروەری ناهێتە ڤەشارتن؛ بەلكو ل سایا بێدەنگیا مە دا دێ ب هێزتر كەڤیت. تاكە دژە ژەهر وێركی یە – وێرەكیا هندێ چاڤێ خۆ ڤەبكەین، ب هەڤسۆزی گوهێن خۆ ڤە بكەین و ب ڕاستیا موكم بئاخڤین. هەبوونا دڕندەیێ مرۆڤایەتیێ دەستنیشان ناكەت، بەلكو ئەوە كو ئەم ب هێز شەڕی ل گەل بكەین.
ئەڤجا دادپەروەری بیرۆكەیەكە دوور و درێژ نینە؛ بەلكو بەرپرسیارییە. و دمێ كو دەنگێن پێدڤی پێكڤە بلند دبن، جیهان نكاریت گوهێ خۆ نەدەتێ و چاڤان لێ نەنقینیت.
