داستانا چاره‌نڤیسی
په‌یماناما نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی ب رۆهنی و ئاشكه‌رایی ئاماژه ب پره‌نسیپا مافێ چاره‌نڤیسێ گه‌لان كریه, لێَ میكانزم و پیاده‌كرنا وان مافان دیار نه كریه. رێكخراوا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی د دیرۆكا خوه دا سه‌رپه‌رشتییا ژدایكبوونا چه‌ندین وه‌لاتێن نوو كریه. ده‌مه‌كێ درێژه بۆچوونا زال ئه‌و بوو مافێن چارنڤیسی ب تنێ ژ وه‌لاتێن كۆلۆنی و گه‌لێن ل ژێر سایا و راسپارده‌یا نێڤده‌وله‌تی دگریت و ئه‌و گه‌لێن د ناڤا توخیبێن وه‌لاتێن سه‌ربخوه و خودان سه‌روه‌ری ناگریت. لێ پێشیلكاریێن سامان و مافێ ئه‌و گه‌لێن د ناڤا وه‌لاتێن سه‌ربخوه, پیرۆزیا توخیب و وژدانا جڤاكێ نێڤده‌وله‌تی هه‌ژاند و گه‌هاندیه وێ باوه‌ریێ كو ب تنێ مافێ چاره‌نڤیس رێكه چاره‌یه بۆ گه‌لێن زۆلملێكری. گه‌لێن باشوورێ سودانێ و كوسوڤۆ دو نمونه‌یێن زیندیێن وان گه‌لانه یێن د ناڤا توخیبێن دو وه‌لاتێن سه‌ربخوه دا, كو نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی رێیا مافێ چاره‌نڤیسی دایێ. گه‌لێ باشوورێ سودانێ د رێیا راپرسیا گشتی دا و گه‌لێ كۆسۆڤۆ ب رێیا په‌رله‌مانێ وه‌لاتی گه‌هشتینه مافێ سه‌رخوه‌بوونێ. گه‌لێ كوردستانا باشوور ژ ڤان هه‌ردو گه‌لان پتر سته‌م لێهاتییه كرن ژ لایێ سه‌رانێن پێشی نهو یێن وه‌لاتێ عیراقێ و ڕووبڕوی جینۆسایدی بوویه و دادگه‌ها بلند یا عیراقێ ژی ئه‌ڤ تاوانه ل سه‌ر سه‌رانێن رژێما به‌عس ساخ كریه, له‌و مافێ گه‌لێ كوردستانا باشووره داخوازا مافێ خوه یێ چاره‌نڤیسی بكه‌ت. ڕوودانێن ڤێ دووماهیێ ل عیراقێ جاره‌كا دی ئه‌و راستی سه‌لماند كو پێكهاته‌یێن عیراقێ نه‌شێن ل ژێر سیبه‌را ده‌ستهه‌لاته‌كا ناڤه‌ندی و ئێك ره‌نگ ژیانا خوه برێڤه ببه‌ن, له‌و باشترین چاره ئه‌وه ئه‌ڤ هه‌رسێ پێكهاته‌یه ب ئازادی چاره‌نڤیسێ خوه دیار بكه‌ن. ئه‌وا په‌یوه‌ندی ب گه‌لێ كوردستانا باشوور ڤه هه‌ی, پێدڤیه پێنگاڤا ئێكێ هه‌ولِ بهێنه دان د رێیا راپرسیێ را ب شێوه‌یه‌كێ قانوونی چاره‌نڤیسێ پشكێن دی یێن كوردستانا باشوور بهێنه ئێكلاكرن و پاشی ئه‌و هه‌ولا دیاركرنا چارنڤیسێ سیاسی یێ هه‌موو كوردستانا باشوور پێكڤه بده‌ن. بێگومان پشتی زه‌مینه ل بارێ ناڤخوه‌یی و ئه‌قلیمی و نێڤده‌وله‌تی بۆ دهێته روخساندن, وی ده‌می گه‌لێ باشوور دوو رێیێن دیمۆكراسی و شارستانی دێ بۆ هه‌لكه‌ڤن داكو بگه‌هیته مافێ خوه یێ چاره‌نڤیس, رێیا ئێكێ په‌رله‌مانه و یا دووێ رێیا راپرسیا گشتی یه. بۆ رێیا ئێكێ د شیاندایه پرۆژه یاسایه‌ك بۆ بڕیاردانێ ژ چاره‌نڤیسێ گه‌لێ كوردستانا باشوور بهێته دانان ل به‌ر په‌رله‌مانێ كوردستانێ بۆ هندێ وه‌كو نوونه‌رێ گه‌لی بڕیارێ ل سه‌ر بده‌ت. د مێژوویا كه‌ڤن و نوو دا چه‌ندین وه‌لاتان ب ڤێ رێیێ چاره‌نڤیسێ خوه دیار كریه و گه‌هشتینه سه‌رخوه‌بوونێ, نووترین نموونه ژی ئه‌زموونا گه‌لێ كۆسۆڤۆ یه كو ل سالا 2008 ب ڕێیا په‌رله‌مانێ گه‌هشتینه چاره‌یا سه‌رخوه‌بوونێ. رێیا دووێ رێیا راپرسیا گشتی یه كو ب دیمۆكراسیترین شێوازێ بڕیار دانێ ب گه‌هشتنا مافێ چاره‌نڤیس دهێته زانین, چونكو هه‌ڤوه‌لاتی ب شێوه‌یه‌كێ راسته‌وخوه ب رێكا سندۆقێن ده‌نگدانێ پشكداریێ دكه‌ت د رێوره‌سمێن دیاركرنا چاره‌نڤیسێ گه‌لێ خوه دا. گه‌لێ كوردستانا باشوور پشتی ئاماده‌كاریێن ناڤخوه‌یی و ده‌ره‌كی هه‌ردو ده‌رگه‌هێن شێوازێ په‌رله‌مانی و راپرسیا گشتی ل به‌ر دڤه‌كرینه ژبۆ توماركرنا داستانا دیاركرنا ئه‌و چاره‌نڤیسێ ب سه‌دان ساله قوربانیێ بۆ دده‌ت.
